Nhiều người đang già đi nhanh hơn vì ô nhiễm không khí, hóa ra sương mù trắng đục không chỉ gây khó thở

Mỗi khi có ai hỏi vì sao suốt ngày mệt mỏi, lừ đừ, anh Hùng (55 tuổi, sống ở Hoàng Mai, Hà Nội) lại chỉ ra ban công nhà mình.

Sáng nào cũng vậy, dù vừa lau tối hôm trước, mặt kính ban công vẫn phủ một lớp bụi mịn xám xịt. Khăn lau chuyển từ màu trắng sang đen chỉ sau vài đường chùi. "Nhìn vậy là biết hôm nay không khí lại bẩn rồi", anh nói.

Hơn 10 năm sống cạnh trục đường lớn, lại gần khu đang thi công dang dở, anh Hùng quen với cảnh mùi xăng xe, khói công trình và bụi mù mỗi giờ cao điểm. Nhúng mình trong bầu không khí ấy suốt nhiều năm, sức khỏe của anh bắt đầu xuống dốc: 7 năm trước phát hiện đái tháo đường type 2, 2 năm gần đây bị suy giáp.

"Tôi mới ngoài 50 nhưng cơ thể mệt mỏi như người già", anh thở dài. Bác sĩ nói với anh rằng, ngoài chế độ ăn uống và stress, ô nhiễm không khí có thể là yếu tố âm thầm khiến cơ thể lão hóa nhanh hơn.

Không khí bẩn không chỉ hại phổi, nó đang làm chúng ta già đi từ bên trong

"Tôi gặp rất nhiều người có dấu hiệu lão hóa sớm", chị Mai, nhân viên y tế cộng đồng tại một phường nội thành Hà Nội, chia sẻ. "40-45 tuổi đã cao huyết áp, tiểu đường, thoái hóa khớp, rối loạn nội tiết… Giờ không còn hiếm".

Điều từng được cho là "do cơ địa", "do tuổi tác" nay đã được khoa học xác nhận: Sống lâu trong môi trường không khí ô nhiễm có thể khiến cơ thể già nhanh hơn tuổi thật.

Theo Sciencedirect, không chỉ ảnh hưởng đến phổi hay tim mạch, ô nhiễm không khí còn tác động đến lão hóa sinh học ở cấp độ tế bào, thông qua những thay đổi hóa học trên ADN. Những thay đổi này giống như một chiếc "đồng hồ sinh học", cho biết cơ thể đang "chạy nhanh" hay "chạy chậm" so với tuổi trên giấy tờ.

Hệ quả là nguy cơ mắc các bệnh vốn được xem là "bệnh tuổi già" như tim mạch, tiểu đường, ung thư, sa sút trí tuệ… có thể đến sớm hơn nhiều năm.

Bụi mịn - Thứ không nhìn thấy nhưng khiến nhiều người ở Hà Nội phải "trả giá"

PM2.5, loại bụi mịn nhỏ hơn sợi tóc người hàng chục lần đang hoành hành tại Hà Nội, thường xuyên vượt ngưỡng an toàn. Và mấy ngày gần đây, Hà Nội nằm trong top đầu những thành phố ô nhiễm nhất thế giới. Điều đáng sợ là chỉ cần tăng rất nhẹ nồng độ bụi mịn, cơ thể đã bị thúc đẩy quá trình lão hóa.

Các nghiên cứu quốc tế cho thấy, tiếp xúc lâu dài với PM2.5 có thể làm tế bào "già" nhanh thêm vài tháng mỗi năm. Nghe qua tưởng ít nhưng tích lũy qua nhiều năm sẽ thành con số lớn.

Không chỉ ảnh hưởng đến tế bào, bụi mịn còn liên quan đến teo cơ, khiến người trung niên dễ mỏi mệt, yếu sức, đi lại kém linh hoạt. Đây cũng là lý do nhiều người Hà Nội mới ngoài 40 đã than đau lưng, mỏi gối, "xuống sức không hiểu vì sao".

"Xung quanh tôi nhiều người trẻ bị bệnh"

Chị Lan (59 tuổi, sống ở Thanh Xuân, Hà Nội) nhớ rõ mình bắt đầu thấy cơ thể "xuống dốc" từ tuổi 45. Đầu tiên là tiểu đường, sau đó là thoái hóa khớp gối nặng đến mức hiện nay gần như không thể đi bộ xa.

"Sáng mở mắt ra là đau", chị nói. Nhiều người xung quanh chị cũng như vậy, đến mức ai cũng coi đau khớp, bệnh mạn tính là chuyện hiển nhiên khi qua tuổi 40. "Dần dần, mình chấp nhận chuyện bệnh tật như một phần của cuộc sống".

