Dùng sai đũa khi ăn lẩu dễ ngộ độc và ung thư bàng quang: Bác sĩ chỉ ra ưu nhược của từng loại đũa

Mùa đông đến, lẩu là món ăn được nhiều người lựa chọn để xua tan cái lạnh. Tuy nhiên, việc sử dụng đũa khi ăn lẩu cần được đặc biệt lưu ý. Ít ai biết rằng, việc sử dụng đũa không phù hợp để gắp thức ăn nóng trong nồi lẩu lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Các chuyên gia khuyến cáo nên dùng riêng đũa gắp đồ sống và đũa gắp đồ chín.

Việc dùng lẫn lộn đũa, đặc biệt là dùng đũa gắp đồ sống để gắp đồ đã chín trong nồi lẩu nóng, tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc mãn tính và tăng nguy cơ mắc ung thư bàng quang.

Tại sao cần dùng riêng đũa sống và đũa chín khi ăn lẩu?

- Nguy cơ lây nhiễm chéo: Thực phẩm sống, đặc biệt là thịt và hải sản, có thể chứa vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc virus gây bệnh. Khi dùng đũa gắp đồ sống rồi dùng chính chiếc đũa đó để gắp đồ đã chín, vi khuẩn và ký sinh trùng có thể lây lan sang thức ăn đã được nấu chín, gây ra nguy cơ ngộ độc thực phẩm.

- Nhiệt độ không đủ tiêu diệt hoàn toàn vi khuẩn: Mặc dù lẩu được nấu sôi, nhưng không phải lúc nào nhiệt độ cũng đủ cao và thời gian nấu cũng đủ lâu để tiêu diệt hoàn toàn tất cả các loại vi khuẩn, đặc biệt là ở những phần thức ăn vừa mới được nhúng vào nồi.

Ngoài ra, Tiến sĩ Hóa học Hồng Kông Kwong Shishan gần đây đã chia sẻ trên mạng về khả năng chịu nhiệt của các loại đũa phổ biến nhiều người dùng. Tùy mục đích sử dụng, bạn hãy lựa chọn cho phù hợp nhé.

1. Đũa tre, đũa gỗ

- Chỉ số chịu nhiệt: 4 sao (Khả năng chịu nhiệt tốt, nhưng không nên tiếp xúc trực tiếp với nhiệt độ quá cao trong thời gian dài).

- Chỉ số chịu nhiệt: 4 sao (Khả năng chịu nhiệt tốt, nhưng không nên tiếp xúc trực tiếp với nhiệt độ quá cao trong thời gian dài).

- Ưu điểm:

Giá thành rẻ, phù hợp với túi tiền của nhiều người.

Khả năng chịu nhiệt, chịu axit và chống kiềm tương đối tốt.

An toàn khi sử dụng với thực phẩm (nếu là gỗ tự nhiên, không sơn phủ).

- Nhược điểm:

Dễ bị ẩm mốc và tích tụ vi khuẩn nếu không được vệ sinh, bảo quản đúng cách. Do đó, cần phải lau khô hoặc sấy khô hoàn toàn trước khi cất vào tủ bếp.

Cần thay thế định kỳ 3-4 tháng một lần để đảm bảo vệ sinh và an toàn.

Lưu ý quan trọng: Ngoài đũa tre và đũa gỗ thông thường, cần đặc biệt lưu ý đến đũa tre dùng một lần. Mặc dù có mức độ chịu nhiệt tương đương, nhưng loại đũa này thường chứa nhiều chất bảo quản, bao gồm lưu huỳnh điôxít (SO2) và natri sulfit (Na2SO3). Những chất này có thể gây dị ứng, hen suyễn và các vấn đề sức khỏe khác nếu tiếp xúc hoặc tiêu thụ với lượng lớn. Vì vậy, nên hạn chế tối đa việc sử dụng đũa tre dùng một lần.

2. Đũa nhựa melamine

- Chỉ số chịu nhiệt: 1 sao (Không thích hợp cho thức ăn nóng và lẩu. Tuyệt đối không sử dụng với nhiệt độ cao).

