Nghề đi làm “30 ngày đủ sống cả năm” ở Việt Nam

Cách đây vài tháng, khung hình hậu trường ghi lại một người quay Steadicam trở nên bùng nổ khắp MXH. Thời điểm đó, ai cũng đồn nghề này “giàu lắm”, “kiếm 3000 USD/giờ”,... Bên ngoài nhìn vào thấy vừa ngầu vừa nhiều tiền. 

Tuy nhiên thực tế, với người trong nghề, Steadicam Operator (người vận hành Steadicam) không “dễ ăn” đến vậy. Công việc này cũng không dành cho số đông, phải có nhiều yêu cầu đòi hỏi từ tài chính đến cả sức khỏe, cách chịu áp lực,...mới có thể theo đuổi được. 

Vậy cụ thể, nghề Steadicam Operator (người vận hành Steadicam) có thu nhập cao tới mức nào, khó ra sao thì cùng lắng nghe chia sẻ của 2 người trong nghề để hiểu hơn về công việc này: 

Chi 1,6 tỷ để theo nghề vì tò mò

Steadicam với những ai làm trong nghề quay phim đều là một thứ khiến họ tò mò và muốn trải nghiệm. Với anh Lê Thanh Tùng cũng vậy, năm 2014, anh bắt đầu tự mình tìm hiểu thông qua các kênh online. Tuy nhiên thời điểm đó, Steadicam ở Việt Nam vẫn chưa phổ biến, do đó việc tiếp cận gặp khá nhiều những khó khăn, cản trở. 

Đến năm 2016, sau khi trò chuyện với bạn bè đang học và làm việc tại Mỹ, anh Tùng biết đến khóa học Steadicam do chính hãng Tiffen tổ chức nên đã quyết định đăng ký học chuyên sâu. 

“Sau khi hoàn thành khóa học tại Mỹ tôi gặp trở ngại đầu tiên là thiết bị. Do Việt Nam vào thời điểm 2017 chưa phổ cập sử dụng Steadicam nên các rental house chưa có sự đầu tư cho thiết bị này. Tôi nhớ lúc đó các bộ Steadicam hiện có đã rất cũ và không được bảo dưỡng tốt. Ngoài ra để luyện tập tôi phải tới tập tại kho của họ và điều này không mấy thoải mái và chủ động. Do đó tôi quyết định tự đầu tư thiết bị”, anh Lê Thanh Tùng nói về những ngày đầu tiên của mình. 

Còn với Phan Duy Lân, lần đầu tiên anh biết đến Steadicam là qua một người bạn từ Úc trở về Việt Nam làm việc. Nhớ về cảm giác đầu tiên ấy, Duy Lân bày tỏ: “Mình cảm nhận được sự bay bổng của hình ảnh, nó khiến mình muốn tìm hiểu sâu hơn và bản thân quyết định phải theo đuổi để làm chủ nó”. 

Một điều đặc biệt, Duy Lân cũng biết đến loại thiết bị này từ năm 2014 nhưng mọi thứ đều còn khá mới, thô sơ và chủ yếu là tự học. Nhưng năm 2018, Duy Lân có cơ hội tham dự workshop của anh Lê Thanh Tùng nên đã có thêm kiến thức, động lực để học hỏi và đầu tư vào đam mê này. 

Theo cả hai nhà quay phim, chi phí để đầu tư cho một bộ thiết bị chuyên nghiệp là rất lớn. 

Phan Duy Lân tiết lộ: “Một bộ Steadicam có giá từ vài chục, vài trăm triệu cho đến hàng tỷ đồng. Với chi phí lớn như vậy, thông thường các rental house sẽ đầu tư và cho thuê lại. Bản thân mình cũng phải vay mượn khoảng hơn 20 triệu đồng cho set đồ đầu tiên và nhờ người thân từ nước ngoài xách tay về. Đó cũng là khoản đầu tư lớn nhất với mình ở thời điểm đó”. 

Chi tiết hơn, anh Lê Thanh Tùng cho biết, một hệ thống Steadicam bao gồm 3 phần chính là sled, arm và vest. Giá trị sẽ dao động trong khoảng từ 15.000 USD tới 100.000 USD (khoảng 395 triệu đồng đến 2,6 tỷ đồng) tùy thuộc vào hãng, kích thước của hệ thống. 

“Khi quyết định tự đầu tư thiết bị cá nhân, tôi tham khảo thầy giáo ở Mỹ và một số bạn học cùng khóa năm 2017. Tôi mua một bộ full size đã qua sử dụng có giá trị 37.000 USD (khoảng 970 triệu đồng). Tính toán về tài chính cộng với khi học bên Mỹ các thầy cũng có hẳn một giáo trình về đầu tư cho thiết bị cá nhân, tôi lập một bản kế hoạch tài chính và dự toán rủi ro cầm đi nói chuyện với bố tôi để vay ông một khoản tiền. 

