Nỗi lo của ca sĩ

Nỗi lo của các nghệ sĩ

“ Tôi biết nhiều người thích bản cover bằng AI… Tôi nên thử không nhỉ? Liệu tôi có thể vượt qua phiên bản AI không? Thật ra, tôi nghĩ chẳng bao lâu nữa sẽ không thể phân biệt nổi đâu là giọng thật, đâu là AI. Chúng ta đang gặp rắc rối rồi. Mọi thứ sẽ sụp đổ, ai rồi cũng mất việc thôi".

Phát biểu nửa đùa nửa thật của Jung Kook (BTS) phản ánh nỗi lo chung của giới nghệ sĩ trẻ. Trí tuệ nhân tạo đang phát triển nhanh đến mức có thể xóa nhòa ranh giới giữa con người và máy móc trong âm nhạc. Nam ca sĩ chia sẻ anh từng nghe nhiều bản hát lại bằng AI mô phỏng chính giọng của mình, và muốn khán giả được nghe “phiên bản thật” từ con người.

Không chỉ ở Hàn Quốc, làn sóng AI cũng khiến những tên tuổi huyền thoại phải lên tiếng. Trong một cuộc phỏng vấn với BBC, Paul McCartney, thành viên The Beatles, cảnh báo việc thay đổi luật bản quyền ở Anh có thể mở đường cho “công nghệ lừa đảo” khiến nghệ sĩ không thể sống được bằng nghề. “Nếu người sáng tác Yesterday không được trả công, thì ai sẽ còn muốn sáng tạo nữa?”, ông nói.

Trước đó, các hãng thu âm lớn như Sony Music, Universal Music Group và Warner Records từng kiện hai công ty AI là Suno và Udio vì xâm phạm bản quyền ở quy mô “không thể tưởng tượng nổi”. Thế nhưng chỉ một năm sau, họ lại bắt đầu đàm phán hợp tác với chính những doanh nghiệp này, thỏa thuận được cho là sẽ mở đường cho AI khai thác kho nhạc của hãng để huấn luyện mô hình, đổi lại quyền lợi kinh tế cho đôi bên.

Các nền tảng âm nhạc lớn cũng bị cuốn vào xu hướng này bởi AI có thể giúp họ tiết kiệm hàng tỷ USD tiền bản quyền. Năm 2023, Spotify chi tới 9 tỷ USD để trả phí bản quyền cho nghệ sĩ. Nếu AI đảm nhiệm khâu sáng tác, họ sẽ không còn phải chi khoản này, đồng nghĩa với một khoản lợi nhuận khổng lồ. Tuy nhiên, chính sự tiết kiệm ấy lại là mối đe dọa lớn với những người nghệ sĩ đã dành cả đời cho âm nhạc.

Cú bắt tay này khiến nhiều nhạc sĩ lo ngại lịch sử sẽ lặp lại như thời kỳ đầu của các nền tảng streaming. Nghệ sĩ bị loại ra khỏi bàn đàm phán, còn giá trị sáng tạo thì bị định giá rẻ mạt. Khi sự chân thực bị đẩy ra khỏi thị trường vốn được sinh ra để tôn vinh trải nghiệm cá nhân, bản chất của âm nhạc cũng dần bị xóa nhòa.

Việt Nam trong làn sóng AI

Tại Việt Nam, âm nhạc do AI thể hiện không còn là khái niệm xa lạ. Trên YouTube và TikTok, những “ca sĩ ảo” và bản nhạc được AI hỗ trợ đang thu hút hàng triệu lượt nghe, mở ra cuộc tranh luận sôi nổi về tương lai của âm nhạc Việt.

Một trong những hiện tượng được nhắc đến nhiều là ca khúc Say một đời vì em - tác phẩm của Ken Quách và HuongMyBông, có sự hỗ trợ 10% từ AI trong khâu sáng tác và phối khí. Phần hát đầu tiên do giọng AI thể hiện, đạt hơn 9 triệu lượt xem chỉ sau hai tháng phát hành.

