Việt Nam phát hiện “báu vật sống” dưới bùn lầy: Chưa từng được biết đến trên thế giới

Vào tháng 1/2025, các nhà khoa học Việt Nam đã chính thức công bố hai loài giáp xác hoàn toàn mới tại nước ta. Hai loài được phát hiện mới là động vật giáp xác có tên khoa học là: Alpheus cangiopalus sp.n. và Thalassina cangioensis sp. nov. 2 loài này trước đó chưa từng được phát hiện trên thế giới.

Được biết kết quả nghiên cứu này nằm trong khuôn khổ đề tài “Nghiên cứu đa dạng sinh học và cấu trúc chức năng sinh vật hệ sinh thái vùng ngập lũ và ven bờ”. Nghiên cứu do Chi nhánh phía Nam – Trung tâm Nhiệt đới Việt – Nga phối hợp với Viện Các vấn đề sinh thái và tiến hóa (Severtsov A.N.), Viện Hàn lâm Khoa học Nga thực hiện. Các đợt khảo sát được tiến hành tại Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ (TP.HCM) vào tháng 9/2021 và tháng 4/2022.

Alpheus cangiopalus

Alpheus cangiopalus là tên loài tôm thuộc họ Alpheidae, bộ Decapoda. Cả con đực và cái đều có màu trắng trong suốt, trên cơ thể phủ các sọc ngang màu xanh lá – đỏ cách đều, râu xanh lá, mắt vàng, chiều dài tối đa 25 – 27 mm. Đặc điểm nổi bật là cặp càng bất đối xứng, trong đó càng nhỏ của chân bò thứ I (pereiopod I) có cấu trúc đặc trưng.

Phân tích đồng vị cho thấy A. cangiopalus là sinh vật tiêu thụ bậc 2, thức ăn chính là giun tròn và các loài giáp xác nhỏ. Chúng thường sống thành từng cặp đực – cái trong các hang sâu ở bãi triều vùng đầm lầy, kênh rạch rừng ngập mặn, cách bờ biển khoảng 4 km.

Thalassina cangioensis

Thalassina cangioensis là tên loài tôm hùm đất thuộc họ Thalassinidae, bộ Decapoda, loài này có màu đỏ – cam ở mặt lưng, trắng ở mặt bụng và hai bên; mắt đen. Con đực sở hữu cặp càng lớn bất đối xứng và khỏe hơn con cái. So với các loài cùng giống, T. cangioensis có gai cứng phía sau giáp đầu ngực và cấu trúc càng chân bò I khác biệt.

Phân tích di truyền phân tử (COI ti thể) khẳng định sự khác biệt đáng kể với các loài đã biết. Loài này sinh sống trong các hang sâu ở nền đất khô, dưới gốc cây bần, dừa nước ven kênh rạch rừng ngập mặn.

Ý nghĩa khoa học và sinh thái

Phát hiện này không chỉ bổ sung dữ liệu quý giá cho cơ sở dữ liệu đa dạng sinh học của Khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ và hệ động vật giáp xác Việt Nam, mà còn có nhiều giá trị về khoa học – bảo tồn.

Hai loài A. cangiopalus và T. cangioensis giúp hoàn thiện bức tranh về thành phần loài, cấu trúc quần xã và mối quan hệ sinh thái trong rừng ngập mặn Cần Giờ.

Việc phát hiện ra 2 loài này được cho là có thêm loài chỉ báo sức khỏe môi trường. Do nhiều loài giáp xác sống ở nền bùn, bãi triều nhạy cảm với biến đổi môi trường. Việc phát hiện chúng cho thấy khu vực này vẫn duy trì điều kiện sống ổn định, ít bị xáo trộn.

Trong đó, A. cangiopalus giúp kiểm soát quần thể sinh vật đáy nhỏ; T. cangioensis đào hang, làm thoáng nền đất, cải thiện chất lượng trầm tích và tạo vi môi trường cho các loài khác.

Theo đánh giá của các chuyên gia việc phát hiện ra 2 loài mới này khẳng định giá trị sinh học của Cần Giờ – khu dự trữ sinh quyển được UNESCO công nhận, đồng thời cung cấp căn cứ khoa học để xây dựng kế hoạch bảo vệ sinh cảnh trước tác động của khai thác, ô nhiễm và biến đổi khí hậu.

Kết quả nghiên cứu cũng là minh chứng cho hiệu quả của hợp tác quốc tế trong khám phá và bảo tồn các loài sinh vật đặc hữu, góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên cho các thế hệ mai sau.