Trong suy nghĩ của hầu hết mọi người, cá là một loại thực phẩm lành mạnh và ngon miệng, giàu protein và ít chất béo, không chỉ tốt cho não bộ mà còn có lợi cho sức khỏe tim mạch. Theo USDA, cứ 100g cá chứa 16-20g protein, thực sự hiệu quả trong việc tăng cường miễn dịch và bảo vệ sức khỏe tim mạch. Tuy nhiên, nghiên cứu y học đã phát hiện ra rằng một số loài cá rất dễ bị nhiễm ký sinh trùng trong quá trình phát triển, đặc biệt là trong môi trường ô nhiễm nguồn nước hoặc điều kiện vệ sinh kém, nơi nguy cơ này tăng lên đáng kể.
Theo trang Sohu, các báo cáo khoa học đã chỉ ra rằng tỷ lệ phát hiện ký sinh trùng ở một số loài cá nước ngọt, chẳng hạn như cá diếc và cá chép, có thể đạt từ 15% đến 35% . Ký sinh trùng thích ẩn náu trong mang, da và thậm chí cả cơ của cá. Cho dù vẻ ngoài hấp dẫn đến đâu, chúng vẫn có thể dễ dàng xâm nhập vào cơ thể người và trở thành "sát thủ vô hình" của đường tiêu hóa. Ở giai đoạn đầu nhiễm bệnh, người bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Đến khi các triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng và "suy nhược toàn thân" xuất hiện, ký sinh trùng thường đã bám rễ sâu.
Hơn nữa, do ô nhiễm môi trường, nguy cơ cá bị biến dạng và hư hại cao hơn nhiều so với cá bình thường. Cơ thể chúng thường tích tụ kim loại nặng và vi khuẩn có hại, tạo điều kiện thuận lợi cho các vấn đề sức khỏe phát sinh.
Cá có mang bị đổi màu
Theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh (nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội), mang cá khỏe mạnh phải có màu đỏ tươi hoặc hồng, giống như cánh hoa hồng. Nếu chúng chuyển sang màu xám, vàng hoặc nhạt, đặc biệt nếu chúng có màu đen hoặc dính và có mùi tanh, rất có thể chúng bị nhiễm ký sinh trùng và là "thiên đường" cho sán dây, giun tròn hoặc thậm chí là sán lá gan.
Việc vô tình ăn loại cá này nguy hiểm đến mức nào? Dữ liệu lâm sàng cho thấy, nếu bị nhiễm sán dây, số lượng sán dây có thể tăng lên hàng chục con trong vòng 1 tháng. Các triệu chứng ban đầu thường không rõ ràng, nhưng sau đó sẽ xuất hiện các triệu chứng như khó chịu đường tiêu hóa, tiêu chảy, khó tiêu và sốt nhẹ không liên tục. Trong trường hợp nặng, thậm chí có thể dẫn đến suy dinh dưỡng và suy giảm miễn dịch . Đã có trường hợp công nhân ăn cá có mang bị đen và bị tiêu chảy và sốt 3 ngày sau đó. Nhiều tháng sau, các xét nghiệm cho thấy có ký sinh trùng nội tạng và thậm chí là viêm ruột mãn tính .
Cá dị dạng hoặc cong queo
Cá có biểu hiện phát triển bất thường, cong vẹo cột sống, hoặc đầu và đuôi không cân đối thường không chỉ là vấn đề di truyền, mà còn phản ánh tác động tổng hợp của ô nhiễm môi trường và nhiễm ký sinh trùng .
Các nghiên cứu liên quan cho thấy, những con cá này có xu hướng tích lũy lượng kim loại nặng (thủy ngân, chì, asen...) cao gấp nhiều lần so với cá bình thường, thường đi kèm với mật độ ký sinh trùng dày đặc.
Khi được con người ăn vào, các kim loại nặng này tích tụ qua đường ruột, gây tổn thương hệ thần kinh, chức năng gan và thận, thậm chí gây ngộ độc mãn tính.
Cá có vết thương hoặc tổn thương bất thường trên da hoặc vảy
Nhiều người cho rằng những vết thương nhỏ không đáng lo ngại, nhưng trên thực tế, những vết thương này lại là "điểm xâm nhập" lý tưởng cho ký sinh trùng và vi khuẩn. Những vết thương nhỏ bên ngoài cơ thể cá là nơi vi khuẩn dễ dàng sinh sôi, tiềm ẩn nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn rất cao.
Dữ liệu cho thấy, cá bị nhiễm trùng và có vết thương có thể chứa lượng vi khuẩn nhiều gấp 5 đến 10 lần so với cá bình thường. Ăn loại cá này dễ gây viêm dạ dày ruột và ngộ độc cấp tính, gây nguy hiểm hơn cho người già, trẻ em và những người có hệ miễn dịch suy yếu.
Khi mua cá, hãy nhớ ba điều cần tránh:
Không chọn cá có mang bị đổi màu, không chọn cá bị biến dạng thân, và không chọn cá có vết thương. Nếu thấy mang cá xỉn màu, bề mặt có đốm bất thường, hoặc vảy bị bong tróc, hãy tránh mua. Chọn mua từ những người bán uy tín hoặc các chợ hải sản lớn và ưu tiên cá có vảy nguyên vẹn, thân cá đàn hồi tốt, mắt sáng và mang cá đỏ tươi.
Khi chế biến, hãy đảm bảo cá được làm nóng kỹ (nhiệt độ bên trong ≥70℃, ít nhất 10 phút) . Tránh ăn cá sống, đặc biệt là các món ăn có nguy cơ cao như salad cá lạnh, sashimi và phi lê cá; những món này tuyệt đối không nên ăn khi nấu tại nhà . Đối với cá mua ở cửa hàng, nên loại bỏ mang và rửa sạch kỹ. Tuyệt đối không cho trẻ em hoặc người già ăn cá còn máu hoặc chưa được làm khô.
Nếu gần đây bạn đã ăn bất kỳ loại cá nào thuộc nhóm nguy cơ cao nêu trên và gặp các triệu chứng như tiêu chảy, mệt mỏi, khó tiêu hoặc sốt không rõ nguyên nhân, vui lòng đến gặp bác sĩ ngay lập tức để kiểm tra xem có bị nhiễm ký sinh trùng hoặc viêm ruột hay không. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) khuyến cáo người cao tuổi và những người có bệnh nền nên hết sức cẩn thận và không nên bị đánh lừa bởi vẻ ngoài "hải sản tươi ngon".
(Ảnh minh họa: Internet)