Hàng triệu gia đình thoát nỗi lo viện phí đè nặng

Người dân hưởng lợi lớn nhất

Theo bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ BHYT (Bộ Y tế), gói dịch vụ miễn phí sẽ bao gồm danh mục bệnh, dịch vụ, thuốc và thiết bị thiết yếu, ưu tiên bệnh thông thường trước khi mở rộng theo nguồn lực ngân sách và Quỹ BHYT.

Các chuyên gia đánh giá, đây là chính sách tác động trực tiếp đến đời sống người dân, đặc biệt là nhóm yếu thế. Hiện mỗi năm người bệnh phải tự chi trả khoảng 21.500 tỉ đồng. Khi được khám - sàng lọc định kỳ miễn phí, rất nhiều bệnh mạn tính như tăng huyết áp, tim mạch, tiểu đường hay ung thư có thể được phát hiện sớm hơn, giúp giảm chi phí điều trị vốn rất cao nếu phát hiện muộn.

Nhóm người già, người nghèo, cận nghèo là đối tượng hưởng lợi rõ nhất khi được chi trả 100% chi phí từ năm 2026. Đây là nhóm có nhu cầu y tế cao nhưng dễ gặp khó khăn tài chính, thậm chí tái nghèo vì bệnh tật.

Ngay cả người dân thu nhập trung bình cũng được hưởng lợi. Thực tế tại Việt Nam, có những gia đình dù không thuộc diện nghèo nhưng chỉ vì một đợt bệnh nặng đã rơi vào cảnh nợ nần, bán tài sản hoặc tái nghèo. Khi Quỹ BHYT tăng mức chi trả, thí điểm trần cùng chi trả đối với bệnh hiểm nghèo, người bệnh sẽ không bị dồn vào ngõ cụt tài chính.

Một điểm đáng chú ý là đề án ưu tiên triển khai miễn phí cơ bản tại tuyến y tế xã, đồng thời nâng cấp trang thiết bị và danh mục thuốc tại tuyến này. Điều này giúp người dân được điều trị sớm, ngay gần nhà, giảm thời gian chuyển tuyến và giảm áp lực lên bệnh viện tuyến trên. Người dân vùng sâu, vùng xa là nhóm được hưởng lợi nhiều nhất.

Chính sách cũng góp phần hình thành “văn hóa khám sớm”: người dân không còn chờ đến khi bệnh nặng mới đi viện. Điều này không chỉ cứu sống nhiều người, mà còn tiết kiệm ngân sách điều trị bệnh giai đoạn muộn, vốn tốn kém gấp nhiều lần.

Về dài hạn, khi BHYT bao phủ trên 95% dân số và hệ thống thanh toán thông minh được vận hành, người dân sẽ được thụ hưởng một hệ thống y tế công bằng, bền vững, trong đó quyền lợi được chuẩn hóa và chi phí được kiểm soát chặt chẽ. Như Bộ trưởng Đào Hồng Lan khẳng định, mục tiêu không phải “miễn phí tuyệt đối”, mà là đảm bảo không ai phải từ bỏ điều trị chỉ vì không đủ tiền

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh, Nghị quyết không đặt mục tiêu “miễn phí tuyệt đối” mà là giảm tối đa chi phí đồng chi trả, xây dựng hệ thống y tế bền vững, không ai bị bỏ lại phía sau. Trọng tâm là đảm bảo mọi người dân, không phân biệt giàu - nghèo, đều được tiếp cận dịch vụ thiết yếu mà không phải lo lắng về chi phí.

Miễn chi phí cơ bản từ năm 2030

Theo đề xuất Bộ Y tế đang lấy ý kiến, chính sách miễn viện phí được xây dựng theo lộ trình ba giai đoạn, dựa trên nền tảng trụ cột là bảo hiểm y tế (BHYT).

Từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc bệnh miễn phí ít nhất 1 lần/năm. Người tham gia BHYT thuộc hộ cận nghèo, người từ 75 tuổi trở lên đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội sẽ được chi trả 100% chi phí khám chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi.

Giai đoạn 2026 - 2027, mức chi trả BHYT cho thuốc, trang thiết bị và kĩ thuật được nâng lên; đồng thời mức đóng BHYT dự kiến tăng từ năm 2027 lên khoảng 5,1%, ngân sách nhà nước sẽ hỗ trợ nhóm đối tượng chính sách.

Từ 2028 - 2030, mục tiêu là giảm chi tiền túi của người dân xuống dưới 30%, mở rộng danh mục thuốc, thiết bị, kĩ thuật được Quỹ BHYT chi trả; thí điểm thanh toán sàng lọc 2-3 bệnh có chi phí hiệu quả; chi trả một số dịch vụ phòng bệnh bằng Quỹ BHYT. Tỉ lệ bao phủ BHYT phấn đấu đạt trên 95% dân số.

Đến năm 2030, mức đóng BHYT sẽ tăng lên 5,4%, thí điểm BHYT bổ sung và đa dạng gói quyền lợi, trong đó có chăm sóc dài hạn.

Giai đoạn sau 2030, mục tiêu là BHYT toàn dân, miễn viện phí trong phạm vi gói dịch vụ cơ bản và sàng lọc 3-5 bệnh phổ biến. Từ năm 2032, mức đóng BHYT dự kiến tăng lên 6%, đồng thời hoàn thiện hệ thống thanh toán BHYT đa tầng, thông minh, gắn với nâng chất lượng y tế cơ sở.

Dự kiến tăng chi 2.700 tỉ đồng/năm nhưng lợi ích đem lại rất lớn

Theo ước tính, khi thực hiện miễn viện phí cơ bản, chi tiêu của Quỹ BHYT sẽ tăng khoảng 2.700 tỉ đồng/năm do nhu cầu khám chữa bệnh tăng. Tuy nhiên, lợi ích kinh tế - xã hội mang lại được đánh giá rất lớn: người dân giảm chi phí trực tiếp, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ; hàng chục nghìn hộ gia đình tránh nguy cơ rơi vào nghèo đói vì bệnh tật.

Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có 13.395 cơ sở khám chữa bệnh, trong đó 1.665 bệnh viện; tỉ lệ bao phủ BHYT đạt 94,29% dân số. Chi phí khám chữa bệnh BHYT toàn quốc năm 2024 là hơn 139.000 tỉ đồng, tăng 18.000 tỉ đồng so với năm 2023.

Với lộ trình mới, Bộ Y tế kì vọng đến năm 2030, mọi người dân được tiếp cận dịch vụ y tế thiết yếu “không phải lo viện phí”, từng bước hướng đến hệ thống y tế công bằng, hiệu quả và bền vững.