Vào tháng 7/2023 tại tỉnh Hà Nam (Trung Quốc), bà Lưu dắt theo con trai - một sinh viên mới tốt nghiệp đại học tên Tiểu Trương - bước vào Viện Kiểm sát huyện Nội Hương. Tại đây, bà Lưu cầu xin các công tố viên mở lại vụ án, bởi con trai bà bỗng dưng bị gán mác "nợ xấu", tài khoản ngân hàng bị phong tỏa, ví điện tử bị đóng băng và quan trọng hơn, liên tục bị các công ty từ chối nhận vào làm việc vì "vết đen tín dụng".
"Con trai tôi bị buộc tội oan. Nó chưa bao giờ vay ngân hàng, chứ đừng nói đến việc sử dụng. Làm sao nó có thể là người nợ xấu khoản vay 160.000 nhân dân tệ (gần 600 triệu đồng)?", bà Lưu nghẹn ngào nói.
Nam sinh bất ngờ ôm khoản nợ xấu suốt 7 năm trời (Ảnh minh hoạ)
Sau khi tiếp nhận hồ sơ, Viện Kiểm sát huyện Nội Hương đã rà soát toàn bộ tài liệu liên quan như thỏa thuận hòa giải dân sự, lệnh thi hành án, cùng các chứng cứ pháp lý khác. Những gì ban đầu tưởng chỉ là vụ tranh chấp tín dụng bình thường, dần hé lộ một đường dây mượn danh người khác để lập hồ sơ vay tiền, tưởng như đã chìm trong quên lãng từ tận năm 2016.
Vào thời điểm đó, một ngân hàng thương mại tại tỉnh Hà Nam triển khai chương trình "truy thu nợ xấu", yêu cầu nhân viên phải định kỳ thu hồi những khoản vay quá hạn. Đối mặt với áp lực chỉ tiêu, một quản lý tài khoản tên Giang Đào đã nghĩ ra "chiêu" lách luật. Anh này nhờ tới sự giúp sức của Lưu Vũ - một người có thâm niên trong ngành truyền thông và nắm trong tay nhiều thông tin cá nhân của những người trẻ có lịch sử tín dụng trong sạch.
Theo yêu cầu của Giang Đào, Lưu Vũ lập tức tìm được hai sinh viên đại học còn rất trẻ, chính là Tiểu Trương và bạn học của cậu - Tiểu Dương. Với lời dụ dỗ "chỉ cần ký giúp giấy tờ, sẽ hoàn tiền ngay 200 tệ (khoảng 730.000 VND)", hai cậu sinh viên ngây thơ đã đồng ý. Không biết rằng, hành động "ký giúp" hôm ấy sẽ khiến cuộc đời họ rẽ sang một lối rẽ đầy bế tắc.
Ngày 13/12/2016, Lưu Vũ dẫn hai cậu sinh viên đến phòng tín dụng của ngân hàng. Dưới sự chỉ dẫn của Giang Đào, Tiểu Trương ký vào hồ sơ vay, đơn rút tiền và hợp đồng vay với tư cách là người vay chính. Còn Tiểu Dương thì đóng vai trò người bảo lãnh. Cả hai được cam đoan rằng chỉ là ký cho đủ thủ tục, không ảnh hưởng gì hết.
Thế nhưng ngay sau đó, Giang Đào đã rút toàn bộ khoản vay 160.000 tệ để bù vào khoản nợ xấu của một khách hàng tên Kỷ Xuân. Trong khi khoản nợ kia được "xóa sổ" thì nợ mới lại mang tên Tiểu Trương và Tiểu Dương - hai sinh viên hoàn toàn không hề biết mình vừa trở thành con nợ.
Chỉ vì một chữ ký đã khiến tương lai chàng trai trẻ rơi vào bế tắc (Ảnh minh hoạ)
Mãi đến năm 2019, sau khi ra trường, Tiểu Trương mới bất ngờ nhận được giấy triệu tập từ tòa án với nội dung: anh nợ ngân hàng 160.000 tệ và phải ra hầu tòa. Hốt hoảng liên hệ lại Lưu Vũ, Tiểu Trương chỉ nhận được lời trấn an: "Chỉ là thủ tục thôi, ký biên bản hòa giải là xong".
Vì tin người, Tiểu Trương đến tòa và ký biên bản hòa giải dân sự. Trong khi đó, Tiểu Dương - lúc này đã đi làm xa - không có mặt tại phiên tòa. Tòa án liền ra phán quyết: Tiểu Trương phải chịu trách nhiệm trả toàn bộ khoản nợ, còn Tiểu Dương chịu trách nhiệm liên đới.
Đến tháng 4/2022, ngân hàng chính thức đệ đơn yêu cầu thi hành án cưỡng chế. Tài khoản ngân hàng, ví điện tử và mọi tài sản mang tên hai người bị đóng băng. Lúc này, cả Tiểu Trương và Tiểu Dương mới bàng hoàng nhận ra: chữ ký năm xưa đã biến họ thành "con nợ thực thụ".
Quyết không để con trai bị gán tội oan, bà Lưu đã nhiều lần gửi đơn khiếu nại lên tòa án và ngân hàng, nhưng vì thiếu bằng chứng, mọi cánh cửa dường như đã đóng sập. Cho đến khi Viện Kiểm sát Nội Hương vào cuộc, sự thật mới bắt đầu được lật lại.
Công tố viên đã phát hiện một chi tiết đặc biệt: vào đúng 15h30 ngày 13/12/2016, Tiểu Trương mở một tài khoản ngân hàng mới, gửi 1 tệ để kích hoạt tài khoản - đây là bước cần thiết để thực hiện thủ tục vay vốn. Chỉ một giờ sau, khoản vay 160.000 tệ đã được chuyển vào tài khoản này, rồi nhanh chóng bị rút hết. Gần như đồng thời, khoản vay quá hạn của Kỷ Xuân cũng được tất toán.
Sự thật cuối cùng được hé lộ nhờ sự can thiệp của cơ quan chức năng (Ảnh minh hoạ)
Chi tiết trùng khớp đến kỳ lạ này giúp các công tố viên xác định: đây là một màn "vay mới trả nợ cũ" được dàn dựng bài bản, với sự tiếp tay của Giang Đào và Lưu Vũ.
Dưới sức ép bằng chứng từ phía viện kiểm sát, Lưu Vũ khi đó đang thụ án vì tội buôn bán thông tin cá nhân, cuối cùng cũng phải cúi đầu nhận tội. Anh ta thừa nhận đã dụ dỗ hai sinh viên ký giấy vay tiền để giúp ngân hàng "làm sạch sổ sách", đồng thời bỏ túi khoản phí trung gian béo bở.
Câu chuyện của Tiểu Trương là lời cảnh tỉnh đắt giá cho những ai dễ dãi với thông tin cá nhân và chữ ký của mình. Một cái ký tên tưởng như vô hại, nhưng có thể biến bạn thành "con nợ", thậm chí chôn vùi cả sự nghiệp vừa mới chớm nở. Trong kỷ nguyên công nghệ số và tín dụng hóa mọi hoạt động, hãy luôn cảnh giác và hiểu rõ giá trị của từng chữ ký mình đặt bút.