4 mô hình nuôi dạy con từ Tam Quốc: Tào Tháo dạy theo năng lực, Lưu Bị đề cao làm gương, thực tế hơn mọi cuốn sách best-seller

Ngày nay, thị trường đầy rẫy các cuốn sách nuôi dạy con, nhưng nhiều ông bố bà mẹ đọc xong vẫn thấy chẳng áp dụng được. Thực ra, ngay trong các tác phẩm kinh điển như Tam Quốc Diễn Nghĩa, đã ẩn chứa 4 mô hình nuôi dạy con gần gũi và thực tiễn.

Những bài học nuôi dạy con được đúc kết từ thời loạn thế này không có lý thuyết suông, mà toàn là kiến thức thực dụng, hữu ích hơn bất kỳ cuốn sách nuôi dạy con nào.

1. Dạy theo năng lực, không cào bằng, giúp mỗi đứa con tỏa sáng

Tào Tháo có 25 người con, trong đó Tào Phi, Tào Thực và Tào Chương nổi bật nhất, và cách ông giáo dục ba người con này là hình mẫu điển hình cho dạy theo năng lực.

Ông nhận ra Tào Phi tâm tư kín đáo, giỏi mưu lược, nên cho tham gia triều chính, học cách xử lý công việc quốc gia từ hỗ trợ ông xử lý văn thư đến chỉ huy quân đội trấn giữ một phương, từng bước rèn luyện tài năng chính trị của Phi. Với Tào Thực tài hoa xuất chúng, giỏi thơ văn, ông không ép con theo chính trị mà khuyến khích sáng tác thơ ca, thậm chí đưa Tào Thực giao lưu với Kiến An thất tử để phát huy tối đa năng khiếu văn chương. Với Tào Chương dũng mãnh, thích cầm quân, ông ủng hộ con theo nghiệp võ, dạy binh pháp và mưu lược, giúp Tào Chương trở thành Nhiệm Thành Uy Vương thiện chiến.

Nhìn lại hiện nay, nhiều ông bố bà mẹ bất kể con thích gì, giỏi gì, đều ép con học Toán Olympic, luyện đàn piano, khiến con học trong đau khổ, bố mẹ cũng mệt mỏi. Bài học từ Tào Tháo nhắc chúng ta rằng giáo dục tốt không phải là nhét con vào một khuôn mẫu, mà như Tào Tháo, nhận ra điểm mạnh của con và may đo con đường phát triển phù hợp.

Ví dụ, nếu con thích vẽ, hãy đưa con đi triển lãm tranh, đăng ký lớp mỹ thuật; nếu con giỏi thể thao, hãy ủng hộ con thi đấu, giúp con tự tin trong lĩnh vực của mình. Cách này hiệu quả hơn nhiều so với giáo dục cào bằng.

2. Truyền gia phong đạo đức, làm gương bằng hành động, hiệu quả hơn trăm lời dạy dỗ

Lưu Bị nổi tiếng với nhân nghĩa, và cách ông giáo dục con trai Lưu Thiện chính là đỉnh cao của truyền gia phong đạo đức.

Khi giao phó ở Bạch Đế Thành, Lưu Bị không dạy Lưu Thiện quá nhiều đại đạo lý trị quốc, mà để lại lời dặn: Chớ vì điều ác nhỏ mà làm, chớ vì điều thiện nhỏ mà không làm. Ông dùng chính cuộc đời mình làm tấm gương đạo đức cho con. Lưu Bị luôn thực hành nhân nghĩa: khi dẫn dân vượt sông, ông thà chậm trễ hành quân chứ không bỏ rơi dân chúng; với Gia Cát Lượng, từ ba lần đến lều tranh đến lúc lâm chung giao phó, ông luôn đối đãi bằng sự chân thành. Những hành động này âm thầm ảnh hưởng đến Lưu Thiện.

Ngày nay, nhiều  phụ huynh dạy con phải trung thực, tử tế, nhưng chính mình lại nói dối, lợi dụng tiểu xảo trong cuộc sống, làm sao con có thể tin phục? Cách giáo dục của Lưu Bị nhắc nhở "thân giáo quan trọng hơn ngôn giáo". Muốn con có phẩm chất tốt, bố mẹ phải là người có đạo đức như giữ lời hứa với con, không nói dối tùy tiện; gặp người cần giúp đỡ, chủ động ra tay. Những hành động thực tế này sẽ gieo mầm lòng tốt, sự trung thực cho con, thuyết phục hơn bất kỳ lời dạy trong sách vở nào.

