“Underground” chỉ là cái mác đánh bóng cho các rapper không thể nổi tiếng?

Rapper cũng muốn nổi tiếng

Câu chuyện về những rapper từ underground tiến lên mainstream đã trở nên quen thuộc với khán giả Việt trong vài năm gần đây. Sau thành công vang dội của Rap Việt và King of Rap năm 2020, thị trường nhạc rap Việt mở rộng đáng kể, đưa rap trở thành một phần không thể thiếu trong làng nhạc đại chúng.

Hàng loạt gương mặt từng chỉ được biết đến trong cộng đồng underground bỗng chốc trở thành ngôi sao được săn đón. Dàn huấn luyện viên như Binz, B Ray… hay những thí sinh có cú bật mạnh mẽ như MCK, tlinh, Hustlang Robber,… của Rap Việt đều là minh chứng rõ ràng cho sức ảnh hưởng của làn sóng này, khiến khán giả đại chúng thay đổi cách nhìn về thể loại từng bị xem là kén người nghe.

Nổi bật trong số đó phải kể đến HIEUTHUHAI - rapper của nhóm GERNANG - người bứt phá mạnh mẽ nhất từ sau King of Rap và nhanh chóng trở thành hiện tượng mới trong giới giải trí. Nam rapper liên tục xuất hiện trong các show âm nhạc lớn nhỏ hay các gameshow truyền hình và chiến dịch quảng cáo đình đám. HIEUTHUHAI nổi lên như một rapper vừa có năng lượng underground, vừa có sức hút đại chúng. Bên cạnh đó, nam rapper cũng không ngại thử nghiệm, biến mình thành nghệ sĩ giải trí đa năng trên sóng truyền hình.

Độ nổi tiếng nhanh chóng của HIEUTHUHAI trên sóng mainstream đã thu hút sự chú ý lớn từ công chúng cũng như giới underground và tạo nên nhiều tranh luận sôi nổi. Đặc biệt, khi bài Trình - được xem như lời đáp trả của HIEUTHUHAI trước những chỉ trích về việc "mất chất" ra mắt, đã gây ra nhiều phản ứng trái chiều trên mạng xã hội. Dù vậy, không thể phủ nhận rằng Trình đưa ra một fact không thể chối bỏ trong cộng đồng rapper: "Nếu idol của mày không cần viral, vậy đi thi làm gì nếu không phải vì sự nổi tiếng" hay "Top trending thì sao, giá trị thực sự chỉ đến khi tên mày xuất hiện trong đó. Khoe hoài mà tưởng là top năm luôn không đó".

Rõ ràng, bất cứ rapper hay nghệ sĩ nào cũng đều mong muốn sản phẩm của mình được công chúng biết đến, có tầm ảnh hưởng và lan tỏa rộng rãi, điều thường gắn liền với con đường mainstream. Tuy nhiên, khi bước vào con đường mainstream, các rapper cũng phải thích nghi với quy chuẩn chung của thị trường, đồng thời duy trì hình ảnh và lối sống tích cực. Việc này không đồng nghĩa với "mất chất", mà là cách một nghệ sĩ biết cân bằng giữa màu sắc cá nhân và kỳ vọng của công chúng, vừa giữ vững tinh thần hip-hop, vừa khai thác tiềm năng của thị trường.

Có thể nói, Rap Việt và King of Rap đã trở thành "bệ phóng vàng" giúp các rapper underground để đến gần hơn với công chúng. Nếu trước đây, các rapper chủ yếu chỉ hoạt động trong những cộng đồng underground, chia sẻ sản phẩm qua các nền tảng trực tuyến, thì nay, các rapper đã xuất hiện ngày càng thường xuyên trên những sân khấu lớn, trong các chiến dịch quảng bá thương mại và chương trình truyền hình đình đám. Nhờ đó, nhiều nghệ sĩ vừa có thể mở rộng màu sắc âm nhạc, vừa phát triển sự nghiệp một cách bền vững, đồng thời là cơ hội được tiếp cận gần hơn với công chúng.

Lên mainstream là mất chất?

