Sức khoẻ, chiều cao người Việt đang thay đổi thế nào?

Hội thảo quốc tế dinh dưỡng người Việt lần 2, chủ đề "Dinh dưỡng Học đường" được Viện Dinh dưỡng (Bộ Y tế) và Viện Dinh dưỡng TH tổ chức ngày 12-10, với sự tham gia của hơn 300 đại biểu, chuyên gia dinh dưỡng, các nhà khoa học hàng đầu trong và ngoài nước.

Theo PGS-TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, trẻ em Việt Nam đang đối mặt với 3 gánh nặng về dinh dưỡng: Suy dinh dưỡng (đặc biệt là suy dinh dưỡng thể thấp còi), thừa cân béo phì và thiếu vi chất dinh dưỡng.

Đề xuất chuẩn hóa bữa ăn học đường

Điều tra toàn quốc năm 2023 cho thấy tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi của Việt Nam là 18,2%, tỉ lệ này cao hơn ở vùng Trung du và Miền núi phía Bắc (24,8%), Tây Nguyên (25,9%).

Bên cạnh đó, có sự gia tăng tỉ lệ thừa cân, béo phì ở tất cả các đối tượng, nhất là thừa cân, béo phì ở nhóm 5-19 tuổi, gia tăng từ 8,5% năm 2010 lên đến 19,0% vào năm 2020 (tăng gấp hơn 2 lần sau 10 năm).

Chiến lược Quốc gia về Dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030 đặt mục tiêu cải thiện tình trạng dinh dưỡng cho toàn dân, đặc biệt là nhóm trẻ em và thanh thiếu niên tuổi học đường, trong đó kiểm soát tỉ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em, nhất là ở khu vực thành thị. Đồng thời, tăng cường giáo dục dinh dưỡng trong nhà trường, với mục tiêu 60% trường học ở khu vực thành thị và 40% ở khu vực nông thôn tổ chức bữa ăn học đường xây dựng thực đơn theo khuyến nghị vào năm 2025 và phấn đấu đạt tương ứng 90% và 80% vào năm 2030.

Tại hội thảo, PGS-TS Nguyễn Thanh Đề, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Thể chất, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho biết mô hình điểm bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng kết hợp tăng cường hoạt động thể lực cho trẻ em, học sinh Việt Nam đã đạt kết quả tích cực. Mô hình này do Bộ Giáo dục và Đào tạo và Tập đoàn TH triển khai tại 10 tỉnh thành trên cả nước (Sơn La, Thái Bình, Hà Nội, Hải Phòng, Nghệ An, Huế, Quảng Nam, Lâm Đồng, TP HCM, An Giang), đại diện cho 5 vùng sinh thái của Việt Nam.

Can thiệp chính của mô hình là 400 thực đơn bữa ăn học đường đa dạng, cân đối, giàu vi chất dinh dưỡng, sử dụng sữa tươi để cải thiện khẩu phần canxi, kết hợp giáo dục dinh dưỡng và giáo dục thể chất qua 130 bài tập vận động và 60 trò chơi được biên soạn, phù hợp với từng lứa tuổi, giúp học sinh tăng cường sức khỏe, phát triển thể lực.

Sau can thiệp, tỉ lệ suy dinh dưỡng thấp còi đã giảm, chiều cao và cân nặng của của trẻ mầm non và tiểu học đều tăng.

PGS Đề cho rằng cần nhân rộng mô hình và tiến tới luật hóa dinh dưỡng học đường. Đây sẽ là cơ sở pháp lý để cơ quan quản lý, nhà trường, doanh nghiệp tham gia chuẩn bị và tuân thủ các điều kiện về cơ sở vật chất, nhân lực, quy trình, chuyên môn phục vụ bữa ăn học đường.

Về kinh nghiệm quốc tế, GS Nakamura Teiji, Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản, cho biết năm 1954, Nhật Bản đã ban hành Luật Bữa trưa học đường. Năm 2005, Chính phủ Nhật Bản đã ban hành Luật cơ bản về Giáo dục thực phẩm và Dinh dưỡng.

Đến nay, 99% các trường tiểu học và 91,5% các trường trung học cơ sở tại Nhật đã áp dụng chương trình này. Kết quả, tình trạng suy dinh dưỡng giảm đáng kể, tầm vóc, chiều cao trung bình của thanh niên Nhật Bản tăng trưởng vượt bậc.

"Theo kết quả khảo sát của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản công bố năm 2023, chiều cao trung bình của nam giới là 172 cm, nữ 158 cm. Cách đây 50 năm, các con số này lần lượt chỉ là 150 cm và 149 cm. Hiện tại, chiều cao trung bình của người Nhật đứng hàng đầu thế giới"- GS Nakamura Teiji chia sẻ.

Chiều cao trung bình người Việt Nam là bao nhiêu

Tại Việt Nam, các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng 10 năm qua, chiều cao trung bình của người Việt Nam dần cải thiện nhờ những tiến bộ trong dinh dưỡng và chăm sóc sức khỏe. Cùng đó, thể lực và sức bền cũng đã có sự thay đổi.

Hiện chiều cao trung bình của nam giới Việt là 168,1 cm và chiều cao nữ giới khoảng 156,2 cm. So với giai đoạn 10 năm trước, chiều cao trung bình của nam tăng 3,7 cm và nữ tăng 1,4 cm. Tuy nhiên, sự chênh lệch chiều cao giữa Việt Nam và thế giới vẫn là khoảng cách không nhỏ. Chiều cao trung bình trên thế giới hiện là 176,1 cm đối với nam và 163,1 cm đối với nữ.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, "thấp bé, nhẹ cân" không phải là thuộc tính di truyền của người Việt. Nếu cải thiện chế độ ăn, cộng thêm luyện tập thể thao, ngủ đủ giấc... thì tầm vóc của người Việt sẽ tiếp tục được cải thiện.

Nhiều nghiên cứu cho thấy việc phát triển chiều cao phụ thuộc vào di truyền 20%, còn yếu tố dinh dưỡng, rèn luyện thể thao và môi trường chiếm 80%.

PGS Dương nhấn mạnh khoảng 86% chiều cao tối đa của con người đạt được trong gia đoạn dưới 12 tuổi, đây chính là thời điểm quyết định sự phát triển tối đa tầm vóc, thể lực và trí lực. Ngoài ra, cần có những can thiệp dinh dưỡng hợp lý theo chu kỳ vòng đời.

Chính vì vậy, chăm lo dinh dưỡng cho trẻ em ở giai đoạn này, đặc biệt là dinh dưỡng học đường đang trở nên cấp thiết để góp phần nâng cao thể lực, trí lực và tầm vóc người Việt.