'Cơn bão Cytokine' trong sốt xuất huyết gây tổn thương tụy hiếm gặp

Bệnh nhân là em N.Đ.N.Đ. (15 tuổi, ngụ phường Tân Sơn Nhì, TP.HCM). Theo người nhà, trong những ngày đầu khởi bệnh, trẻ sốt cao liên tục từ ngày thứ nhất đến ngày thứ ba, không đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường, kèm ho và sổ mũi. Gia đình đưa trẻ đi khám và điều trị tại cơ sở y tế tư nhân nhưng tình trạng không cải thiện.

Đến chiều ngày thứ tư, trẻ bắt đầu ói nhiều lần, dịch nôn có màu nâu lợn cợn, mệt nhiều, tay chân lạnh. Trẻ được đưa vào bệnh viện địa phương trong tình trạng rất nguy kịch, không bắt được mạch và không đo được huyết áp. Các bác sĩ chẩn đoán sốc sốt xuất huyết nặng và xử trí chống sốc theo phác đồ trước khi chuyển khẩn đến Bệnh viện Nhi Đồng Thành Phố.

Khi nhập viện, bệnh nhi trong tình trạng sốc sâu với mạch yếu, tay chân lạnh, da nổi bông, tụt huyết áp. Trẻ được chẩn đoán sốc sốt xuất huyết dengue nặng và lập tức được điều trị tích cực bằng truyền dịch chống sốc, albumin, sử dụng thuốc vận mạch dưới sự theo dõi chặt chẽ bằng đo áp lực tĩnh mạch trung tâm và huyết áp động mạch xâm lấn.

BS Minh Tiến cho biết, dù được can thiệp sớm, tình trạng bệnh vẫn diễn tiến rất phức tạp. Trẻ rơi vào sốc kéo dài kèm rối loạn đông máu, xuất huyết tiêu hóa và suy hô hấp, buộc phải đặt nội khí quản thở máy. Các xét nghiệm cho thấy bệnh nhi bị tổn thương đa cơ quan rất nặng, suy gan và suy thận nghiêm trọng. Đặc biệt, trẻ xuất hiện tổn thương tụy rất nặng. Đây là một biến chứng cực kỳ hiếm gặp trong sốt xuất huyết.

Trước tình trạng này, ê kíp điều trị đã triển khai lọc máu liên tục, truyền máu và các chế phẩm máu, đồng thời hỗ trợ chức năng gan và tụy. Trong quá trình điều trị, trẻ có thời điểm cải thiện rồi lại xấu đi do rối loạn chức năng nhiều cơ quan và nghi ngờ nhiễm trùng bệnh viện, phải sử dụng thêm kháng sinh phổ rộng.

Sau gần 4 tuần điều trị tích cực với 5 đợt lọc máu liên tục và hỗ trợ toàn diện các cơ quan, tình trạng của trẻ dần ổn định. Trẻ bắt đầu tiểu khá trở lại, chức năng gan, thận và tụy hồi phục về mức bình thường, được cai máy thở và tỉnh táo hoàn toàn.

Theo BS Nguyễn Minh Tiến, trên y văn thế giới từ năm 1981 đến năm 2024 chỉ ghi nhận khoảng 70 trường hợp sốt xuất huyết có tổn thương tụy nặng. Cơ chế gây tổn thương tụy hiện vẫn chưa được hiểu đầy đủ, nhưng có một số giả thuyết được đặt ra. Thứ nhất, virus Dengue có thể xâm nhập trực tiếp vào tế bào tụy, gây viêm và phù nề nhu mô tụy. Thứ hai, tình trạng tổn thương vi mạch và thoát huyết tương khiến tụy bị thiếu máu cục bộ. Thứ ba, phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể, hay còn gọi là cơn bão Cytokine, gây tổn thương lan tỏa mô tụy. Ngoài ra, rối loạn đông máu và xuất huyết tại tụy cũng có thể góp phần làm bệnh nặng hơn.

Từ trường hợp trên, các bác sĩ khuyến cáo phụ huynh không nên chủ quan khi trẻ sốt cao kéo dài trên hai ngày. Nếu trẻ xuất hiện các biểu hiện bất thường như quấy khóc nhiều, bứt rứt hoặc li bì, đau bụng, chảy máu cam, chảy máu chân răng, ói ra máu, đi tiêu phân đen, tay chân lạnh, mệt lả, bỏ ăn uống hoặc bỏ chơi, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay để được theo dõi và điều trị kịp thời.