Một loại ký sinh có thể cắt đứt tinh trùng của con người, nguyên nhân gây vô sinh toàn cầu?

Tỷ lệ sinh sản của nam giới đã giảm mạnh trong nửa thế kỷ qua. Một phân tích từ năm 1992 đã ghi nhận sự suy giảm đều đặn về số lượng và chất lượng tinh trùng kể từ những năm 1940.

Một nghiên cứu gần đây hơn cho thấy tỷ lệ vô sinh ở nam giới tăng gần 80% từ năm 1990 đến năm 2019. Những lý do thúc đẩy xu hướng này vẫn còn là một bí ẩn, nhưng những thủ phạm thường được nêu ra bao gồm béo phì, chế độ ăn uống kém và độc tố trong môi trường.

Các bệnh truyền nhiễm như lậu hoặc chlamydia thường là những yếu tố bị bỏ qua ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nam giới. Bằng chứng tích lũy cho thấy một loại ký sinh trùng đơn bào phổ biến có tên là Toxoplasma gondii cũng có thể là tác nhân: Một nghiên cứu vào tháng 4 năm 2025 lần đầu tiên cho thấy "tinh trùng của con người mất đầu khi tiếp xúc trực tiếp" với ký sinh trùng. Nghiên cứu mới này củng cố những phát hiện mới nổi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ngăn ngừa nhiễm trùng ký sinh trùng này.

Bạn có thể mắc bệnh toxoplasma

Mèo bị nhiễm bệnh sẽ thải trứng Toxoplasma vào hộp vệ sinh, vườn hoặc những nơi khác trong môi trường nơi chúng có thể bị con người hoặc động vật khác dính phải. Nước, động vật có vỏ và trái cây, rau quả chưa rửa cũng có thể chứa trứng ký sinh trùng gây bệnh.

Ngoài trứng, các nang mô có trong thịt động vật máu nóng cũng có thể lây lan bệnh toxoplasmosis nếu chúng không bị tiêu diệt bằng cách nấu chín ở nhiệt độ thích hợp. Trong khi hầu hết vật chủ của ký sinh trùng có thể kiểm soát tình trạng nhiễm trùng ban đầu với ít hoặc không có triệu chứng, Toxoplasma vẫn tồn tại trong cơ thể suốt đời dưới dạng nang ngủ đông trong não, tim và mô cơ. Những nang này có thể tái hoạt động và gây ra các đợt bệnh nặng khác gây tổn thương các hệ thống cơ quan quan trọng.

Từ 30% đến 50% dân số thế giới bị nhiễm Toxoplasma vĩnh viễn do ký sinh trùng này có thể lây lan theo nhiều cách.

Toxoplasma có thể nhắm vào cơ quan sinh sản của nam giới

Khi bị nhiễm trùng, Toxoplasma lây lan đến hầu như mọi cơ quan và cơ xương. Bằng chứng cho thấy Toxoplasma cũng có thể nhắm vào các cơ quan sinh sản nam giới của con người lần đầu tiên xuất hiện trong thời kỳ đỉnh điểm của đại dịch AIDS vào những năm 1980, khi một số bệnh nhân bị nhiễm ký sinh trùng ở tinh hoàn.

Trong khi những bệnh nhân suy giảm miễn dịch có nguy cơ mắc bệnh toxoplasma tinh hoàn cao nhất, bệnh này cũng có thể xảy ra ở những người khỏe mạnh. Các nghiên cứu hình ảnh trên chuột bị nhiễm bệnh xác nhận rằng ký sinh trùng Toxoplasma di chuyển nhanh đến tinh hoàn ngoài não và mắt trong vòng vài ngày sau khi nhiễm bệnh.

Vào năm 2017, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng Toxoplasma cũng có thể hình thành nang ở tuyến tiền liệt của chuột. Các nhà nghiên cứu cũng đã quan sát thấy những ký sinh trùng này trong tinh dịch của nhiều loài động vật, bao gồm cả tinh dịch của con người, làm tăng khả năng lây truyền qua đường tình dục.

Biết rằng Toxoplasma có thể cư trú trong cơ quan sinh sản của nam giới đã thúc đẩy các phân tích về khả năng sinh sản ở những người đàn ông bị nhiễm bệnh. Một nghiên cứu nhỏ năm 2021 tại Prague về 163 người đàn ông bị nhiễm Toxoplasma cho thấy hơn 86% có bất thường về tinh dịch.

