Côn Đảo qua hành trình của tình nguyện viên cứu hộ rùa biển

Từ tháng 4 đến tháng 10 hằng năm, Côn Đảo bước vào mùa sinh sản của rùa biển - loài động vật cổ đại đang đứng bên bờ tuyệt chủng. Trong đó, Hòn Bảy Cạnh, thuộc Vườn Quốc gia Côn Đảo, là địa điểm quan trọng bậc nhất, chiếm hơn 90% số lượng rùa biển lên đẻ tại Việt Nam.

Năm 1994, Ban Quản lý Vườn Quốc gia Côn Đảo đã tiến hành chương trình bảo tồn rùa biển với sự hỗ trợ về khoa học, kỹ thuật của WWF (Quỹ Quốc tế Bảo tồn thiên nhiên). Đến năm 2014, chương trình tình nguyện viên cứu hộ rùa biển tại Côn Đảo bắt đầu được IUCN (Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế) phối hợp cùng Vườn Quốc gia Côn Đảo tổ chức nhằm huy động thêm nguồn lực cho công tác bảo tồn. Trong hơn hai thập kỷ, hàng trăm tình nguyện viên đã tham gia cùng lực lượng kiểm lâm, hỗ trợ công tác tuần tra, thu trứng, ấp nở và thả rùa con, góp phần vào chu trình sinh tồn đầy gian nan của loài rùa biển.

Bùi Minh Tuấn, một tình nguyện viên trẻ đến từ Hà Nội, đã vừa dành 10 ngày tại Hòn Bảy Cạnh vào tháng 6/2025. Đối với Tuấn, hành trình không chỉ là một trải nghiệm, mà là một giấc mơ được ấp ủ suốt ba năm kể từ chuyến du lịch đầu tiên đến Côn Đảo.

"Ấn tượng đầu tiên khi đặt chân tới đảo là cảm giác choáng ngợp. Hòn Bảy Cạnh đẹp đến nghẹt thở với một bãi cát dài trắng mịn, nước biển trong veo, bao quanh là rừng nguyên sinh bình yên tuyệt đối. Nhưng mà không chỉ có thiên nhiên, mình còn bị thu hút bởi những tấm biển dễ thương với dòng chữ bảo vệ rùa do các nhóm tình nguyện viên trước để lại và cả sự chân thành, gần gũi của các chú kiểm lâm ở trạm. Tất cả những điều đó khiến mình thật sự cảm thấy như bản thân đang bước vào một thế giới khác, nơi mình thật sự sống hòa cùng thiên nhiên mà không có khoảng cách", Tuấn chia sẻ.

Công việc mỗi ngày không theo giờ giấc thông thường. Từ 8–9h tối, cả nhóm bắt đầu đi tuần trên bãi biển để phát hiện rùa mẹ lên đẻ. Nếu có, họ sẽ theo dõi quá trình làm tổ, thu gom trứng về hồ ấp, đồng thời gắn thẻ định danh nếu rùa chưa được theo dõi. Có những đêm tuần tra đến 2–3h sáng, nghỉ vài tiếng, rồi lại tiếp tục từ 5h sáng để thả rùa con về biển.

"Có hôm mình chứng kiến một chú rùa con bị dị tật vùng bụng, bò cực kỳ khó khăn, nhưng vẫn cố ra được biển. Mình nghĩ đó là sinh vật dũng cảm nhất mình từng thấy", Tuấn xúc động kể.

Không chỉ tiếp xúc trực tiếp với rùa biển, các tình nguyện viên còn được hướng dẫn kiến thức khoa học về phân loại rùa, cách xử lý trứng, vệ sinh tổ, thống kê số liệu phục vụ nghiên cứu bảo tồn. Ngoài khung giờ đêm và sáng sớm, buổi trưa là thời gian nghỉ ngơi, chuẩn bị bữa ăn, chăm sóc vườn rau nhỏ cạnh trạm kiểm lâm. Buổi chiều, nhóm sẽ dọn vệ sinh bãi biển, thu gom rác, làm sạch tổ đã nở...

Khó khăn lớn nhất ở đây phải kể đến việc hệ thống điện, nước và mạng tại đảo phụ thuộc vào năng lượng mặt trời, nên những ngày không có nắng đồng nghĩa với không có điện và sóng điện thoại. Điều này gây bất tiện đối với một số bạn làm việc online. Nhưng đổi lại, nơi đây có những khoảnh khắc hiếm hoi mà không nơi nào khác mang lại và chính điều đó khiến các tình nguyện viên có thêm động lực để dấn thân vào hành trình ý nghĩa này.

Côn Đảo không chỉ là vùng đất linh thiêng mang đậm dấu ấn lịch sử, mà còn là nơi thiên nhiên vẫn được sống đúng nghĩa. Trên bờ, những đàn khỉ, sóc, chim chóc vui đùa thoải mái trong rừng nguyên sinh. Dưới biển là vô vàn rạn san hô và sinh vật biển quý hiếm.

"Mình từng bơi quanh Hòn Bảy Cạnh, đi trekking lên hải đăng, hoặc theo các chú kiểm lâm ra đảo nhỏ lấy trứng rùa. Có hôm trời gió lớn, cano không vào sát bờ được, cả nhóm phải nhảy xuống từ xa và bơi vào bãi. Mình đi vài buổi đã mệt, trong khi các chú đã làm việc này hàng chục năm. Thật đáng khâm phục", Tuấn kể.

Với Tuấn, Côn Đảo không chỉ đẹp – mà còn khiến người ta lặng người trước vẻ đẹp ấy. "Mình đã khóc vào buổi trưa rời đảo. Suốt 10 ngày trước đó trời âm u, đến hôm về trời bỗng nắng đẹp rực rỡ. Biển xanh ngọc bích, núi rừng ánh lên sắc xanh dịu. Mình chỉ ước có thêm vài ngày để ghi lại tất cả."

Theo Quỹ Quốc tế Bảo tồn thiên nhiên WWF, 5/7 loài rùa biển trên thế giới hiện có mặt tại Việt Nam, và đều nằm trong danh sách nguy cấp. Áp lực từ rác thải nhựa, đánh bắt hủy diệt và biến đổi khí hậu khiến môi trường sống của rùa ngày càng bị thu hẹp. Bảo tồn không phải là chuyện lớn lao, mà là hành động nhỏ, lặp đi lặp lại, với sự kiên nhẫn và tôn trọng tuyệt đối dành cho tự nhiên. Chỉ cần mỗi người lặng lẽ nhặt một chiếc rác, hay kể lại câu chuyện của rùa bằng sự tử tế, là đã góp phần gìn giữ sự sống của Trái đất này.