Tân cử nhân mới ra trường không kinh nghiệm, không mối quan hệ, lấy gì để ứng tuyển giữa thị trường lao động khắc nghiệt?

Ra trường, cầm trên tay tấm bằng tốt nghiệp, nhiều sinh viên hồ hởi lao vào thị trường lao động với bao kỳ vọng. Nhưng rồi hiện thực nhanh chóng giội một gáo nước lạnh khi đi đâu cũng đòi "ít nhất 1 năm kinh nghiệm", nộp đâu cũng "chúng tôi sẽ liên hệ nếu hồ sơ phù hợp". Không ít người rơi vào trạng thái khủng hoảng nhẹ và tự hỏi mình học 4 năm đại học để làm gì, khi chẳng có kinh nghiệm, không quan hệ, không gì cả thì lấy gì để trúng tuyển?

Nghe có vẻ bi quan, nhưng đó là tâm sự rất thật của rất nhiều tân cử nhân trong giai đoạn chênh vênh sau tốt nghiệp. Thế nhưng, điều đó không đồng nghĩa với việc bạn không có cơ hội. Vấn đề là bạn cần biết mình có gì dù không phải là kinh nghiệm đi làm, thì cũng là những thứ hoàn toàn có thể quy đổi ra giá trị trong mắt nhà tuyển dụng.

1. Thái độ, tinh thần học hỏi và sự chủ động là "kinh nghiệm mềm"

Khi không có kinh nghiệm, bạn phải chứng minh mình là người có thể học nhanh và làm được. Rất nhiều nhà tuyển dụng, đặc biệt là các công ty startup, doanh nghiệp trẻ hoặc các chương trình tuyển dụng thực tập sinh, fresher... đều ưu tiên thái độ hơn kỹ năng chuyên môn.

Một người mới ra trường nhưng có thể chủ động tự tìm hiểu, học hỏi, tiếp thu góp ý, phối hợp tốt với đồng nghiệp sẽ luôn là người được giữ lại. Vậy nên, hãy chăm chút CV và phỏng vấn theo hướng làm nổi bật khả năng học nhanh, làm thật, không ngại việc vì đó chính là điểm cộng cực lớn khi bạn chưa có gì khác để khoe.

2. Kinh nghiệm không chỉ đến từ… đi làm

Không ít tân cử nhân nghĩ rằng mình "không có kinh nghiệm", nhưng thực tế lại từng làm rất nhiều việc đáng kể chỉ là chưa biết cách kể chúng một cách chuyên nghiệp.

Từng làm đề tài nghiên cứu? Viết luận tiếng Anh 20 trang? Làm leader bài thuyết trình nhóm môn học khó nhằn? Tham gia ban nội dung của câu lạc bộ? Viết content cho fanpage trường? Tổ chức workshop? Thực tập một tháng không lương? Dạy học miễn phí ở quê?

Tất cả những thứ đó đều là kinh nghiệm nếu bạn biết viết lại chúng đúng cách. Hãy học cách biến các hoạt động học thuật, CLB, công tác xã hội hoặc việc làm part-time thành những gạch đầu dòng rõ ràng trong CV nhằm mô tả bạn đã làm gì, kết quả ra sao, học được điều gì. Đừng bỏ qua những điều nhỏ nhặt, vì đôi khi chúng lại là điều nhà tuyển dụng đang tìm.

3. Thay không có quan hệ bằng chủ động kết nối

Sự thật là có rất nhiều cơ hội việc làm đến từ mối quan hệ cá nhân nhưng đó không phải thứ cố định, chỉ dành cho "con ông cháu cha". Quan hệ là thứ có thể tạo ra, nếu bạn chủ động.

Tham gia workshop, sự kiện ngành nghề, kết bạn với người trong lĩnh vực bạn quan tâm, nhắn tin hỏi han người đi trước, gửi email xin lời khuyên... đó là cách để bạn dần mở rộng vòng kết nối. LinkedIn, Facebook, các nhóm tuyển dụng, các cộng đồng nghề nghiệp là những nơi rất đáng để bắt đầu. Có khi một câu bình luận thông minh, một tin nhắn chân thành lại giúp bạn có được cơ hội quý giá mà bạn không ngờ tới.

4. Chuẩn bị kỹ càng cho từng lần ứng tuyển

Một lỗi lớn của người mới đi xin việc là "rải CV như rải thính", gửi hàng loạt mà không điều chỉnh theo từng vị trí. Trong khi đó, nhà tuyển dụng hoàn toàn có thể nhận ra ai là người gửi đại, ai là người thực sự muốn làm công việc này.

Hãy đầu tư cho mỗi lần ứng tuyển, đọc kỹ mô tả công việc, điều chỉnh CV cho phù hợp, viết thư xin việc (cover letter) thể hiện sự hiểu biết về công ty, ngành nghề, và quan trọng nhất là bạn nghĩ mình có thể đóng góp điều gì. Sự kỹ lưỡng đó sẽ khiến bạn khác biệt hoàn toàn với hàng trăm CV na ná nhau trong hòm mail của nhà tuyển dụng.

5. Nếu chưa tìm được việc hãy tiếp tục học và rèn luyện

Trong thời gian tìm việc, đừng ngồi yên chờ đợi. Hãy học thêm kỹ năng mới, làm dự án cá nhân, học ngoại ngữ, hoặc đi làm tự do (freelance) bất cứ điều gì giúp bạn tiến lên.

Ví dụ, bạn muốn làm truyền thông? Hãy thử mở một blog cá nhân, viết bài, phân tích case study, học thêm kỹ năng thiết kế Canva, dựng clip, học chạy quảng cáo cơ bản. Bạn muốn làm phân tích dữ liệu? Tải bộ dữ liệu mẫu về xử lý, học SQL, Excel, Python qua khóa học online và viết thành một bài case study để gửi kèm CV.

Khi bạn có sản phẩm cá nhân cụ thể, nhà tuyển dụng sẽ thấy bạn nghiêm túc với nghề, và khi đó, việc bạn có từng đi làm hay chưa không còn quá quan trọng nữa.

6. Và cuối cùng đừng so sánh với người khác

Ai cũng có tốc độ khác nhau. Đừng vì thấy bạn cùng lớp đã có job xịn, lương cao mà hoảng loạn hay tự ti. Thành công không phải cuộc đua tốc độ mà là một hành trình bền bỉ. Người trúng tuyển sớm chưa chắc đã giữ được việc lâu. Người khởi đầu chậm hơn, nhưng biết mình muốn gì và bền chí học hỏi, thường là người đi xa hơn.

Việc bạn chưa có kinh nghiệm, chưa có quan hệ chỉ là một bất lợi tạm thời. Quan trọng là bạn không đứng yên. Bằng sự chuẩn bị kỹ lưỡng, thái độ đúng đắn và tinh thần cầu tiến, bạn hoàn toàn có thể tạo ra cơ hội của chính mình mà không cần phải quen ai, hay nhờ vả ai.

Tấm bằng đại học không phải là đích đến, mà chỉ là một tấm vé vào cửa. Hành trình thật sự bắt đầu từ chính sự kiên trì, thông minh và nỗ lực không ngừng của bạn sau đó. Và hãy tin rằng, dù bạn bắt đầu từ đâu, nếu đủ bản lĩnh, thì cánh cửa cơ hội sẽ luôn có lối mở cho riêng bạn.