Toxoplasma có thể trực tiếp gây tổn hại đến tinh trùng

Bệnh toxoplasmosis ở động vật tương tự như bệnh nhiễm trùng ở người, cho phép các nhà nghiên cứu giải quyết những vấn đề không dễ kiểm tra ở người. Chức năng tinh hoàn và sản xuất tinh trùng giảm mạnh ở chuột, chuột cống và cừu đực bị nhiễm Toxoplasma. Chuột bị nhiễm có số lượng tinh trùng thấp hơn đáng kể và tỷ lệ tinh trùng có hình dạng bất thường cao hơn.

Trong nghiên cứu vào tháng 4 năm 2025, các nhà nghiên cứu từ Đức, Uruguay và Chile đã quan sát thấy toxoplasma có thể đến tinh hoàn và mào tinh hoàn, ống nơi tinh trùng trưởng thành và được lưu trữ, hai ngày sau khi bị nhiễm ở chuột. Phát hiện này đã thúc đẩy nhóm nghiên cứu thử nghiệm điều gì xảy ra khi ký sinh trùng tiếp xúc trực tiếp với tinh trùng của người trong ống nghiệm.

Chỉ sau năm phút tiếp xúc với ký sinh trùng, 22,4% tế bào tinh trùng đã bị cắt đầu. Số lượng tinh trùng bị cắt đầu tăng lên theo thời gian tương tác với ký sinh trùng. Các tế bào tinh trùng giữ nguyên đầu thường bị xoắn và biến dạng. Một số tế bào tinh trùng có lỗ trên đầu, cho thấy ký sinh trùng đang cố gắng xâm chiếm chúng như bất kỳ loại tế bào nào khác trong các cơ quan mà chúng xâm nhập.

Ngoài tiếp xúc trực tiếp, toxoplasma cũng có thể gây tổn hại đến tinh trùng và thúc đẩy tình trạng viêm mãn tính. Tình trạng viêm ở đường sinh sản nam giới có hại cho quá trình sản xuất và chức năng của tinh trùng.

Các nhà nghiên cứu suy đoán rằng tác hại của Toxoplasma đối với tinh trùng có thể góp phần làm giảm đáng kể khả năng sinh sản của nam giới trên toàn cầu trong những thập kỷ qua.

Phòng ngừa bệnh toxoplasma

Bằng chứng cho thấy toxoplasma có thể xâm nhập vào cơ quan sinh sản của nam giới ở động vật là rất thuyết phục, nhưng liệu điều này có gây ra các vấn đề sức khỏe ở người hay không vẫn chưa rõ ràng. Bệnh toxoplasma tinh hoàn cho thấy ký sinh trùng có thể xâm nhập vào tinh hoàn của con người, nhưng bệnh có triệu chứng rất hiếm. Các nghiên cứu cho đến nay cho thấy khiếm khuyết ở tinh trùng của nam giới bị nhiễm bệnh là quá nhỏ để đưa ra kết luận chắc chắn vào thời điểm này.

Ngoài ra, một số báo cáo cho rằng tỷ lệ mắc bệnh toxoplasma ở các nước có thu nhập cao không tăng trong vài thập kỷ qua trong khi tình trạng vô sinh ở nam giới lại gia tăng.

Bất kể tác động tiềm tàng của loại ký sinh trùng này đối với khả năng sinh sản, bạn nên tránh toxoplasma. Nhiễm trùng có thể gây sảy thai hoặc dị tật bẩm sinh nếu ai đó mắc phải lần đầu tiên trong thời kỳ mang thai và có thể đe dọa tính mạng đối với những người bị suy giảm miễn dịch.

Chăm sóc mèo đúng cách, vệ sinh hộp vệ sinh ngay lập tức và rửa tay kỹ lưỡng sau đó có thể giúp giảm nguy cơ tiếp xúc với Toxoplasma. Bạn cũng có thể bảo vệ bản thân khỏi loại ký sinh trùng này bằng cách rửa sạch trái cây và rau quả, nấu thịt ở nhiệt độ thích hợp trước khi ăn và tránh ăn động vật có vỏ sống và sữa thô.

Theo Live Science