Đội mưa dự Lễ hội "mặt nhọ" ở Lạng Sơn

Phương Thảo, Theo Phụ nữ Việt Nam 22:44 05/02/2023

Được coi là một trong những lễ hội độc đáo nhất Việt Nam, tổ chức vào ngày Rằm tháng Giêng hằng năm, tại xã Trấn Yên (Bắc Sơn, Lạng Sơn), lễ hội Ná Nhèm theo tiếng dân tộc Tày gọi là "mặt nhọ".

Hé lộ hình ảnh về "của quý" nặng 30kg, dài 1,3 mét trong lễ hội Ná Nhèm 2019
Người chế tác "của quý khổng lồ" trong Lễ hội Ná Nhèm: "Tôi phải làm âm thầm, giấu cả làng không được tiết lộ cho ai"
Tiết lộ về lễ hội Ná Nhèm 2018: "Của quý" nặng khoảng 60kg, dài 1 mét

Điểm thú vị và độc đáo của lễ hội Ná Nhèm là màn rước sinh thực khí nam (Tàng thinh) và sinh thực khí nữ (Mặt nguyệt) từ đình làng Mỏ sang miếu Xa Vùn. Với ý nghĩa của việc này là mong ước về sự sinh sôi nảy nở, con cháu đông đúc.

Sau 2 năm gián đoạn, năm nay lễ hội được tổ chức trang trọng. Tuy mưa to nhưng mọi người hiếu kỳ vẫn đổ về tham dự.

Ná Nhèm trong tiếng Tày có nghĩa là mặt nhọ, nam thanh niên khi tham gia lễ hội bôi mặt nhọ, một mặt tái hiện lại hình ảnh của giặc "Sấc Tài ngàn" khi xưa, mặt khác nhằm đánh lạc hướng những linh hồn ma giặc qua lễ hội, tránh được việc bị "ma" gây tai họa, dịch bệnh.

Vật tế mặt nguyệt (tượng trưng cho sinh thực khí nữ) được tạo hình từ hai chiếc mẹt cỡ lớn úp mặt vào nhau, trên có tô vẽ hình âm dương nhiều màu sắc cùng hai chữ "Bình An". Vật tế mặt nguyệt được 4 nam thanh niên khỏe mạnh rước trên kiệu. Theo tục lệ, mỗi năm tàng thinh và mặt nguyệt sẽ được làm mới bởi năm trước đã siêu hóa. Những người tham gia đoàn rước phải là nam thanh niên trai tráng thuộc 6 thôn quanh khu vực đình làng, có sức khỏe, gia đình không có tang trong vòng một năm.

Trong lễ hội, các nhân vật khác luôn diễn trò sĩ - nông - công - thương trong quá trình rước.

Đi đầu đoàn lễ là hai ông chánh tướng và phó tướng đội mũ rồng, mặc trang phục xanh lá cây và đỏ. Họ vừa đi vừa thực hiện động tác quét chổi dọn đường.

Trò diễn tục hèm đánh trận tái hiện múa đại đao được lưu truyền từ đời vua Mạc Thái Tổ (thế kỷ XVI). Người chỉ huy mật lệnh "Da dí!" (theo tiếng Tày nghĩa là "Tiến lên!") từng tốp lính bôi mặt nhọ (ẩn danh, giấu mặt) đấu đao rồi hành quân theo các ông tướng đi trước múa dọn đường.