Thế nhưng, song song với sự bùng nổ của rap trong âm nhạc đại chúng, câu hỏi "lên mainstream có phải là mất chất?" lại một lần nữa khiến cộng đồng rap "dậy sóng". Đặc biệt, khi chương trình Anh Trai Say Hi mùa 2 công bố danh sách với 9 rapper cùng tham gia, làn sóng tranh luận giữa hai luồng quan điểm "giữ chất underground" và "bước ra mainstream" bùng phát mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Đáng chú ý, làng rap Việt trở nên ồn ào hơn hẳn trong thời gian gần đây bởi chuỗi beef căng thẳng nổ ra liên tiếp. Mở màn cho "cuộc chiến" này là Dế Choắt - quán quân Rap Việt mùa đầu tiên, khi nam rapper thẳng thắn bày tỏ quan điểm cho rằng nhiều rapper đang mải chạy theo ánh hào quang mainstream mà đánh mất những giá trị tinh thần rap underground. Màn chỉ trích gay gắt cùng bài diss "đá động" cả làng rap và nhắm thẳng tới toàn bộ huấn luyện viên và thí sinh Rap Việt đã như "châm ngòi nổ" cho hàng loạt phản ứng dây chuyền.

Ngay sau đó, nhiều rapper khác như ICD, Hustlang Robber, Phúc Du hay thậm chí Rhymastic với nhân cách "YC" cũng lần lượt lên tiếng, biến cuộc tranh luận thành một "cuộc chiến" đúng nghĩa trong cộng đồng rap Việt. Những phản hồi, đáp trả và phân tích về việc "lên mainstream có mất chất?" xuất hiện liên tục trên mạng xã hội, phân chia thành hai luồng ý kiến rõ rệt: một bên bảo vệ tinh thần underground thuần túy, coi đó là thước đo của sự "chất", bên còn lại cho rằng việc bước ra mainstream là cách để rap phát triển và tiếp cận đông đảo khán giả hơn.

Giữa làn sóng đối lập ấy, Hoàng Long - rapper thuộc nhóm Da LAB cũng đã chia sẻ góc nhìn cá nhân về câu chuyện của người từng trong giới underground. Trong một bài đăng thu hút nhiều sự quan tâm, anh viết: "Viết rap, chơi rap 12 năm, không đủ tiền ăn, lo cho con cái, gia đình. Viết pop, hát pop 7 năm, cuộc sống ổn định, có cái phòng thu tàm tạm để làm nhạc. Mình chọn hiphop mà hiphop lại bỏ mình. May quá âm nhạc vẫn chọn mình". Đồng thời, nam rapper cho rằng không phải ai cũng có điều kiện để theo đuổi rap suốt hàng chục năm mà không kiếm ra tiền, và sự thay đổi không đồng nghĩa với phản bội. Khi đã là một rapper thực thụ, "chất và tài năng sẽ không biến mất, dù ở bất kỳ môi trường nào".

Quan điểm này nhanh chóng nhận được sự đồng tình từ nhiều nghệ sĩ và khán giả, mở ra một cách nhìn dung hòa hơn giữa hai thái cực underground và mainstream. Bởi lẽ, trong bối cảnh rap đã trở thành một phần của văn hóa đại chúng, "chất" không nằm ở sân khấu hay ánh đèn, mà nằm ở thái độ, tinh thần và sự trung thực với âm nhạc của người làm rap.

Khi underground chỉ là 1 cái "mác"

Sau nhiều năm rap Việt dần hòa mình vào dòng chảy âm nhạc đại chúng, khái niệm "underground" từng là biểu tượng độc lập, cá tính và "chất ngầm", nay lại lại bị đánh giá là "bão hoà". Từ một cộng đồng có dấu ấn riêng, underground dần trở thành một "mác thương hiệu" mà nhiều rapper gắn lên mình để tạo dấu ấn khác biệt hoặc xây dựng hình ảnh "chất", "đi ngược lại với số đông".