Bên cạnh đó, kênh Nhạc tình AI trên YouTube cũng gây chú ý với loạt bản nhạc Trịnh do AI thể hiện. Phiên bản Diễm Xưa đạt hơn 476.000 lượt nghe, nhận được nhiều bình luận trái chiều. Một số khán giả cho rằng “nhạc Trịnh nghe qua giọng AI lại mang cảm xúc lạ, như được thêm gia vị mới cho món ăn tinh thần quen thuộc”, trong khi người khác nhận định “AI không thể tái tạo được cái hồn của Trịnh Công Sơn, điều vốn chỉ con người mới cảm được”.

Không chỉ nhạc trữ tình, các thể loại mạnh như rock, pop cũng được cộng đồng sáng tạo AI khai thác. Kênh Nhạc dốc mê ta, nơi đăng tải các bản phối rock metal, trở thành điểm đến quen thuộc của khán giả yêu nhạc trẻ. Chủ kênh cho biết anh làm vì đam mê, không bật kiếm tiền để tránh vi phạm bản quyền, đồng thời luôn kêu gọi người nghe “ủng hộ bản gốc”.

Đáng chú ý nhất là phiên bản Kho Báu phối theo phong cách metal rock, đạt gần 800.000 lượt xem và lan tỏa mạnh trên TikTok. Nhiều người không nhận ra đó là bản hát và phối nhạc hoàn toàn do AI tạo ra. Một khán giả bình luận: “Không phải fan rock nhưng nghe vẫn thấy hay, có lẽ vì Kho báu vốn là bài nhiều cảm xúc. Hy vọng một ngày nào đó ca sĩ (S)TRONG Trọng Hiếu hát bản này trên sân khấu thật”.

Điều bất ngờ là chỉ ít lâu sau, mong muốn ấy đã thành hiện thực. (S)TRONG Trọng Hiếu mang bản metal rock ấy lên sân khấu, sử dụng chính beat do AI hỗ trợ để làm mới ca khúc của mình.

“Rõ ràng, AI không chỉ là công cụ tái hiện mà còn khơi gợi ý tưởng sáng tạo cho nghệ sĩ thật”, “Vấn đề là chúng ta sử dụng nó thế nào để không làm mờ đi giá trị gốc của người sáng tạo”, một khán giả bình luận.

Ranh giới ngày càng mong manh

Làn sóng AI trong âm nhạc Việt đang cho thấy cơ hội và thách thức.

Với người nghe, AI mang lại trải nghiệm mới mẻ, khả năng thử nghiệm vô tận. Giọng hát nhân tạo có thể tùy biến: khàn, cao vút hay trầm ấm theo ý người lập trình. Nhưng với nghệ sĩ, ranh giới giữa “được hỗ trợ” và “bị thay thế” đang ngày càng mờ đi.

Một số người lạc quan cho rằng AI chỉ là công cụ hỗ trợ, giúp nghệ sĩ rút ngắn thời gian sáng tác, phối khí, gợi mở ý tưởng mới. Nhưng cũng không ít người lo ngại rằng nếu công nghệ tiếp tục tiến nhanh, những “ca sĩ hạng trung” có thể sớm bị đào thải. “Năm 2025, AI hát đã hay rồi, hay ít hay nhiều cũng là hay. Hai năm nữa, khi công nghệ hoàn thiện hơn, nhiều ca sĩ sẽ không dám xuất hiện”, một khán giả nhận định.

Câu hỏi “AI đang hỗ trợ hay thay thế nghệ sĩ?” vẫn còn bỏ ngỏ. Mỗi bản nhạc do AI tạo ra hay mỗi thử nghiệm kết hợp giữa con người và công nghệ đều cho thấy ranh giới giữa sáng tạo nghệ thuật và tiến bộ kỹ thuật đang dần được xóa mờ, mở ra chương mới cho nền âm nhạc toàn cầu.