3. Thả tay rèn luyện, không làm ô che mưa, giúp con trưởng thành nhanh qua thực tiễn

Tôn Quyền 18 tuổi kế thừa cơ nghiệp của cha anh, trở thành chúa tể Giang Đông, và thành công này không thể thiếu sự giáo dục thả tay rèn luyện của anh trai Tôn Sách.

Khi còn sống, Tôn Sách không để Tôn Quyền nuôi trong nhung lụa, mà sớm cho tham gia công việc quân sự và chính trị. Tôn Quyền 15 tuổi đã làm huyện trưởng Dương Tiện, xử lý việc địa phương. Mỗi lần xuất chinh, Tôn Sách đều dẫn theo Tôn Quyền, dạy cách bày binh bố trận và giao tiếp với các tướng lĩnh. Chính sự thả tay rèn luyện này giúp Tôn Quyền, sau khi Tôn Sách qua đời, nhanh chóng ổn định Giang Đông, thậm chí đánh bại Tào Tháo trong trận Xích Bích dù lực lượng ít hơn.

Hiện nay, không ít người lớn xem con như đồ dễ vỡ, sợ con thất bại, sợ con khổ, nên làm thay mọi việc từ xách cặp đi học, tra đáp án bài tập, đến tìm việc làm cho con. Nhưng những đứa trẻ được nuôi dạy như vậy thường thiếu khả năng độc lập, dễ bỏ cuộc khi gặp khó khăn.

Hành trình trưởng thành của Tôn Quyền cho thấy trẻ không phải hoa trong nhà kính, bố cần dám thả tay để con trải qua thử thách. Ví dụ, để con tự sắp xếp cặp sách, tự quản lý tiền tiêu vặt, hoặc làm thêm trong kỳ nghỉ. Qua thực tiễn, con sẽ học được cách độc lập và giải quyết vấn đề, từ đó thực sự trưởng thành.

4. Xây dựng lòng trung nghĩa, dạy con có trách nhiệm, trở thành người có cốt cách

Dù không phải là người cha theo nghĩa truyền thống, Triệu Vân với cách bảo vệ Lưu Thiện đã thể hiện bài học xây dựng lòng trung nghĩa.

Trong trận Trường Bản, Triệu Vân giữa muôn quân bảy lần vào ra, liều mình cứu Lưu Thiện; khi Tôn Quyền muốn dùng Lưu Thiện làm con tin để uy hiếp Lưu Bị, Triệu Vân kịp thời ngăn chặn, bảo vệ Lưu Thiện. Trung nghĩa của Triệu Vân không chỉ là lòng trung thành với Lưu Bị, mà còn là sự tận tụy với trách nhiệm. Ông biết bảo vệ Lưu Thiện là sứ mệnh, nên dốc toàn lực thực hiện. Phẩm chất có trách nhiệm, có cốt cách này đã ảnh hưởng sâu sắc đến Lưu Thiện.

Phụ huynh hiện đại thường sợ con bị thiệt, khi con cãi nhau với bạn, bất kể đúng sai cũng bênh con; khi con làm sai, lại tìm cách bào chữa. Lâu dần, con trở nên thiếu trách nhiệm, gặp vấn đề chỉ biết đổ lỗi. Hành động của Triệu Vân nhắc nhở bố mẹ phải dạy con có trách nhiệm, làm sai thì dám nhận lỗi, dám sửa; gặp khó khăn thì tìm cách giải quyết, không trốn tránh. Ví dụ, nếu con làm vỡ kính nhà hàng xóm, để con tự xin lỗi và bồi thường; nếu con thi kém, hướng dẫn con phân tích nguyên nhân và cố gắng cải thiện. Như vậy, con sẽ trở thành người có cốt cách và trách nhiệm.

4 mô hình nuôi dạy con từ Tam Quốc Diễn Nghĩa vượt thời gian vì chúng chạm đến bản chất của giáo dục: tôn trọng cá tính của con, chú trọng rèn luyện phẩm chất, khuyến khích thực hành và xây dựng trách nhiệm. Các bài học từ Tào Tháo, Lưu Bị và những người khác quay về gốc rễ của giáo dục nên rất đáng để các ông bố bà mẹ hiện đại học hỏi.

Đương nhiên, phụ huynh không cần sao chép mà nên linh hoạt áp dụng theo hoàn cảnh của con. Ví dụ, dạy theo năng lực của Tào Tháo có thể là lập kế hoạch học tập dựa trên sở thích của con; truyền gia phong đạo đức của Lưu Bị có thể là làm gương bằng hành động. Những bài học cổ xưa này sẽ phát huy giá trị mới trong việc nuôi dạy con hiện đại.