Nhật Bản báo động tình trạng học sinh nghỉ học dài hạn tăng mạnh

(Ảnh minh họa: Pixabay)

Theo báo cáo này, học sinh tiểu học và trung học cơ sở nghỉ học dài hạn trong năm học 2024 tại Nhật Bản đã đạt mức cao kỷ lục - 353.970 em, chiếm 3,9% tổng số học sinh toàn quốc. Đây là năm thứ 12 liên tiếp hiện tượng này gia tăng và gần như gấp đôi so với 5 năm trước, phản ánh thách thức ngày càng lớn trong hệ thống giáo dục bắt buộc của Nhật Bản.

Theo định nghĩa của MEXT, "nghỉ học dài hạn" là việc học sinh vắng mặt ít nhất 30 ngày trong năm học mà không do bệnh tật hay khó khăn kinh tế. Báo cáo cho biết, năm học kết thúc vào tháng 3/2025, số học sinh tiểu học nghỉ học dài hạn tăng 5,6%, đạt 137.704 em, trong khi học sinh trung học cơ sở tăng nhẹ lên 216.266 em. Đáng chú ý, có tới 191.958 học sinh nghỉ học trên 90 ngày, mức cao nhất trong lịch sử thống kê.

Một quan chức của Bộ Giáo dục thừa nhận với báo Yomiuri Shimbun: "Tình hình hiện nay thực sự đáng lo ngại". Dù mức tăng của năm 2024 chậm lại so với giai đoạn 2021 - 2023 (trung bình mỗi năm tăng khoảng 50.000 trường hợp), số học sinh chưa nhận được bất kỳ hỗ trợ tư vấn tâm lý hay phúc lợi xã hội nào vẫn lên tới 135.724 em, tăng thêm hơn 1.300 so với năm trước.

Hai nguyên nhân chính được xác định là căn nguyên của tình trạng này. Thứ nhất là sự thay đổi trong nhận thức xã hội khi ngày càng nhiều phụ huynh và giáo viên cho rằng trẻ em không nên bị ép buộc đến trường. Luật Bảo đảm Cơ hội Giáo dục, có hiệu lực từ năm 2017, đã cho phép trẻ em Nhật Bản học tập tại các cơ sở giáo dục thay thế thay vì phải theo học ở trường học truyền thống. Đại dịch COVID-19, với thời gian dài trường học phải đóng cửa, càng củng cố quan điểm này.

Thứ hai, sự thiếu linh hoạt của hệ thống giáo dục trong việc hỗ trợ học sinh có nhu cầu đặc biệt - chẳng hạn như trẻ khuyết tật hoặc gặp vấn đề trong sinh hoạt cá nhân - khiến nhiều em không thể hòa nhập lớp học. Theo MEXT, số trường hợp vắng học do "rối loạn nhịp sinh hoạt" tăng thêm 8.925 em, còn các trường hợp liên quan đến "khuyết tật hoặc nhu cầu đặc biệt" tăng 2.535 em so với năm trước.

Trước tình hình đó, nhiều địa phương đang nỗ lực xây dựng môi trường học linh hoạt và thân thiện hơn. Tại thành phố Okazaki (tỉnh Aichi), các trung tâm hỗ trợ giáo dục nội trường được triển khai tại 25 trường học, cho phép học sinh tự lựa chọn thời gian đến lớp và nội dung học tập. Ở thành phố Hikari (tỉnh Yamaguchi), chuyên gia tâm lý và giáo viên nghỉ hưu đến thăm nhà học sinh mỗi tuần; kết quả, một nửa số em đã quay lại trường hoặc hòa nhập cộng đồng.

Phó Giáo sư Taketoshi Goto (Đại học Tohoku), chuyên gia về chính sách giáo dục, cảnh báo: "Việc nghỉ học kéo dài khiến học sinh tụt hậu nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng hòa nhập xã hội". Ông đề xuất các trường nên có giáo viên chuyên trách hỗ trợ học sinh nghỉ học, giúp các em tìm lại hứng thú học tập theo nhịp độ riêng, đồng thời xây dựng một môi trường nơi việc này được xem là bình thường, không kỳ thị.

Tình trạng nghỉ học dài hạn gia tăng không chỉ là vấn đề giáo dục mà còn là hồi chuông cảnh báo cho xã hội Nhật Bản, nơi áp lực học đường, thay đổi trong lối sống và sự cô lập của giới trẻ đang dần trở thành thách thức mang tính thế hệ.