Sau khi có đủ tiền tôi bay sang Los Angeles, với sự giúp đỡ của thầy giáo, tôi đã mua được bộ Steadicam đầu tiên cho mình. Sau 7 năm làm việc, tôi đã nâng cấp được cho mình Arm mới của hãng Flowcine và Vest mới của hãng GPI-Pro và hệ thống gimbal tối tân của Tiffen-VOLT 2. Nâng tổng đầu tư lên thành 62,000 USD (khoảng 1,6 tỷ đồng)”, anh Tùng chia sẻ. 

Song không dừng lại ở đó, ngoài chi tiền để đầu tư thiết bị, việc bảo dưỡng hay nâng cấp cũng tốn khá nhiều chi phí. Do đó những người vận hành Steadicam thường tự tìm hiểu để thực hiện bảo dưỡng định kỳ tại nhà, với sự hướng dẫn từ tài liệu hay các chuyên gia trong ngành. Chỉ khi nào gặp vấn đề nghiêm trọng như hỏng hóc nặng hoặc phải thay thế thì bắt buộc người sử dụng phải gửi thiết bị về trung tâm điều hành để kiểm tra. Và đương nhiên điều này tốn một khoản kha khá. 

Một cú máy đẹp xem xong thỏa mãn, nếu sai, mọi thứ đổ xuống biển

Theo chia sẻ của anh Lê Thanh Tùng, mức thù lao của công việc này hiện được chia thành 2 mục rõ ràng bao gồm Gear fee (tiền thuê thiết bị) và Labour fee (tiền công) và được tính trên block 12 giờ (tiêu chuẩn chung của cộng đồng Steadicam Vietnam). Do đó mức thù lao sẽ không giống nhau vì phụ thuộc vào mức độ đầu tư thiết bị của mỗi người quay phim khác nhau.

Cụ thể hơn, anh Tùng cho biết mức độ chênh lệch về thù lao giữa phim điện ảnh, truyền hình và quảng cáo là khá lớn. Do tính chất mỗi phân khúc khác nhau. 

“Phim điện ảnh khi sắp xếp một ngày quay sẽ phải xếp theo phân đoạn, do đó khi có yêu cầu sử dụng Steadicam chưa chắc sẽ phải làm việc đủ 12 tiếng. Đôi khi một ngày chỉ làm việc khoảng vài shot. Ngoài ra điện ảnh là nhiều ngày, nên thù lao của phim điện ảnh hiện tại ở mức trung bình. 

Truyền hình tại Việt Nam vẫn có nhiều cơ chế hạn hẹp nên việc sử dụng Steadicam thực sự rất khó khăn. Phần lớn truyền hình đang sử dụng nhân sự fulltime. Mức lương tháng khó có thể đầu tư cho bản thân để trở thành một Steadicam Operator chuyên nghiệp. 

Phân khúc TVC là phân khúc có mức thù lao cao nhất, do tính chất ngắn ngày và mức đầu tư cho mỗi dự án là khá tốt. Tuy nhiên, phân khúc này Steadicam Operator sẽ phải hoạt động hết công suất”, anh Tùng phân biết sự khác nhau giữa các thể loại. 

Anh Lê Thanh Tùng cũng cho rằng nghề này có mức lương tốt hơn các vị trí khác nhưng công việc đòi hỏi nhiều hơn về kỹ năng, sự tập trung cao độ. Ngoài ra, mức đầu tư ban đầu cho kiến thức và thiết bị là rất lớn. 

“Nếu nói thu nhập khủng thì tôi cảm thấy không hẳn. Số tiền trên giờ làm việc nghe cao nhưng đây không phải là việc mỗi ngày. Dựa trên trải nghiệm cá nhân, tôi đếm ra một năm có khoảng trung bình 30 ngày làm việc. Tôi nhớ để quay vòng vốn đầu tư thiết bị tôi cần tới hơn 3 năm. Và bài toán tái đầu tư luôn ‘đốt’ hết số tiền tôi kiếm được”, anh Tùng nói. 

Có chung quan điểm, Phan Duy Lân cũng cho rằng mọi thứ không như người ngoài “đồn thổi”. 

