"Your Name" - Xứng danh bom tấn đạt doanh thu cao nhất năm của Nhật

Là một ứng cử viên sáng giá hạng mục Phim hoạt hình hay nhất của Oscar 2017 và có doanh thu tăng trưởng liên tục từ khi phát hành tại Nhật vào tháng 8/2016, Your Name (tên tiếng Việt: Tên Cậu Là Gì?) đã và đang chứng minh những sức hút khó cưỡng từ một bộ phim hoạt hình. 

Nhắc đến anime (hoạt hình Nhật Bản) thường sẽ có hai trường phái. Một là nhóm chỉ biết những cái tên Naruto, One Piece, Attack on Titan, Dragon Ball, v.v.. - những series anime chuyển thể từ truyện tranh (manga). Nhóm thứ hai là nhóm biết thêm My Neighbor is Totoro, Spirited Away, Princess Mononoke, v.v.. - những anime đình đám của Ghibli Studio (trong đó có Spirited Away từng đoạt Oscar năm 2002). Nhưng, thật ra thế giới anime không hẹp như vậy, vẫn còn những tác phẩm tuy không đình đám nhưng chất lượng rất tuyệt vời. Ví dụ như Paprika (đạo diễn Satoshi Kon), Mind Game (Masaaki Yuasa), Wolf Children (Mamoru Hosoda), hay Garden of Words (Makoto Shinkai), 5 Centimeters Per Second (Makoto Shinkai), v.v… 

Những anime này đều có chất lượng từ tốt đến rất tốt, về đồ họa lẫn nội dung. Đặc biệt có những phim cực đỉnh về hình ảnh (Garden of Words) hay cực  "hại não" về nội dung (Mind Game) và hầu hết đều không dành cho trẻ em dưới 13 tuổi như nhiều người vẫn nghĩ. Trong số trên có một số phim từng làm mưa làm gió trong cộng đồng otaku Việt Nam nhưng không phổ biến với khán giả đại chúng. Năm 2016 vừa rồi, Your Name - tác phẩm mới nhất của Shinkai Makoto - vừa ra mắt đã gây tiếng vang tại Nhật và các nước trong khu vực. Thậm chí nhiều người còn bảo với Your Name, Shinkai Makoto có thể sẽ trở thành người kế thừa của Hayao Miyazaki trong tương lai. Có lẽ chính những thành công vang dội ấy đã cấp cho Your Name một tấm vé đến với thị trường Việt Nam, mở ra một cơ hội quý giá để cộng đồng say mê anime được mở rộng thêm.

Your Name là một câu chuyện giả tưởng về Mitsuha, cô nữ sinh ở thị trấn Itomori luôn bất mãn với cuộc sống thôn quê, mong muốn kiếp sau được trở thành một chàng "đẹp mã" thị thành. Còn Taki, chàng nam sinh ở Tokyo có cuộc sống bình thường ngày đi học tối làm thêm ở một nhà hàng Ý nhưng luôn muốn cuộc sống của mình thú vị hơn. Bỗng một ngày, Taki và Mistuha hoán đổi cơ thể cho nhau trong những giấc mơ và cuộc sống của họ bắt đầu có những đổi khác. 

Ý tưởng hoán đổi hồn xác không mới trong điện ảnh. Hàn Quốc cũng từng có phim Change rất nổi tiếng với đề tài này. Tuy nhiên, điều khiến Your Name trở nên khác biệt là vì ngoài câu chuyện hoán đổi trai gái, phim còn vận dụng được những thứ gắn liền với Nhât Bản như "duyên kỳ ngộ" và nỗi lo sợ về thiên tai. Sao chổi là một hình ảnh gắn liền với phim khi cột mốc quan trọng nhất trong cốt truyện xoay quanh thời điểm sao chổi băng qua Trái Đất. Bằng sự xuất hiện của một thảm họa bên cạnh câu chuyện tình yêu, bộ phim trở nên kịch tính và bất ngờ hơn ở đoạn sau. Một cú "twist" về thời gian được lật mở và đồng thời khơi lên những tâm tư rất tinh tế của người Nhật về duyên phận, gặp gỡ. 

Thêm một yếu tố tạo nên sự thành công của Your Name là phần hình ảnh xuất sắc. Shinkai Makoto vốn nổi tiếng với những tác phẩm có phần đồ họa vô cùng lung linh. Nếu đã từng nghẹn ngào vì khung cảnh ngập tràn sắc hoa anh đào trong gió của 5 Centimeters Per Second hay muốn ngưng đọng theo từng giọt mưa vướng trên tán lá trong Garden Of Words thì chắc chắn bạn sẽ choáng ngợp với khung cảnh rực rỡ khi sao chổi băng ngang bầu trời trong Your Name. Phần hình ảnh được chăm chút tỉ mỉ từ những chi tiết nhỏ nhất chính là điều đã khiến mọi người xem Your Name như một "kì tích" mới của anime. 