- Ưu điểm:

Chịu nhiệt nhẹ (dưới 40°C).

Chống axit nhẹ.

Giá thành thường rẻ.

Đa dạng về mẫu mã và màu sắc.

- Nhược điểm:

Nguy cơ giải phóng chất độc hại: Ở nhiệt độ khoảng 40°C trở lên, đũa melamine bắt đầu giải phóng formaldehyde và melamine, là những chất độc hại. Việc sử dụng đũa melamine với thức ăn nóng, đặc biệt là lẩu (thường ở nhiệt độ cao hơn nhiều 40°C), sẽ làm tăng nguy cơ phơi nhiễm các chất này.

Dễ bị trầy xước: Bề mặt đũa melamine dễ bị trầy xước trong quá trình sử dụng và vệ sinh. Những vết trầy xước này tạo điều kiện cho vi khuẩn, cặn thức ăn bám vào, khó làm sạch và tiềm ẩn nguy cơ mất vệ sinh an toàn thực phẩm.

Không chịu được nhiệt độ cao: Không thích hợp để nấu nướng, chiên xào hoặc sử dụng trong lò vi sóng.

Lời khuyên quan trọng: Không nên sử dụng đũa melamine cho thức ăn nóng, đặc biệt là lẩu, đồ chiên xào hoặc bất kỳ món ăn nào có nhiệt độ trên 40°C. Nên phơi khô trong không khí hoặc lau khô bằng khăn sạch để bảo quản. Tuyệt đối không tiệt trùng bằng tia cực tím vì tia cực tím có thể làm hỏng bề mặt đũa và làm tăng nguy cơ giải phóng chất độc hại. Không nên ngâm đũa trong nước nóng quá lâu và nên thay đũa thường xuyên để đảm bảo an toàn.

3. Đũa hợp kim (loại đũa được thành thành từ chất liệu cao phân tử - polymer)

- Chỉ số chịu nhiệt: 3 sao (Khả năng chịu nhiệt tốt, thích hợp cho lẩu, nhưng cần lưu ý về thuốc nhuộm).

- Chất liệu: Được làm từ Polyphenylene sulfide (PPS), sợi thủy tinh và thuốc nhuộm chịu nhiệt. Cần nhấn mạnh rằng loại đũa này không chứa thành phần kim loại, mặc dù tên gọi "đũa hợp kim" dễ gây nhầm lẫn. Đây là một loại polymer cao cấp kết hợp với sợi thủy tinh để tăng độ bền.

- Ưu điểm:

Khả năng chịu nhiệt cao: Vật liệu PPS có khả năng chịu nhiệt rất tốt, không bị biến dạng hay cháy ngay cả ở nhiệt độ lên đến 220°C. Điều này làm cho đũa hợp kim (polymer) trở thành lựa chọn phổ biến cho món lẩu, các món chiên xào hoặc các món ăn nóng khác.

Kháng hóa chất: PPS cũng có khả năng kháng hóa chất tốt, ít bị ăn mòn bởi axit hoặc kiềm trong thực phẩm.

Độ bền cao: Sợi thủy tinh gia cường giúp tăng độ bền cơ học cho đũa, chống gãy vỡ và mài mòn.

Dễ vệ sinh: Bề mặt nhẵn bóng, ít bám dính thức ăn, dễ dàng vệ sinh sau khi sử dụng.

Không bị ẩm mốc: Khác với đũa gỗ hoặc tre, đũa hợp kim (polymer) không bị ẩm mốc hay mối mọt.

- Nhược điểm:

Nguy cơ giải phóng thuốc nhuộm ở nhiệt độ cao: Đây là nhược điểm chính cần lưu ý. Mặc dù PPS rất bền nhiệt, nhưng một số loại thuốc nhuộm được sử dụng để tạo màu cho đũa có thể bị phân hủy hoặc giải phóng các chất không mong muốn ở nhiệt độ cao. Nguy cơ này phụ thuộc vào chất lượng của thuốc nhuộm được sử dụng.

Giá thành thường cao hơn đũa gỗ hoặc tre.