“Chia sẻ thật rằng nghề này cần đầu tư lớn, bảo dưỡng liên tục và thời gian tìm hiểu, tập luyện rất nhiều. Vì vậy thu nhập có ổn nhưng không hề ‘dễ ăn’ như người ngoài nghĩ. Đây là nghề lấy công làm lãi và sống nhờ đam mê và chuyên môn”, Duy Lân bày tỏ. 

Ngoài những vấn đề liên quan đến chi phí, nghề vận hành Steadicam đòi hỏi rất nhiều yếu tố, kỹ năng khác. Anh Thanh Tùng và Duy Lân đều cho rằng mọi người nhìn vào một vài khoảnh khắc hậu trường sẽ thấy “sao ngầu quá” nhưng thực thế thì rất vất vả, không phải ai cũng có thể theo được. 

“Đây là một công việc nặng nhọc, bạn sẽ phải vận hành một hệ thống máy quay có cân nặng trung bình từ 18kg tới 38kg nên về phần thể lực sẽ là nỗi lo lắng. Ngoài ra nếu không được đào tạo bài bản, phần cơ thể sẽ rất dễ bị chấn thương. Đa phần các chấn thương cột sống sẽ diễn ra âm thầm từ từ cho tới một ngày quá tải thì lúc đó đã quá muộn. Các chấn thương cột sống có thể chấm dứt một công việc của người quay phim. Thực tế có nhiều quay phim từ chối trở thành Steadicam Operator vì họ biết sự khắc nghiệt của nó”, anh Thanh Tùng chia sẻ. 

Đó cũng chính là lý do mà Phan Duy Lân thường phải tập cardio, duy trì các hoạt động thể thao để có một sức khỏe tốt nhất. “Phần lưng có thể là quan trọng nhất vì đó là nơi gần như chịu toàn bộ trọng lượng thiết bị. Sau đó tới vai, eo và cuối cùng là sức bền. Nếu không rèn luyện sức khỏe, tập luyện thường xuyên hay giữ thể lực tốt thì chỉ cần đeo Rig 15 phút là đã kiệt sức rồi”, Duy Lân nói. 

Ngoài ra, một vất vả vô hình mà hiếm khi người ngoài thấy được đó chính là áp lực tài chính. Bởi khi một dự án quyết định sử dụng Steadicam có nghĩa nhà sản xuất đối mặt với áp lực tài chính này. Và điều đó vô hình chuyển lên đôi chân của người vận hành Steadicam. 

Anh Tùng giãi bày: “Nếu bạn thực hiện được nó, họ thoả mãn và khán giả có thể bàn tán về cú máy. Nhưng nếu bạn không thực hiện được, mọi thứ bỏ xuống biển, tốn tiền, tốn thời gian, đạo diễn thất vọng. Áp lực này không hề đơn giản. Lúc đó bạn chịu căng thẳng cả về thể chất lẫn tinh thần. Một ngày 12 tiếng trở nên dài hơn bình thường. 

Mọi người hay nhận xét Steadicam Op nhìn “ngầu” vì khi đó dưới áp lực nặng nề,  tập trung cao độ là điều tôi dồn hết tâm trí vào. Sau mỗi take, tôi luôn tự xem lại và xem bất cứ điểm nào mình nên khắc phục cho take tiếp theo. Chỉ khi có được một take hoàn hảo tôi mới có thể thả lỏng tinh thần và giãn cơ mặt ra”. 

Dẫu vậy, với những người vận hành Steadicam, đây vẫn là một công việc cảm xúc, mang đến nhiều trải nghiệm thú vị và càng làm càng đam mê. 

Anh Lê Thanh Tùng bày tỏ: “Đã hơn 15 năm bước vào công việc phía sau máy quay này, tôi đã nhiều lần tự hỏi là mình có đang chọn đúng đường không. Và cuối cùng cảm xúc thoả mãn sau mỗi cú máy thành công, đôi mắt gay đỏ, hơi thở muốn nín lại vì sợ một cử động nhỏ làm hỏng hết cảm xúc đang diễn ra trước ống kính nó như một thứ gì đó gây nghiện.

Và tôi vẫn tiếp tục làm công việc này. Nếu một ai đó muốn bước vào con đường của một người quay phim, tôi khuyên họ đừng bắt đầu bởi một danh vọng, đừng bắt đầu bởi một sự “thú vị” hay đừng bắt đầu bằng một cảm giác “trông ngầu” vì những thứ đó sẽ tan biến trong chốc lát. Nếu bạn là người yêu thích lưu giữ khoảnh khắc, nếu bạn là người muốn nhìn thế giới qua một lăng kính và kể cho người khác đây là cách tôi nhìn này. Thì đây chính là nơi bạn bắt đầu”. 

(Ảnh: NVCC)