Khai tử MTV - tương lai nào cho VMAs?

Đôi khi, có những thời điểm trong văn hóa đại chúng mà chỉ cần một dòng thông báo cũng đủ khép lại cả một chương sách trong ký ức tập thể. Việc MTV chính thức dừng phát sóng các kênh âm nhạc vào tháng 12/2025 chính là dấu mốc ấy, khi cả một thế hệ bỗng nhận ra tuổi trẻ của mình sắp biến mất.

Với hàng triệu, chục triệu hay thậm chí trăm triệu người đã trưởng thành cùng MTV, quyết định “đắp chiếu” của ông lớn Paramount mang đến một cảm giác rất “cá nhân”, chạm đến khoảng riêng tư đã bị lãng quên. Nó giống như việc ai đó bất chợt tắt radio ngay giữa đoạn cao trào của bản nhạc yêu thích. Với cả một thế hệ thanh thiếu niên từng lớn lên bên màn hình TV, nơi họ lần đầu đắm chìm trong những bản hit quốc tế, nghiền ngẫm từng khung hình MV và khám phá bản thân qua những gì đang chiếu trên MTV - đây không chỉ dừng lại ở một quyết định mang tính kinh doanh mà còn là hồi kết của một kỷ nguyên hoàng kim.

MTV - nhân chứng lịch sử của một thời vàng son trong âm nhạc, giải trí và tuổi trẻ

Năm 1981, khi ca khúc Video Killed The Radio Star vang lên trên màn hình, MTV chính thức ra đời và mở ra một chương hoàn toàn mới trong lịch sử âm nhạc thế giới. Lần đầu tiên, công chúng được nhìn thấy âm nhạc chứ không chỉ nghe. Những nghệ sĩ như Michael Jackson, Madonna, Prince, rồi sau này là Britney Spears, Xtina, Backstreet Boys hay N’SYNC - tất cả đều được MTV “nhào nặn” với sứ mệnh trở thành huyền thoại toàn cầu.

MTV không đơn thuần là một kênh phát sóng đối với lứa thanh thiếu niên từng sống ở thập niên 1990 và 2000. Nhịp đập chung của âm nhạc toàn cầu - có thể miêu tả MTV như vậy. Là nơi bạn lần đầu nghe những bản nhạc rock mang đậm tinh thần thanh xuân của Nirvana, nơi Michael Jackson tái định nghĩa khái niệm “biểu diễn”, nơi Madonna khiến cả hành tinh sững sờ với màn “tự sướng” trên nền nhạc Like A Virgin, và mỗi lần một MV mới ra mắt đều trở thành một sự kiện văn hóa.

Giới phê bình từng nói: “Nếu không có MTV, sẽ không có kỷ nguyên video - thời mà ca khúc chỉ thực sự thành công khi đi kèm một MV.” Quả thực, dòng chữ “As seen on MTV” từng là con dấu vàng của danh tiếng, và MTV Video Music Awards (VMA) là ước mơ của mọi nghệ sĩ.

Đó là thời của băng cassette quay lạo xạo trong chiếc walkman, của đĩa CD sáng loáng cất trong hộp nhựa, của những chiếc iPod đời đầu chứa trọn playlist nhạc MTV. Là thời mà người ta còn ngồi trước màn hình TV, chờ countdown Top 10 mỗi tuần, háo hức đón xem MV mới của thần tượng.

MTV cũng là nơi phong trào thanh niên toàn cầu được kết nối bằng thứ ngôn ngữ chung là âm nhạc. Khắp mọi miền thế giới, người trẻ cùng mặc áo phông in logo ban nhạc, cùng tập nhảy theo Thriller, cùng nuôi mái tóc vàng bồng bềnh như Nick Carter. MTV tạo ra một cộng đồng không biên giới, nơi mọi người cùng chia sẻ niềm tin rằng âm nhạc có thể thay đổi thế giới, hoặc ít nhất là thay đổi một ngày buồn tẻ. Chính nhờ MTV, văn hóa đại chúng lần đầu tiên trở thành hiện tượng toàn cầu, mở đường cho khái niệm fan quốc tế và cho thế hệ idol sau này.

