Tỷ phú Lý Gia Thành dạy con kiểu "sốc": Không có tiền, chẳng ai thèm nghe bạn nói!

Một buổi chiều, tại cổng trường tiểu học, hai người mẹ trò chuyện với nhau. Một người than phiền: “Bạn bè chê xe nhà mình không bằng xe bố mẹ chúng, thế là con tôi về khóc đòi xe mới”. Người kia lo lắng hơn: “Con tôi lớp ba rồi vẫn phải buộc dây giày và xách cặp giúp. Tôi sợ nó không bao giờ tự lập được”. Những mẩu chuyện tưởng như nhỏ nhặt ấy phản ánh nỗi lo chung của nhiều phụ huynh ngày nay: sợ con bị thực tế “bắt nạt” nhưng lại không dám buông tay, mong con thành công nhưng liên tục dao động giữa bảo vệ quá mức và buông bỏ mù quáng.

Trong bối cảnh ấy, câu nói nổi tiếng của tỷ phú Lý Gia Thành về dạy con đem lại một góc nhìn khác biệt. Lý Gia Thành – người từng sinh ra trong nghèo khó nhưng vươn lên thành một trong những doanh nhân giàu nhất châu Á đã đúc kết triết lý nuôi dạy con thẳng thắn: để trẻ thật sự trưởng thành, cha mẹ cần vừa khuyến khích sự độc lập vừa giữ vai trò dẫn dắt.

Hai thái cực của cha mẹ hiện đại

Trong nhiều gia đình, dễ thấy hai cách nuôi dạy phổ biến nhưng đều có hạn chế. Một là kiểu “cha mẹ trực thăng” – luôn làm thay con từ việc học bài, soạn cặp, đến đối chất với giáo viên khi con có xích mích. Cách này tước đi cơ hội tự giải quyết vấn đề, trong khi giai đoạn 6–12 tuổi lại là thời kỳ vàng để trẻ rèn tính tự chủ. Nếu bị bao bọc quá mức, trẻ dễ hình thành tâm lý phụ thuộc khi trưởng thành.

Ngược lại, một số cha mẹ theo quan điểm “cứng rắn”, cho rằng con cần chịu khổ để lớn. Họ buộc con tự đi học từ lớp một, hoặc đơn giản khuyên “cứ đánh trả” khi bị bắt nạt. Thế nhưng, nghiên cứu tâm lý chỉ ra trẻ 7–9 tuổi vẫn còn hạn chế về tư duy trừu tượng và quản lý cảm xúc. Việc phó mặc có thể khiến trẻ bất lực, thậm chí hiểu lầm rằng cha mẹ không yêu thương mình.

Lý Gia Thành và triết lý dung hòa

Giữa hai cực đoan đó, quan điểm của Lý Gia Thành mang tính cân bằng. Ông khẳng định: “Chỉ khi có tiền, người khác mới lắng nghe”. Thông điệp này không nhằm đề cao đồng tiền, mà nhấn mạnh việc dạy con biết làm chủ nguồn lực. Trẻ cần hiểu tiền bạc là công cụ, nếu quản lý khôn ngoan sẽ tạo ra cơ hội, nếu phung phí sẽ bị chi phối.

Một câu nói khác của ông, “Học là lối thoát”, xuất phát từ chính trải nghiệm vươn lên từ nghèo khó. Với ông, học tập không chỉ để thi cử, mà là con đường chắc chắn nhất để cải thiện tư duy và mở rộng cơ hội. Học toán giúp phát triển logic, học lịch sử rèn khả năng phân tích nguyên nhân – kết quả, và những kỹ năng đó hữu ích trong mọi lĩnh vực đời sống.

Khoa học giáo dục và ứng dụng thực tế

Các nghiên cứu tâm lý học củng cố triết lý của Lý Gia Thành. Nhà tâm lý học Bandura cho rằng sự tự tin của trẻ hình thành từ trải nghiệm thành công, quan sát, lời khích lệ và trạng thái tinh thần ổn định. Ví dụ, khi trẻ tự chuẩn bị cặp lần đầu và quên sách, cha mẹ có thể khen ngợi điểm tích cực rồi cùng con lập “danh sách kiểm tra” cho hôm sau. Sự công nhận cụ thể này tạo nền tảng cho lòng tự tin bền vững.

Về tiền bạc, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ khuyến nghị: trẻ nên được làm quen với tiền xu trước 3 tuổi, biết phân biệt nhu cầu và mong muốn trước 5 tuổi, và học toán cơ bản trước 7 tuổi. Cha mẹ có thể cho con một ngân sách nhỏ khi đi siêu thị để tự chọn đồ, hoặc áp dụng trò chơi “ngân hàng gia đình” – trẻ tích điểm bằng việc giúp việc nhà và đổi lấy phần thưởng. Cách tiếp cận này giúp trẻ hiểu giá trị lao động và kỹ năng phân bổ tài nguyên.

Trong khi đó, lý thuyết “tư duy phát triển” của giáo sư Carol Dweck gợi ý cha mẹ nên biến việc học từ thụ động thành khám phá chủ động. Nếu trẻ thích khủng long, hãy khuyến khích đọc sách, xem phim tài liệu, thậm chí nặn mô hình. Khi niềm say mê được khơi dậy, kiến thức sẽ gắn bó lâu dài.

Độc lập trên nền tảng hỗ trợ

Một triết lý khác của Lý Gia Thành là “Mọi thứ đều phụ thuộc vào chính bạn”. Nhiều người dễ hiểu lầm đây là tư tưởng buông bỏ, nhưng thực chất, ông nhấn mạnh việc trao cho con sự tự lập trên nền tảng hỗ trợ vững chắc. Cha mẹ giống như khi dạy con đi xe đạp: đầu tiên giữ chặt yên, sau đó thả dần nhưng vẫn đứng cạnh, cuối cùng mới buông tay. Ở tiểu học, trẻ có thể tự soạn cặp với sự gợi ý của danh sách. Lên trung học, trẻ có thể tự sắp xếp thời gian cuối tuần, còn cha mẹ chỉ đóng vai trò tham vấn.

Một minh chứng rõ ràng là bé gái 8 tuổi tập nhảy dây, nhảy ba lần rồi bật khóc cho rằng mình “ngốc nghếch”. Thay vì mắng, cha mẹ có thể chia nhỏ mục tiêu, hướng dẫn phối hợp động tác. Khi bé nhảy được năm lần liên tiếp, lời khẳng định cụ thể “Con đã tìm ra quy luật rồi” sẽ tạo động lực lớn hơn bất kỳ lời khen chung chung nào.

Triết lý dạy con của Lý Gia Thành thẳng thắn nhưng giàu tính thực tiễn: dạy trẻ mạnh mẽ để được tôn trọng, hiểu giá trị tiền bạc để làm chủ cuộc sống, và coi giáo dục là con đường chắc chắn nhất để thay đổi số phận. Ông không cổ súy việc bảo bọc hay buông bỏ cực đoan, mà khuyến khích cha mẹ tạo bước đệm để con có thể tự đứng vững. Trong một xã hội đầy cạnh tranh, những bài học này giúp trẻ nuôi dưỡng tham vọng, xây dựng sự nghiệp và đủ bản lĩnh để đối diện thất bại.