Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh: 50 năm truyền tải thông điệp vì hòa bình

Ảnh: Bảo tàng

Đây là hoạt động do Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh phối hợp với Ủy ban Hòa bình thành phố tổ chức nhằm kỷ niệm 50 năm thành lập bảo tàng, 23 năm Ngày Quốc tế Hòa bình và 41 năm thành lập Ủy ban Hòa bình TP Hồ Chí Minh. Hội thảo là dịp để nhìn lại hành trình nửa thế kỷ đầy dấu ấn của một bảo tàng đặc biệt, nơi quá khứ được tái hiện để nuôi dưỡng khát vọng hòa bình cho hôm nay và mai sau.

Từ "nhà trưng bày tội ác" đến biểu tượng văn hóa của thành phố

Hội thảo tập trung vào ba chủ đề chính: giá trị của hòa bình trong bối cảnh lịch sử và hiện tại, hành trình 50 năm hình thành và phát triển của bảo tàng, vai trò giáo dục hòa bình dành cho thế hệ trẻ. Có 67 tham luận được trình bày, khẳng định vai trò tiên phong của Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh trong việc gìn giữ ký ức lịch sử và lan tỏa thông điệp nhân văn.

Từ mô hình ban đầu mang tên Nhà trưng bày tội ác Mỹ - ngụy, bảo tàng đã có bước chuyển đổi quan trọng, trở thành Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh vào năm 1995 và chính thức gia nhập Mạng lưới Bảo tàng vì hòa bình thế giới năm 1998. Đây cũng là bảo tàng đầu tiên tại TP Hồ Chí Minh được Chính phủ đầu tư xây dựng mới.

Khác biệt so với các bảo tàng quân sự khác, nơi đây trưng bày hơn 20.000 tài liệu, hiện vật và hình ảnh về chiến tranh Việt Nam thời hiện đại, tập trung vào hậu quả chiến tranh, đặc biệt là nỗi đau từ chất độc da cam. Sau nửa thế kỷ, Bảo tàng luôn hoạt động theo tôn chỉ: mượn câu chuyện chiến tranh để nói về hòa bình, làm nổi bật cái giá phải trả của quá khứ để nâng niu và giữ gìn cuộc sống hiện tại.

Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh được xem như "cuốn sách lịch sử sống động" của thành phố, đồng thời là biểu tượng văn hóa và công cụ ngoại giao nhân dân, nơi ký ức đau thương được chuyển hóa thành thông điệp hòa giải và đoàn kết. Theo bà Tôn Nữ Thị Ninh, Chủ tịch Ủy ban Hòa bình TP Hồ Chí Minh, đây là bảo tàng đón nhiều khách tham quan nhất trong số các bảo tàng của Việt Nam. Thông điệp lớn nhất mà nơi đây gửi gắm chính là: hòa bình không phải điều tự nhiên có sẵn, mà là thành quả của ý chí, hy sinh và khát vọng độc lập, tự do.

Đối thoại quốc tế và sứ mệnh giáo dục thế hệ trẻ

Phát biểu tại hội thảo, ông Lâm Ngô Hoàng Anh - Phó Giám đốc phụ trách điều hành Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh - cho biết, sự kiện lần này không chỉ là dịp nhìn lại chặng đường 50 năm mà còn là diễn đàn thúc đẩy đối thoại, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo tàng học, lịch sử và nghiên cứu hòa bình. Đây cũng là nơi kết nối các chuyên gia, nhà nghiên cứu, cựu chiến binh và tổ chức xã hội để cùng trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức và đề xuất sáng kiến mới.

Nhiều khách mời quốc tế đánh giá cao vai trò của bảo tàng trong gìn giữ ký ức và giáo dục hòa bình. Ông Chuck Searcy, Chủ tịch Chi hội 160 Hội Cựu chiến binh vì hòa bình tại Việt Nam, xúc động chia sẻ rằng, những người từng tham chiến càng hiểu rõ giá trị của hòa bình, và trân trọng nỗ lực của bảo tàng trong việc kể lại sự thật lịch sử. Ông Ron Carver, Giám đốc Quỹ Kiến tạo giáo dục vì hòa bình tại Việt Nam, cho biết gần một thập kỷ qua ông đã hợp tác đưa các trưng bày lưu động của bảo tàng đến nhiều trường Đại học ở Mỹ và Việt Nam, để thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về quá khứ và trách nhiệm gìn giữ hòa bình.

Hội thảo cũng nhắc lại những vết thương chưa lành của chiến tranh. Thiếu tướng, PGS.TS Nguyễn Hồng Sơn - Chủ tịch Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin TP Hồ Chí Minh - cho rằng, hậu quả chiến tranh vẫn hiện hữu, từ nạn nhân chất độc da cam đến những người mất tích và cả những di chứng tâm lý. Đây chính là bài học chung cho cả thế giới về việc trân trọng và gìn giữ hòa bình.

Từ góc độ lịch sử, PGS.TS Hà Minh Hồng - Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử TP Hồ Chí Minh - nhấn mạnh, triết lý "gác lại quá khứ, hướng tới tương lai" chính là kim chỉ nam giúp Việt Nam xây dựng nền hòa bình lâu dài, song vẫn kiên định bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Trong giai đoạn tới, Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh dự kiến sẽ mở rộng không gian trưng bày, đa dạng hóa hoạt động giáo dục, xây dựng cơ sở dữ liệu về ký ức và di sản. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại như thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) và số hóa di sản cũng sẽ được đẩy mạnh, nhằm đem đến trải nghiệm trực quan và sâu sắc hơn cho công chúng.