Giữa vùng núi Sakar hoang sơ của Bulgaria, nơi những cơn gió vẫn thổi qua các thung lũng như mang theo tiếng vọng của quá khứ có một bí mật bị chôn vùi suốt hơn 2.100 năm.
Trong lúc công nhân đang đào nền cho một công viên điện mặt trời, họ không biết rằng chỉ vài mét dưới chân mình là dấu tích của một chiến binh cổ đại – người từng sống, chiến đấu và được tôn vinh như một bậc lãnh chúa. Khi các nhà khảo cổ bước xuống lòng đất, họ đã chứng kiến cảnh tượng hiếm có: bộ hài cốt của một chiến binh Thrace được chôn cùng ngựa chiến và kho báu vàng rực rỡ. Sự giàu có và uy nghiêm của ngôi mộ khiến cả giới nghiên cứu phải kinh ngạc. Người ta gọi nhân vật huyền bí này là “Chúa Tể Sakar”.

Các hiện vật được khai quật từ ngôi mộ cổ. Nguồn: BTA/Vanya Suharova
Theo nhóm khảo cổ thuộc Viện Khảo cổ Quốc gia và Bảo tàng do tiến sĩ Daniela Agre dẫn đầu cho biết, ngôi mộ của chiến binh được xây dựng theo nghi thức hoả táng, trong đó hài cốt của ông và ngựa chiến được thiêu rồi đặt lại cùng các đồ tùy táng.
Phân tích sơ bộ cho thấy ông khoảng 35–40 tuổi khi qua đời, sống trong giai đoạn cuối thời kỳ Hellenistic, khoảng năm 150–100 trước Công nguyên. Đây là thời điểm Thrace đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của Hy Lạp, trước khi rơi hoàn toàn vào sự kiểm soát của La Mã vào cuối thế kỷ II TCN. Chính bối cảnh giao thoa văn hoá và quyền lực này đã tạo nên những nghi thức chôn cất đặc biệt tinh xảo của giới quý tộc Thrace.
Điểm gây chú ý nhất trong ngôi mộ là vòng hoa bằng bạc mạ vàng đặt quanh hộp sọ của chiến binh – loại vật phẩm thường dành cho tầng lớp lãnh đạo hoặc giới quý tộc trong xã hội Hellenistic. Bên cạnh đó là hàng loạt vật dụng giá trị như vòng tay bạc, nhẫn, trâm cài, các bình gốm và thủy tinh nhập khẩu, giáo sắt, khiên và đặc biệt là chiếc mác Hy Lạp có cán gắn đá quý. Mỗi món đồ cho thấy chủ nhân của chúng là một chiến binh quyền lực, có địa vị xã hội cao và mang trên mình các sản phẩm tinh xảo từ Địa Trung Hải.

Vòng hoa trên đầu "Người cai trị Sakar". Nguồn: Dessislava Kulelieva
Không chỉ chủ nhân được tôn vinh, chiến mã của ông cũng được chôn cất với nghi thức sang trọng. Phần dây cương và yên ngựa được trang trí bằng vàng, bạc, đồng với các họa tiết thần thoại Hy Lạp – nổi bật là hình ảnh Hercules hạ gục quái vật khổng lồ, biểu tượng của sức mạnh và chiến thắng. Đầu ngựa còn được trang trí bằng một mảnh vàng hình con rắn, mang ý nghĩa linh thiêng trong tín ngưỡng cổ đại. Sự chăm chút này cho thấy mối quan hệ đặc biệt giữa chiến binh và chiến mã, đồng thời phản ánh niềm tin của người Thrace rằng địa vị và sức mạnh của con người sẽ tiếp tục khi sang thế giới bên kia.

Chiến mã đồng hành cùng chủ nhân cũng được tùy táng theo. Nguồn: Viện Hàn lâm Khoa học Bulgaria
Gần đó, các nhà khảo cổ còn tìm thấy một mộ nữ quý tộc sống vào đầu thế kỷ II TCN. Dù không giàu có như mộ của “Chúa Tể Sakar”, mộ nữ này vẫn chứa nhiều vật dụng giá trị như hai đôi giày da được bảo quản hoàn hảo, một rương gỗ chạm khắc và trang trí bằng vàng bạc, cùng nhiều vật phẩm vàng, thủy tinh và đồng.
Giới khoa học Bulgaria nhận định đây là một trong những phát hiện khảo cổ quan trọng nhất trong nhiều thập kỷ, không chỉ vì kho báu vàng ấn tượng mà còn vì những dữ liệu quý giá về đời sống, tín ngưỡng và cấu trúc xã hội của người Thrace trong giai đoạn chuyển giao giữa Hy Lạp và La Mã. Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Bulgaria, bà Evelina Slavcheva, khẳng định rằng những báu vật tìm thấy lần này “là minh chứng cho trình độ thợ thủ công bậc thầy, đời sống tinh thần phong phú và sự thịnh vượng của xã hội cổ đại.”

Món đồ giá trị nằm trong ngôi mộ của người phụ nữ. Nguồn: Dessislava Kulelieva
Toàn bộ hiện vật từ hai ngôi mộ hiện đang được trưng bày trong triển lãm “The Glitter of Hellenistic Gold – The Lord of Sakar” tại Viện Khảo cổ học Quốc gia và Bảo tàng ở Sofia, trước khi được đưa về Bảo tàng Lịch sử Topolovgrad. Triển lãm thu hút đông đảo du khách bởi giá trị nghệ thuật của các hiện vật và hứa hẹn sẽ còn mang đến nhiều bất ngờ khác cho giới khảo cổ học.