Ở góc độ sâu hơn, MTV còn góp phần định hình tư duy và thái độ sống của tuổi trẻ. Nó cổ vũ cho cá tính, cho sự nổi loạn, cho khát vọng thể hiện bản thân. Từ những thông điệp “Be Yourself” trên nền nhạc pop, đến các chiến dịch nhân quyền, phòng chống HIV/AIDS hay chống phân biệt giới tính, xu hướng tính dục, MTV đã dùng thứ vũ khí mạnh nhất - âm nhạc - để chạm đến những chủ đề xã hội tưởng chừng xa vời. Trong ánh đèn sân khấu và tiếng hò reo của fan, MTV không chỉ khiến người ta yêu nghệ sĩ, mà còn khiến họ học cách yêu chính mình.

Trong suốt hơn 2 thập niên, MTV vừa là kênh truyền hình giải trí vừa là một nền văn hóa thu nhỏ. Nó định hình xu hướng thời trang, phong cách sống, ngôn ngữ và thậm chí là khái niệm “ngôi sao nhạc pop”. Quan trọng hơn, nó là tấm gương phản chiếu đời sống giới trẻ và cách thanh thiếu niên nói lên tiếng lòng qua âm nhạc. Những đêm trắng ngập tràn âm nhạc, những VJ với phong thái ngầu lạ, những lễ trao giải rực năng lượng… tất cả đã trở thành một phần nghi thức trưởng thành của thế hệ từng sống trong thế giới tôn vinh sức trẻ, và nhịp sống song hành cùng những giai điệu pop, rock và hip-hop.

Sự thoái trào và tương lai đã được tiên đoán trước

Nhưng rồi, khi Internet bùng nổ, YouTube ra đời, và khái niệm stream nhạc trở thành thói quen hằng ngày, đế chế MTV bắt đầu rạn nứt. Giới trẻ không còn chờ đợi hàng giờ để xem một MV mới được công chiếu trên TV, bởi chỉ cần vài cú nhấp chuột, mọi thứ đã nằm gọn trong màn hình điện thoại, Ipad hay laptop. Sự thay đổi ấy nhanh và tàn nhẫn đến mức chính MTV - gã khổng lồ từng làm chủ cuộc chơi âm nhạc - cũng không kịp thích nghi.

Đầu những năm 2010, MTV dần từ bỏ vai trò kênh âm nhạc, chuyển mình sang kỷ nguyên thực tế truyền hình với loạt hit show như The Real World, Jersey Shore, Teen Mom… trở thành “cứu cánh” cho lượng người xem đang tụt dốc. Âm lậc, vốn là linh hồn của thương hiệu, lặng lẽ bị lãng quên xuống đến mức gần như ở trạng thái cầm chừng. Khi logo MTV vẫn còn đó, nhưng “Music Television” bên dưới biến mất, ai cũng hiểu: kỷ nguyên vàng đã khép lại.

Sự thoái trào của MTV không chỉ là câu chuyện của một kênh truyền hình lớn, mà còn là dấu mốc khép lại một thời đại nghe nhìn - khi người trẻ từng phải kiên nhẫn, từng đợi chờ, và từng háo hức với âm nhạc theo cách rất riêng. Giờ đây, chúng ta có Spotify, YouTube, TikTok, Apple Music… mọi thứ đều nhanh chóng, tiện lợi, và đầy ắp lựa chọn. Nhưng chính ở thời đại đủ đầy đó, người ta lại bắt đầu thấy bồi hồi nhớ lại những buổi chiều ngồi trước TV, chờ countdown top 10, hay cảm giác hồi hộp khi thấy dòng chữ “World Premiere” lóe lên trên màn hình MTV.

Có lẽ vì vậy mà khi Paramount tuyên bố đóng cửa toàn bộ kênh âm nhạc độc lập của MTV vào cuối năm 2025, hàng triệu người trên khắp thế giới đã thấy lòng mình chùng xuống. Không chỉ vì một biểu tượng biến mất, mà vì họ biết, một phần tuổi trẻ từng đập rộn ràng theo nhịp pop, rock, hip-hop… sẽ mãi nằm lại trong ký ức, cùng ba chữ MTV.

