Vắc xin viêm não mô cầu hoạt động theo cơ chế nào sau khi vào cơ thể?

Viêm não mô cầu là căn bệnh nguy hiểm do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra, có thể dẫn đến tử vong nhanh chóng - thậm chí chỉ trong 14 tới 24 tiếng - nếu không được điều trị kịp thời. Để phòng ngừa bệnh, vắc xin viêm não mô cầu là một biện pháp hiệu quả. Nhưng vắc xin này hoạt động như thế nào để bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn mô cầu sau khi được tiêm vào cơ thì thì không phải ai cũng biết!

Về cơ chế, các loại vắc xin viêm não mô cầu phổ biến hiện nay đều thuộc dạng vắc xin bất hoạt, tức là không chứa vi khuẩn sống. Chúng được chia thành 2 nhóm chính là vắc xin polysaccharide và vắc xin liên hợp (conjugate vaccine).

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), vắc xin viêm não mô cầu hoạt động dựa trên cơ chế kích hoạt hệ miễn dịch mà không gây bệnh. Các thành phần trong vắc xin không thể gây hại, nhưng đủ để "huấn luyện" hệ miễn dịch nhận diện mầm bệnh. Cơ chế này có thể được mô phỏng qua 3 bước dễ hiểu như sau:

Bước 1: Tiêm vào cơ thể và mô phỏng mầm bệnh

Khi vắc xin được tiêm vào cơ thể, các thành phần của vắc xin (như polysaccharide hoặc protein kháng nguyên) sẽ được nhận diện bởi hệ thống miễn dịch. Những thành phần này là các yếu tố từ vi khuẩn mô cầu, nhưng đã được xử lý để không gây bệnh. Mặc dù không thể gây nhiễm trùng, các thành phần này mô phỏng "kẻ xâm nhập" để hệ miễn dịch có thể nhận diện và bắt đầu phản ứng.

Bước 2: Tạo kháng thể và phản ứng miễn dịch

Sau khi nhận diện "kẻ xâm nhập", hệ miễn dịch bắt đầu sản xuất kháng thể đặc hiệu. Những kháng thể này sẽ nhận diện và tiêu diệt vi khuẩn mô cầu nếu cơ thể gặp lại chúng trong tương lai. Đây là cơ chế bảo vệ chủ động, giúp cơ thể có khả năng chống lại mầm bệnh mà không cần phải trải qua sự lây nhiễm thực tế.

Bước 3: Lưu trữ trí nhớ miễn dịch

Một trong những điểm mạnh của vắc xin là khả năng tạo ra "trí nhớ miễn dịch". Sau khi tiêm, cơ thể không chỉ tạo ra kháng thể mà còn lưu giữ thông tin về mầm bệnh trong bộ nhớ miễn dịch. Nếu vi khuẩn mô cầu thực sự xâm nhập vào cơ thể sau này, hệ miễn dịch sẽ nhận diện và phản ứng nhanh chóng, mạnh mẽ hơn, giúp ngăn chặn vi khuẩn trước khi chúng có thể gây bệnh nặng.

Nhờ cơ chế này, vắc xin giúp cơ thể phòng ngừa hiệu quả các biến chứng nguy hiểm của viêm não mô cầu, như viêm màng não và nhiễm khuẩn huyết. Đây là lý do tại sao vắc xin viêm não mô cầu được khuyến nghị cao để tiêm cho trẻ em, thanh thiếu niên và những người sống trong môi trường tập thể, nơi nguy cơ lây nhiễm cao.

Nguồn tổng hợp: VNVC, Mayo Clinic, CDC Hoa Kỳ