Chiến lược 'xanh hóa' đặc khu Côn Đảo

Thông tin trên được chuyên gia nêu ra tại Hội thảo khoa học với chủ đề “Khởi động các chương trình chuyển đổi xanh tại đặc khu Côn Đảo” diễn ra vào ngày 7/8, tại TPHCM, do Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM phối hợp cùng Trường Đại học VinUni tổ chức.

Chuyển đổi xanh, không chỉ là xe điện

Phát biểu tại hội thảo ông Lê Anh Tú - Bí thư Đảng ủy đặc khu Côn Đảo - cho biết, sau thời gian thí điểm đề án kinh tế tuần hoàn, kết quả bước đầu cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong nhận thức và hành vi của cộng đồng. Người dân và du khách khi đến Côn Đảo hiện nay gần như không còn sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần. Nước đóng chai nhựa đã bị hạn chế tối đa và dần biến mất khỏi các hoạt động buôn bán. Những thay đổi này không chỉ mang tính biểu tượng mà đã trở thành một phần của lối sống xanh.

Ông Tú cho rằng, thành công lớn nhất chính là sự chuyển biến trong ý thức: “Khi nói về Côn Đảo xanh, không chỉ là xanh với tỷ lệ che phủ rừng và cây xanh đạt 80%, không phải thấy biển có màu xanh là xanh. Mà xanh ở đây phải xanh từ tiềm thức, xanh từ hành động, xanh từ thói quen…”.

Theo ông Tú, du khách khi đến Côn Đảo sắp tới sẽ được đi trên những chiếc xe “xanh” hoàn toàn, có thể sử dụng điện hoặc năng lượng sạch, hoặc có thể là chiếc xe đạp, thậm chí những chuyến xe ngựa phục vụ du khách. Mục tiêu chung là góp phần vào sự phát triển xanh và bền vững. Đó chính là điều thú vị, mang bản sắc riêng ở Côn Đảo.

“Không thể suy nghĩ khi tới Côn Đảo, nói đến phương tiện xanh lại nghĩ đến xe điện chạy chằng chịt”- ông Tú nói.

Lấy bảo tồn làm động lực

PGS, TS. Phan Thị Thục Anh - Phó Hiệu trưởng, Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo, Trường Đại học VinUni - cho rằng chiến lược chuyển đổi xanh cho Côn Đảo phải thuận với tự nhiên, lấy bảo tồn làm động lực. “Chúng tôi cho rằng bảo tồn không chỉ giữ gìn vẻ nguyên sơ của Côn Đảo mà còn là nguồn tạo ra giá trị kinh tế bền vững, có thể lên tới hàng trăm tỷ đồng mỗi năm”, bà Thục Anh nói.

Bà Thục Anh nhấn mạnh, công nghệ xanh sẽ là công cụ, còn kinh tế tuần hoàn là nền tảng để hiện thực hóa mục tiêu này. Chỉ khi lấy các giá trị dài hạn làm kim chỉ nam, Côn Đảo mới có thể phát triển bền vững thực sự.

Theo nhóm nghiên cứu từ Trường Đại học VinUni, để đạt được mục tiêu chuyển đổi xanh, Côn Đảo cần triển khai đồng bộ các giải pháp trên nhiều lĩnh vực, trong đó trọng tâm là giao thông, năng lượng, kinh tế biển và du lịch.

Cụ thể, đến năm 2030, toàn bộ phương tiện giao thông trên đảo sẽ chuyển sang xe điện, xây dựng vùng phát thải thấp nhằm giảm ô nhiễm, tạo ra môi trường sống yên tĩnh, sạch sẽ và văn minh. Cùng với đó, Côn Đảo sẽ đẩy mạnh sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, kết hợp hệ thống tích trữ thông minh…

Trong phát triển kinh tế biển, địa phương không xem bảo tồn là rào cản mà là động lực. Các hoạt động như phục hồi san hô, thảm cỏ biển, bảo vệ rùa… và nông nghiệp hữu cơ sẽ được thúc đẩy song song với du lịch sinh thái. Kinh tế tuần hoàn cũng được chú trọng nhằm giảm rác thải nhựa đại dương và khai thác tiềm năng tín chỉ carbon xanh dương như một nguồn tài chính mới.

Về du lịch, nhóm nghiên cứu đề xuất Côn Đảo nên xác định hướng đi không nằm ở số lượng du khách mà ở chất lượng trải nghiệm. Du khách được kỳ vọng đến với tâm thế tôn trọng di sản, yêu thiên nhiên và có trách nhiệm với môi trường. Các yếu tố như giới hạn sức chứa, thu phí bảo tồn, xây dựng thương hiệu gắn với di sản - tâm linh - sinh thái và phát triển khách sạn xanh, kinh tế đêm có chọn lọc… sẽ là định hướng dài hạn trong chiến lược phát triển du lịch chất lượng cao của đảo.

TS. Vũ Minh Tâm, chuyên gia lĩnh vực giao thông xanh của Trường Đại học VinUni - nhận định, để chuyển đổi giao thông xanh ở Côn Đảo, điều tiên quyết là cần sớm có những chính sách quản lý giao thông đi trước một bước. Các chính sách cần bao quát từ quy hoạch phát triển phương tiện xanh, lộ trình chuyển đổi xe điện, đến khung pháp lý cho hệ thống giao thông công cộng. Những định hướng này nếu được ban hành sớm sẽ tạo động lực cho doanh nghiệp đầu tư và triển khai hiệu quả hơn.

Về phương tiện, Côn Đảo cần đẩy mạnh chuyển đổi từ xe chạy xăng sang xe điện, bao gồm cả xe máy, ôtô cá nhân lẫn xe buýt và phương tiện vận tải du lịch. “Với đặc thù của đảo, xe buýt điện và các hình thức vận tải chia sẻ sẽ phù hợp hơn, vừa giảm phát thải, vừa phù hợp quy mô,” TS. Tâm phân tích.

Bên cạnh đó, hạ tầng năng lượng như trạm sạc, hệ thống quản lý năng lượng và dữ liệu vận hành cũng phải được thiết kế đồng bộ. Việc vận hành các tuyến buýt điện và xây dựng làn riêng cho xe đạp,... sẽ mở ra không gian di chuyển thân thiện, an toàn và hấp dẫn hơn với cả cư dân và du khách.

“Khi các dự án được triển khai đồng bộ, Côn Đảo hoàn toàn có thể tính toán, chứng nhận và giao dịch tín chỉ carbon, tạo ra nguồn quỹ riêng cho phát triển giao thông bền vững” - TS. Vũ Minh Tâm nhấn mạnh.

Ông Phạm Vương Bảo - Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng, Sở Xây dựng TPHCM - cho biết, giao thông tại Côn Đảo hiện vẫn phụ thuộc chủ yếu vào phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch, khiến ô nhiễm không khí gia tăng, đặc biệt ở các điểm du lịch. TPHCM đang hướng đến xây dựng hệ thống giao thông xanh, thông minh và phù hợp với điều kiện sinh thái của địa phương, đồng thời lên lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải để dần thay thế phương tiện truyền thống bằng các giải pháp bền vững.