Bộ Y tế hướng dẫn chi tiết cách bảo vệ sức khỏe trước tác động của ô nhiễm không khí

Theo cơ quan này, chất lượng không khí và mức độ tác động tới con người được xác định thông qua chỉ số chất lượng không khí Việt Nam (AQI), được biểu thị bằng sáu khoảng giá trị kèm màu sắc và biểu tượng cảnh báo.

Cục Phòng bệnh khuyến cáo người dân thường xuyên theo dõi chất lượng không khí trên các trang thông tin của Bộ và Sở Tài nguyên – Môi trường, từ đó lựa chọn biện pháp bảo vệ phù hợp. Khi ra ngoài, người dân nên đeo khẩu trang đạt tiêu chuẩn, sạch sẽ và sử dụng đúng cách. Không gian sống cần được vệ sinh, giữ thoáng; người làm việc trong môi trường nhiều bụi hoặc khi không khí xuống mức kém đến nguy hại nên dùng khẩu trang và kính bảo hộ.

Các hình thức đốt nhiên liệu gây ô nhiễm như bếp than tổ ong, củi, rơm rạ được khuyến cáo hạn chế và thay thế bằng bếp điện, bếp từ hoặc bếp ga. Việc trồng cây xanh cũng giúp giảm bụi, cải thiện môi trường. Người hút thuốc lá, thuốc lào được khuyến nghị từ bỏ hoặc giảm tối đa, tránh hút trong nhà; người không hút thuốc cần tránh tiếp xúc với khói thuốc. Cơ quan chuyên môn lưu ý mỗi người nên theo dõi sức khỏe và khám định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề liên quan đến ô nhiễm.

Những nhóm nhạy cảm như trẻ em, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh tim mạch, hô hấp và người cao tuổi cần hạn chế tiếp xúc với các nguồn phát thải từ giao thông, công trình xây dựng, khu vực đốt nhiên liệu. Khi không khí ô nhiễm, nếu xuất hiện sốt, viêm đường hô hấp, đau ngực hay các triệu chứng tim mạch, người bệnh phải đến cơ sở y tế để được kiểm tra và tư vấn. Theo khuyến cáo, dinh dưỡng đầy đủ và giữ ấm cơ thể, nhất là mùa lạnh, sẽ giúp tăng sức đề kháng. Với bệnh nhân tim mạch, hô hấp, việc tuân thủ điều trị đóng vai trò quan trọng và cần thăm khám ngay khi triệu chứng bất thường xuất hiện.

Tùy theo từng mức AQI, các biện pháp bảo vệ sức khỏe được áp dụng khác nhau. Ở mức trung bình (51–100), người khỏe mạnh có thể sinh hoạt bình thường, trong khi nhóm nhạy cảm nên giảm thời gian hoạt động ngoài trời và tới ngay cơ sở y tế nếu có dấu hiệu ho, khó thở, sốt. Khi AQI ở mức kém (101–150), người dân được khuyến nghị hạn chế các hoạt động ngoài trời, đặc biệt tại khu vực có nguy cơ ô nhiễm cao như đường giao thông lớn, công trình xây dựng hoặc khu công nghiệp. Học sinh vẫn có thể tham gia hoạt động ngoài trời nhưng cần hạn chế vận động mạnh. Người nhạy cảm nên ưu tiên nghỉ ngơi, giảm cường độ vận động và vệ sinh mũi, họng, mắt hằng ngày bằng nước muối sinh lý.

Ở mức xấu (151–200), người bình thường cần hạn chế hoạt động ngoài trời hoặc làm việc quá sức và nên chọn thời điểm không khí ít ô nhiễm hơn nếu buộc phải ra ngoài. Việc sử dụng phương tiện công cộng thay cho xe máy, xe đạp được khuyến khích để giảm phơi nhiễm. Các gia đình gần đường lớn hoặc khu vực ô nhiễm nên hạn chế mở cửa. Người nhạy cảm được khuyến cáo tránh hoạt động ngoài trời, tập luyện trong nhà và duy trì vệ sinh cá nhân bằng nước muối sinh lý.

Khi không khí ở mức rất xấu (201–300), người dân nên tránh hoàn toàn các hoạt động ngoài trời kéo dài hoặc vận động mạnh, đồng thời ưu tiên sinh hoạt trong nhà. Các khu vực ô nhiễm cao cần được né tránh và nếu phải đi lại phải sử dụng khẩu trang có khả năng lọc bụi mịn PM2.5. Người nhạy cảm cần chuyển toàn bộ hoạt động vào môi trường kín và chỉ ra ngoài khi đặc biệt cần thiết, đồng thời rút ngắn tối đa thời gian tiếp xúc.

Ở mức nguy hại (301–500), Cục Phòng bệnh khuyến cáo người dân dừng mọi hoạt động ngoài trời và chuyển sang làm việc hoặc sinh hoạt trong nhà; cửa sổ và cửa ra vào cần được đóng kín để giảm phơi nhiễm. Nhóm nhạy cảm tuyệt đối tránh tiếp xúc với môi trường ngoài trời và phải đến cơ sở y tế nếu xuất hiện ho, sốt hay khó thở. Trường hợp chỉ số AQI duy trì trên 301 liên tục trong ba ngày, căn cứ quy định của Bộ Tài nguyên – Môi trường, các địa phương có thể xem xét tạm dừng hoặc điều chỉnh thời gian làm việc của cơ quan, tổ chức, trường học. Nếu buộc phải đi học, trẻ cần hạn chế mọi hoạt động ngoài trời; các hoạt động tập trung đông người ngoài trời cũng có thể phải tạm dừng để đảm bảo an toàn sức khỏe.

Cụ thể, mọi người nên tránh các hoạt động ngoài trời, tránh các hoạt động thể lực gắng sức, hoạt động thể thao và đóng kín cửa sổ, cửa ra vào để hạn chế phơi nhiễm. Nếu bắt buộc phải ra ngoài, việc sử dụng khẩu trang có hiệu suất lọc bụi PM2,5 đạt tối thiểu 95% là yêu cầu bắt buộc, không chỉ dành cho nhóm nguy cơ cao.