Vì sao mực nước biển biến động bất thường ngoài khơi Nhật Bản?

Tàu cá tiến vào khu vực thu hoạch tảo kombu ngoài khơi Nemuro, Hokkaido, Nhật Bản, ngày 2/6/2018 (Ảnh: The Asahi Shimbun/Getty Images)

Các nhà khoa học ghi nhận ngoài khơi Nhật Bản đang xuất hiện những biến động mực nước biển bất thường nhất thế giới, với một khu vực nước biển dâng gần 1 inch mỗi năm, trong khi khu vực lân cận lại hạ thấp nhanh hơn. Nguyên nhân chính được xác định là sự thay đổi vị trí của dòng hải lưu Kuroshio.

Kuroshio, còn gọi là “hải lưu đen”, là một trong những dòng hải lưu lớn và mạnh nhất hành tinh, vận chuyển lượng nước gấp hơn 200 lần sông Amazon. Dòng nước ấm này chảy từ xích đạo lên phía Bắc, thường rẽ sang Đông gần bán đảo Boso, gần Tokyo, trước khi tiến ra Thái Bình Dương.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Kuroshio đã có những dịch chuyển bất thường. Phần mở rộng của dòng hải lưu này đã lệch về phía Bắc tới khoảng 300 dặm, khiến nhiệt độ nước biển tại nhiều khu vực ven bờ Nhật Bản tăng chưa từng thấy. Một số nơi ghi nhận nhiệt độ nước biển tăng tới 6^oC và duy trì trong suốt 2 năm.

Ngoài ra, từ tháng 8/2017, Kuroshio ở phía Nam Nhật Bản còn hình thành hiện tượng “uốn khúc lớn”, tách khỏi bờ và mang theo dòng nước ấm ra xa. Dù hiện tượng này từng xuất hiện trong lịch sử, các nhà khoa học cho biết chưa có đợt nào kéo dài gần 8 năm như lần này. Cơ quan Khí tượng Nhật Bản chỉ mới tuyên bố hiện tượng này chấm dứt vào tháng 8 vừa qua.

Sự dịch chuyển của Kuroshio không chỉ làm thay đổi nhiệt độ nước biển mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến mực nước. Theo các chuyên gia, chênh lệch mực nước giữa hai bên dòng hải lưu có thể lên tới vài feet. Trong một số trường hợp, mực nước biển dâng cao đã làm gia tăng thiệt hại khi bão đổ bộ, như trong cơn bão Lan năm 2017.

Các nhà khoa học cho rằng biến động này có liên quan đến sự dịch chuyển của các hệ thống gió quy mô lớn và có thể chịu tác động từ biến đổi khí hậu. Dữ liệu cho thấy rìa phía Bắc của Kuroshio đã dịch chuyển khoảng 130 dặm về phía Bắc trong giai đoạn 1993 - 2021, trước khi xảy ra các biến động mạnh hơn vào năm 2023 và 2024.

Những thay đổi trên đã làm đảo lộn các ngư trường truyền thống của Nhật Bản. Sản lượng cá thu tại một số khu vực giảm xuống chỉ còn 20 - 30% so với 10 năm trước. Không chỉ cá, nguồn kombu, loại tảo biển quan trọng để nấu nước dùng dashi, cũng suy giảm mạnh, đe dọa nền ẩm thực truyền thống của nước này.

Dù gần đây Kuroshio có dấu hiệu rút về phía Nam, các nhà khoa học cảnh báo những biến động vừa qua có thể là dấu hiệu cho thấy đại dương sẽ ngày càng bất ổn trong tương lai.