Chưa hết, xem Your Name cũng đồng nghĩa tham gia một chuyến du lịch sống động qua màn ảnh rộng với những khung cảnh và hơi thở cuộc sống hết sức chân thật. Những đặc trưng địa lý ở Tokyo và Itomori (nơi mà Taki và Mistuha sống) được tái hiện qua những hình ảnh rất gần gũi. Đường sá tập nập ở Tokyo, nơi ngập tràn những quán cà phê, những chiếc tàu điện, những tòa nhà chọc trời hay khung cảnh hồ núi hùng vĩ, những ngọn đồi dốc, những ngôi đền truyền thống cùng những tập tục của Thần Đạo (như cách ủ rượu sake) sẽ xuất hiện trên phim qua những địa danh hoàn toàn có thật. Không chỉ khiến những người chưa đến Nhật cảm thấy nao lòng mà còn khiến chính người Nhật hoặc những người từng đến Nhật cảm thấy hoài niệm. 

Âm nhạc trong Your Name cũng tuyệt vời không kém. Sự biến tấu đa dạng các đoạn nhạc từ sôi động réo rắt đến những lúc da diết, sâu lắng như một bệ đỡ vững chắc cho cảm xúc được thăng hoa. Ca khúc "Zen Zen Zense" do nhóm Radwimps trình bày ngay lập tức cũng trở thành hit, là ca khúc có lượt xem nhiều thứ nhì 2016 do Google Japan công bố. Hình ảnh và âm nhạc trong Your Name như hai đồng sự ăn ý, nhịp nhàng đưa khán giả đi qua từng giai đoạn của câu chuyện, đong từng khóm cảm xúc nho nhỏ rồi hòa quyện tất cả vào những giây phút cao trào nhất của bộ phim. Đoạn cuối phim khi Mitsuha và Taki đứng ở hòn đảo Aogashima trơ trọi khiến tất cả như vỡ òa trong từng khung hình và nốt nhạc. 

Tuy nhiên, việc bộ phim "chinh phục" được hàng triệu khán giả Nhật Bản lại chính là một rào cản khá lớn với khán giả nước ngoài. Dù doanh thu bộ phim ở các nước khác không thấp nhưng điều khiến khán giả ngoại quốc choáng ngợp phần nhiều là do hình ảnh, âm nhạc và những thứ truyền thống như tập tục và cuộc sống Nhật Bản. Còn thứ quan trọng nhất của bộ phim là tinh thần và sự tinh tế trong tâm tư người Nhật thì chưa chắc đã làm hài lòng tất cả. 

Khán giả có thể thấy thú vị cách mà các miko (những người nữ trông coi đền thần đạo Shinto) tạo ra những vò rượu sake, hay có cảm giác được hòa mình vào không khí lễ hội truyền thống ở nông thôn, "ngửi" được sự bận rộn ở thủ đô Tokyo. Nhưng những chiêm nghiệm của người Nhật dành cho dòng chảy thời gian, sự nắm bắt đúng lúc trong những cuộc gặp gỡ dù là thoáng qua như câu thành ngữ nổi tiếng "Ichi go, ichi e (Nhất kì nhất hội)" chắc chắn không phải ai cũng "thấm" được. 

Nếu chưa từng yêu mến văn hóa Nhật, chưa từng có cảm giác muốn được sống trong cuộc sống trật tự của người Nhật, thậm chí chưa từng đến đất nước này vài ngày thì sẽ khó lòng hiểu hết những thông điệp không thể định hình của phim. Nhưng một khi đã hiểu sẽ thấy nó thật đẹp và thật đắt, giống như những lát cắt chân thực tâm tư của người dân xứ sở mặt trời. 

Không chỉ vậy, phong cách phim của Shinkai Makoto cũng dễ khiến những người không quen cảm thấy… buồn ngủ. Xuất thân là một nhà văn, do đó mà cách Makoto thể hiện góc nhìn của mình qua hình ảnh và câu chuyện cũng đậm chất thơ ca. Nhịp phim gần như đều đều, chậm chậm, đặc tả rất kĩ những chi tiết tưởng như vô nghĩa nhưng đó lại là cách kể chuyện bằng hình quen thuộc của Makoto. Đôi chỗ anh còn khiến phim trở nên "ướt át" quá đà và sự ngăn trở khi tình yêu không vẹn tròn luôn là cái nỗi buồn được Makoto mang ra xào đi xào lại, dễ đoán trước.

Cách Makoto phát triển tình cảm của Mitsuha và Taki cũng không được thỏa đáng khi cả hai không có đủ chi tiết để xây dựng tình yêu. Cũng như hai nhân vật được khắc họa không cân bằng: Taki quá sinh động nhưng Mitsuha lại không được rõ ràng. Tuy nhiên vì phần cảm xúc và cảm giác được nuôi dưỡng quá tốt, những khung cảnh về sau dù sến nhưng lại dễ dàng lấy được sự đồng cảm khiến cho phần lí trí của khán giả đành rút lui. 

Bản thân Makoto Shinkai cũng từng thừa nhận mình cảm thấy xấu hổ khi Your Name được mọi người tung hô quá nhiều, anh nhận thấy phim còn rất nhiều điểm yếu. Nhưng thực tế đã chứng minh Your Name đang rất thành công bởi những điểm mạnh lấn át của nó. 

Dù Makoto không muốn công nhận nhưng Your Name đã trở thành một tượng đài mới trong lòng những người say mê anime, là một cơ hội quý giá để số đông khán giả Việt Nam tiếp xúc và yêu mến dòng phim này.