Có thể gây nhầm lẫn về thành phần: Tên gọi "đũa hợp kim" dễ khiến người tiêu dùng nghĩ rằng sản phẩm chứa kim loại, trong khi thực tế thành phần chính là polymer và sợi thủy tinh.

Lưu ý quan trọng: Nên mua đũa hợp kim (polymer) từ các nhà cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng của vật liệu PPS và đặc biệt là chất lượng của thuốc nhuộm được sử dụng. Tránh sử dụng ở nhiệt độ quá cao trong thời gian dài vì mặc dù chịu được nhiệt độ 220°C, nhưng việc tiếp xúc liên tục với nhiệt độ quá cao trong thời gian dài vẫn có thể ảnh hưởng đến độ bền và màu sắc của đũa.

4. Đũa inox

- Chỉ số chịu nhiệt: 5 sao (Chịu nhiệt cực tốt, an toàn với nhiệt độ cao).

- Chất liệu: Thường được làm từ inox 304 hoặc 316.

- Ưu điểm:

An toàn với thực phẩm: Inox 304 là loại inox không gỉ, an toàn khi tiếp xúc với thực phẩm. Nó có thể được sử dụng để đựng nhiều loại thực phẩm, bao gồm cả các loại gia vị như trà, muối, súp, nước tương và giấm mà không lo bị ăn mòn hay phản ứng hóa học.

Độ bền và khả năng chống ăn mòn cao (đặc biệt là 316): Inox 316 được bổ sung thêm một lượng nhỏ molypden, giúp tăng cường khả năng chống ăn mòn, đặc biệt là trong môi trường axit hoặc muối. Điều này làm cho đũa inox 316 cực kỳ phù hợp để ăn lẩu, kể cả lẩu chua cay mà không lo bị gỉ sét hay biến chất.

Khả năng chịu nhiệt tuyệt vời: Inox có khả năng chịu nhiệt rất cao, không bị biến dạng hay nóng chảy ở nhiệt độ nấu ăn thông thường.

Dễ vệ sinh: Bề mặt nhẵn bóng, không bám dính thức ăn, dễ dàng vệ sinh và lau chùi. Không bị ẩm mốc hay mối mọt như đũa gỗ hay tre.

Độ bền cao: Rất khó bị gãy, cong vênh hay mài mòn trong quá trình sử dụng.

Tính thẩm mỹ cao: Đũa inox có vẻ ngoài sáng bóng, hiện đại và sang trọng.

- Nhược điểm:

Dẫn nhiệt tốt: Đây là nhược điểm đáng lưu ý nhất. Inox dẫn nhiệt rất tốt, do đó đũa có thể bị nóng lên khi gắp thức ăn nóng, đặc biệt là trong nồi lẩu đang sôi. Vì vậy, cần cẩn thận để tránh bị bỏng môi hoặc tay.

Giá thành thường cao hơn: So với các loại đũa làm từ gỗ, tre hay nhựa, đũa inox thường có giá thành cao hơn.

Có thể để lại vết vân tay: Bề mặt sáng bóng của đũa inox có thể dễ dàng bị bám dấu vân tay, làm giảm tính thẩm mỹ. Tuy nhiên, có thể dễ dàng lau sạch.

Lưu ý quan trọng: Do đũa dẫn nhiệt tốt, cần cẩn thận khi gắp thức ăn nóng từ nồi lẩu hoặc các món ăn vừa nấu xong để tránh bị bỏng. Có thể sử dụng khăn hoặc miếng lót tay để cầm đũa. Nên chọn mua đũa được làm từ inox 304 hoặc 316 từ các nhà cung cấp uy tín để đảm bảo an toàn và chất lượng. Tránh mua hàng giả, hàng nhái kém chất lượng có thể chứa các chất độc hại. Rửa sạch đũa bằng nước rửa chén và nước ấm sau mỗi lần sử dụng. Có thể sử dụng miếng bọt biển mềm để lau chùi. Tránh sử dụng các vật liệu chà xát mạnh có thể làm trầy xước bề mặt đũa.