Dù vậy, di sản của MTV vẫn âm thầm chảy trong mạch văn hóa đương đại. Mọi yếu tố đang định hình nên nền giải trí hôm nay, từ cách nghệ sĩ xây dựng hình ảnh, phát hành MV, đến cách khán giả tiêu thụ âm nhạc… đều hằn lên dấu vết của MTV. Những nền tảng như YouTube hay TikTok thực chất là “hậu duệ kỹ thuật số” của đế chế ấy. MTV không biến mất hoàn toàn, nó chỉ chuyển hóa thành một bản dạng đã được số hóa và lan tỏa mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Và có lẽ, giá trị lớn nhất mà MTV để lại không nằm ở những giải thưởng hào nhoáng, mà ở cách nó khiến người ta cảm thấy âm nhạc thật sự “sống”. MTV dạy cả một thế hệ biết chờ đợi, biết rung động khi thấy thần tượng xuất hiện trên màn hình, biết rằng mỗi bài hát đều có một câu chuyện để kể. Trong thời đại mọi thứ diễn ra quá nhanh, ký ức đó trở thành giá trị tinh thần quý giá, nhắc nhở chúng ta về một giai đoạn hoàng kim của âm nhạc.

Tương lai nào cho VMAs? 

Giữa thông tin MTV chuẩn bị “đóng sổ” kênh âm nhạc, câu hỏi khiến người hâm mộ lo lắng nhất chính là: VMAs - giải thưởng được xem là “Oscar của video ca nhạc” - sẽ đi về đâu?

Từ năm 1984 đến nay, VMAs tạo nên những cú sốc văn hóa mà khán giả không thể nào quên: màn hôn gây tranh cãi của Madonna - Britney - Xtina năm 2003, pha cướp mic Taylor Swift của Kanye, hay chiếc váy thịt sống của Lady Gaga… tất cả đều được lưu vào bộ nhớ văn hóa đại chúng, vào đời sống cộng đồng yêu âm nhạc.

Thế nhưng, trong những năm gần đây, sức nóng của VMAs đã nguội dần. Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy VMAs đang mất dần vị thế là cú giảm người xem trên truyền hình truyền thống. Lễ trao giải năm 2011 đã thu hút khoảng 12,4 triệu người xem chỉ riêng ở Mỹ. Nhưng chỉ vài năm sau đó, con số này này đã giảm mạnh. Năm 2016, tổng người xem qua các kênh trực tiếp ghi nhận khoảng 6,5 triệu người, gần như giảm hơn một nửa so với thời hoàng kim.

Sự tụt giảm này tiếp diễn đến năm 2021 với 900.000 người xem trên kênh MTV, trong khi tổng người xem trên các nền tảng và kênh phụ khác là khoảng 3 triệu. Gần đây hơn, dù có tăng nhẹ, VMAs năm 2024 cũng chỉ đạt khoảng 4,09 triệu người xem - vẫn thấp hơn nhiều so những năm trước.

Lượng người xem truyền hình giảm kỷ lục, nhiều sân khấu bị chê nhạt, và những khoảnh khắc viral giờ đây thường đến từ TikTok chứ không còn từ MTV. Khi “nóc nhà” sắp biến mất, khán giả lo ngại rằng VMAs, vốn đã phải vật lộn để thích nghi với thời thế vài năm trở lại đây, cũng sẽ rơi vào thế khó, thậm chí “đắp chiếu” cùng MTV luôn. Một giải thưởng sinh ra từ truyền hình liệu có thể tiếp tục sống sót trong thời đại mà màn hình nhỏ không còn là trung tâm của văn hóa giải trí?

Dẫu vậy, vẫn có những tia hy vọng, mong manh, nhưng vẫn có chút hứa hẹn. Một số chuyên gia dự đoán VMAs có thể tái sinh dưới dạng hoàn toàn mới như một chương  được số hóa, kết nối đa nền tảng với YouTube, TikTok, hay thậm chí là Metaverse. Bởi dẫu MTV có dừng phát sóng, thương hiệu VMAs vẫn mang giá trị khó thay thế. VMAs là minh chứng rằng âm nhạc không chỉ để nghe, mà còn để nhìn, để cảm nhận và để tạo nên những khoảnh khắc vượt thời gian, in đậm trong dòng chảy văn hóa đại chúng.