Phát hiện vô cùng dễ thương của NASA

Qua nhiều năm, các tàu quỹ đạo của NASA đã chụp được nhiều hình khối tự nhiên có hình trái tim trên bề mặt Sao Hỏa. Từ các miệng hố va chạm cho đến những mô hình đá bị xói mòn, những hình dạng này được hình thành hoàn toàn do ngẫu nhiên – nhưng một số lại xuất hiện với độ chính xác đáng kinh ngạc. Chúng tạo nên một sự tương phản đầy lãng mạn giữa vẻ ngoài hoang vắng, lạnh lẽo của Hành tinh Đỏ và biểu tượng quen thuộc của tình yêu, thu hút sự chú ý của công chúng toàn cầu.

Những trái tim bất ngờ từ tàu quỹ đạo

Các sứ mệnh giám sát dài hạn của NASA, nổi bật nhất là Tàu Quỹ đạo Trinh sát Sao Hỏa (Mars Reconnaissance Orbiter – MRO) với máy ảnh HiRISE (High Resolution Imaging Science Experiment) , đã đóng vai trò then chốt trong việc khám phá những đặc điểm địa hình độc đáo này. MRO không chỉ là một trong những tàu quỹ đạo mạnh mẽ nhất đang hoạt động mà còn là nguồn cung cấp hình ảnh với độ phân giải cao nhất từ Sao Hỏa, cho phép các nhà khoa học và công chúng chiêm ngưỡng những chi tiết bề mặt nhỏ nhất. Chính những bức ảnh chi tiết đến không ngờ của HiRISE đã giúp các nhà khoa học xác định được những khu vực có hình trái tim ở nhiều nơi trên hành tinh, từ vùng cực băng giá cho đến các đồng bằng xích đạo.

Một trong những "trái tim" nổi tiếng nhất được chụp gần khu vực đồng bằng Chryse Planitia . Nó thực chất là một miệng hố va chạm hình thành khi một thiên thạch lao xuống bề mặt. Theo thời gian dài hàng triệu năm, quá trình xói mòn do gió và sự bốc hơi (hay còn gọi là thăng hoa) của băng khô hoặc băng nước theo mùa đã liên tục bào mòn và chỉnh sửa hình dạng của miệng hố, biến nó thành một hình trái tim gần như hoàn hảo. Các "trái tim" khác lại xuất hiện dưới dạng các khối đá lớn bị phong hóa ở các khu vực như cao nguyên Solis Planum hoặc gần các cực.

Những hình dạng tưởng chừng như được thiết kế này được tạo ra hoàn toàn bởi sự kết hợp của nhiều yếu tố địa chất khắc nghiệt. Chúng bao gồm hoạt động núi lửa cổ đại để lại các dòng dung nham nguội đi, các va chạm thiên thạch tạo ra miệng hố ban đầu bị biến dạng, và đặc biệt là xói mòn do gió (còn gọi là quá trình Aeolian) mang theo cát và bụi mài mòn các khối đá. Ngoài ra, sự thăng hoa của Băng Khô (Carbon Dioxide đóng băng) theo chu kỳ mùa cũng tạo ra các rãnh và hoa văn lặp đi lặp lại ở các vùng cực. Tất cả những quá trình này đều là bằng chứng cho thấy Sao Hỏa là một hành tinh có hoạt động địa chất và khí hậu thay đổi liên tục, không hề tĩnh lặng như vẻ ngoài của nó.

Hiện tượng tâm lý học Pareidolia

Về mặt khoa học, việc con người nhìn thấy những hình trái tim hay khuôn mặt trên bề mặt Sao Hỏa được gọi là pareidolia – một hiện tượng tâm lý học phổ biến. Hiện tượng này mô tả xu hướng của bộ não con người nhận ra những hình dạng quen thuộc hoặc có ý nghĩa (như khuôn mặt, con vật, hay các biểu tượng văn hóa) trong những mô hình ngẫu nhiên, mờ ảo, hoặc không có cấu trúc cố định.

Đây cũng chính là lời giải thích khoa học cho việc tại sao nhiều người từng "phát hiện" ra hình ảnh khuôn mặt người tại khu vực Cydonia vào những năm 1970 qua các bức ảnh có độ phân giải thấp của tàu Viking 1 . Dù các hình ảnh chi tiết hơn sau này từ MRO đã chứng minh đó chỉ là một đồi cát lớn bị ánh sáng và bóng đổ đánh lừa thị giác, hiện tượng pareidolia vẫn tiếp tục là một phần thú vị trong việc khám phá vũ trụ.

Trong trường hợp những "trái tim" này, dù chúng hình thành hoàn toàn do các quá trình vật lý tự nhiên của Sao Hỏa và không có bất kỳ mối liên hệ nào với sự sống hay thiết kế nhân tạo , chúng vẫn tạo nên một sự giao thoa độc đáo giữa khoa học và cảm xúc con người. Chúng là lời nhắc nhở đầy lãng mạn rằng, đôi khi, vẻ đẹp và sự thân thuộc có thể được tìm thấy ngay cả trong những quy trình địa chất khắc nghiệt nhất trên một hành tinh cách xa hàng triệu dặm.

Những hình ảnh này không chỉ mang tính thẩm mỹ hay kích thích trí tưởng tượng của công chúng; chúng còn cung cấp dữ liệu quan trọng cho các nhà địa chất học. Việc nghiên cứu cách những hình dạng này được tạo ra, đặc biệt là thông qua sự tương tác phức tạp giữa băng, gió, và đá, giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về lịch sử khí hậu của Sao Hỏa qua hàng tỷ năm.

Cụ thể, các mô hình xói mòn chi tiết cho thấy cường độ và hướng gió phổ biến trong quá khứ, trong khi quá trình thăng hoa của băng khô và băng nước cung cấp manh mối về chu kỳ băng hà của hành tinh. Đồng thời, sự hình thành của các miệng hố và thung lũng có thể tiết lộ về các hoạt động kiến tạo hoặc núi lửa đã định hình bề mặt Sao Hỏa trong quá khứ xa xôi.

Dù chỉ là sự tình cờ của vũ trụ, những "tín hiệu hình trái tim" yên lặng gửi đến từ khoảng cách xa xôi này vẫn có một sức hấp dẫn đặc biệt. Chúng làm cho Hành tinh Đỏ – một thế giới xa xôi và bí ẩn – trở nên gần gũi và đáng yêu hơn trong mắt nhân loại, khuyến khích sự tò mò và khám phá không ngừng nghỉ.

Nguồn: NASA