Chị Lan từng đun bếp than tổ ong nhiều năm trước khi Hà Nội cấm. Đến nay, thói quen đun nước bằng bếp than nhỏ, đốt rác sinh hoạt tự phát trong ngõ vẫn tồn tại ở nhiều khu dân cư. Những nguồn khói âm thầm ấy giải phóng hàng loạt chất gây ô nhiễm, thứ được chứng minh là làm tăng tốc độ lão hóa.

Hiểu lầm lớn nhất: "Già là do số phận"

Khi chị Hằng (50 tuổi) được chẩn đoán tăng huyết áp, chị mới giật mình. "Tôi luôn nghĩ không khí bẩn chỉ ảnh hưởng phổi, không ngờ lại liên quan đến huyết áp", chị nói.

Đây cũng là hiểu lầm phổ biến mà nhiều nhân viên y tế gặp phải. Nhiều người tin rằng lão hóa là điều không thể thay đổi.

Trong khi thực tế, khoa học đã chứng minh cơ thể con người phản ứng rất mạnh với môi trường sống. Nếu tiếp xúc lặp đi lặp lại với không khí bẩn, tốc độ lão hóa có thể bị đẩy nhanh. Ngược lại, nếu giảm phơi nhiễm, dù chỉ một phần, cơ thể vẫn có cơ hội "chậm lại".

Nhưng với nhiều người Hà Nội, thoát khỏi không khí bẩn là điều gần như bất khả thi.

Đeo khẩu trang, đóng kín cửa, dùng máy lọc không khí… là những gì nhiều gia đình đang cố gắng làm. Tuy vậy, như anh Hùng nói: "Không khí ô nhiễm thì ở khắp nơi. Mình đâu thể nín thở để sống".

Người ta thường bảo đây là những bệnh của tuổi già. Nhưng trong bầu không khí ô nhiễm triền miên, có lẽ điều đáng sợ hơn cả là: Tuổi già đang đến sớm hơn, nhanh hơn và âm thầm hơn chúng ta tưởng.

3 thói quen đơn giản được chuyên gia đưa ra giúp bạn sống khỏe tại Hà Nội trong những ngày này

BS Nguyễn Huy Hoàng (thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam) cho biết, trong bối cảnh ô nhiễm liên tục, các biện pháp "thủ công" như bịt khẩu trang vải, đóng cửa cho đỡ bụi… là chưa đủ. Người dân cần một chiến lược phòng vệ nhiều lớp, bao gồm: Khẩu trang đúng chuẩn, kiểm soát không khí trong nhà và chăm sóc đường hô hấp, dinh dưỡng.

Trong khi chờ các giải pháp vĩ mô phát huy hiệu quả, mỗi gia đình có thể chủ động bảo vệ sức khỏe bằng 3 thói quen đơn giản:

Xem chỉ số AQI trước khi ra đường

Mỗi sáng, hãy mở ứng dụng (IQAir, AirVisual, PAM Air…) xem màu sắc chất lượng không khí.

Nếu AQI trên 150 (màu đỏ), nên tránh hoàn toàn việc chạy bộ, đạp xe, tập thể dục ngoài trời.

Ưu tiên tập trong nhà, ở nơi có không khí sạch hơn.

Đeo khẩu trang đúng chuẩn khi buộc phải ra ngoài

Đừng tin rằng khẩu trang vải hay khẩu trang y tế mỏng manh có thể bảo vệ bạn khỏi bụi mịn. Trong ngày ô nhiễm nặng, hãy coi khẩu trang N95/KN95 là "áo giáp bắt buộc". Đeo đúng cách để che kín mũi, miệng, không để hở hai bên má.

Tạo "vùng sạch" trong nhà và rửa sạch đường thở mỗi ngày

Đầu tư máy lọc không khí HEPA cho phòng ngủ hoặc phòng sinh hoạt chung. Khi ô nhiễm cao, đóng cửa và để máy chạy đủ lâu. Ngay khi về nhà, hãy rửa mũi và súc họng bằng nước muối sinh lý để "gột bớt" bụi bám trong ngày.

"Đợt ô nhiễm không khí tháng 12/2025 là một lời nhắc mạnh mẽ rằng sức khỏe lá phổi của người Hà Nội đang bị thử thách mỗi ngày. Đây không chỉ là chuyện "trời mù vài hôm", mà là một yếu tố nguy cơ thật sự cho bệnh tim mạch, hô hấp và sức khỏe lâu dài của cả cộng đồng.

Chúng ta không thể thay đổi thời tiết trong một sớm một chiều, nhưng có thể giảm thiểu tác hại bằng kiến thức đúng và hành động cụ thể: Kiểm tra AQI, dùng khẩu trang đúng chuẩn, giữ không khí trong nhà sạch hơn, chăm sóc đường hô hấp và dinh dưỡng hợp lý", BS Hoàng nhấn mạnh.