Trên thực tế, không ít rapper dù đã xuất hiện thường xuyên trên sóng truyền hình và hợp tác với thương hiệu lớn về hình ảnh, nhưng vẫn tự nhận mình là underground rapper. Cụm từ "chất underground" được lặp đi lặp lại như một bài truyền thông, giúp các rapper duy trì hình ảnh "ngầu", "chân thực", "không bị bão hoà" trong mắt khán giả, dù sản phẩm âm nhạc, cách xây dựng hình tượng và định hướng nghề nghiệp đã hoàn toàn nằm trong khuôn khổ của mainstream.

Ở chiều ngược lại, công chúng cũng phần nào có xu hướng lý tưởng hóa "chất under", xem đó như thước đo để đánh giá "độ chất" của một rapper. Chính vì vậy, nhiều nghệ sĩ thường cố gắng gắn mác underground để tạo cảm giác hiphop và chân thật. "Underground" vì thế dần mất đi giá trị ban đầu, trở thành một nhãn dán đối với các rapper.

Trong thực tế, không ít rapper gặp khó khăn khi chỉ dựa vào nhãn mác underground để khẳng định tên tuổi, dẫn đến việc mãi dậm chân ở vạch xuất phát. Điển hình là Dế Choắt, người gần đây đã "khơi lại" chủ đề này nhằm lấy lại tên tuổi và nhận show trở lại. Kể từ sau Rap Việt, tên tuổi của nam rapper gần như chìm vào dĩ vãng khi thiếu các sản phẩm đột phá, không duy trì tần suất ra nhạc đều đặn, và không giữ được độ nhận diện với khán giả.

Đáng nói, nếu xét thuần túy về mặt âm nhạc, mixtape và các sản phẩm gần đây của Dế Choắt vẫn giữ được cá tính riêng, phong cách đặc trưng trong làng rap Việt. Tuy nhiên, hiện nay thay vì được nhắc đến nhờ âm nhạc, Dế Choắt lại thường xuất hiện trên các trang tin với tranh cãi, phát ngôn gây chú ý và lựa chọn đối đầu, khiến hình ảnh của nam rapper sụp đổ nhanh chóng. Vì vậy, dù có ra thêm bao nhiêu sản phẩm mới, việc khôi phục hình ảnh đã bị bào mòn suốt thời gian qua vẫn là một thử thách không nhỏ.

Trong một số trường hợp, trung thành với "underground" cũng chỉ là 1 cách nói để bao biện cho chiến lược chuyên nghiệp hoá hình ảnh, chuyển hướng mainstream bất thành.

Tuy nhiên, vẫn có những rapper tìm được cách cân bằng giữa hai thế giới: vừa giữ được tinh thần underground trong sáng tạo, vừa bước ra mainstream để mở rộng tầm ảnh hưởng, truyền tải màu sắc âm nhạc riêng và thu hút công chúng. Những rapper như Low G hay MCK… không chỉ duy trì được phong cách rap chân thực, cá tính mà còn biết cách thích nghi với thị trường đại chúng, từ việc tham gia các gameshow, biểu diễn trên sân khấu lớn, đến hợp tác với các thương hiệu mà vẫn giữ được cái "chất" riêng.

Hiện tại, chủ đề này vẫn nhận về nhiều ý kiến trái chiều, không chỉ từ phía công chúng mà còn từ các rapper trong giới. Suy cho cùng, underground hay mainstream chỉ là hai lộ trình khác nhau để rap tiếp cận khán giả, mỗi con đường đều có ưu điểm và thách thức riêng. Trong bối cảnh rap Việt đang phát triển mạnh mẽ, việc giữ vững bản sắc và tinh thần thật sự của rap quan trọng hơn nhiều so với việc cố gắng khăng khăng giữ "mác under" như một danh hiệu hay nhãn hiệu cá nhân. Những rapper chỉ dùng underground như một cái mác để đánh bóng cho tên tuổi kém tiếng sẽ mãi mắc kẹt tại vạch xuất phát và ngụp lặn giữa hai giới mainstream và underground thay vì nâng tầm tên tuổi trên thị trường âm nhạc rộng lớn.