Sự kiện cả thiên niên kỷ mới đến 1 lần vừa xảy ra và sẽ kéo dài đến tháng 11

Tuần này, Trái Đất có cơ hội chiêm ngưỡng một trong những di vật cổ xưa nhất của hệ mặt trời. Vào ngày 21 tháng 10, Sao chổi C/2025 A6 (Lemmon) sẽ đi qua gần Trái Đất nhất và đây là lần xuất hiện đầu tiên và duy nhất của nó trong hơn một nghìn năm.

"Sao chổi rất phổ biến, nhưng Sao chổi Lemmon chắc chắn là sao chổi đặc biệt và dễ quan sát nhất từ Trái Đất trong năm nay," Rhonda Stroud, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Thiên thạch tại Đại học bang Arizona ở Tempe, Arizona, cho biết.

Sao chổi đến từ đâu?

Không gian không hoàn toàn trống rỗng. Trong khu vực lân cận mặt trời của chúng ta có rải rác những hạt băng và bụi có thể được tìm thấy giữa các hành tinh, các ngôi sao, và thậm chí cả các thiên hà. Sao chổi và tiểu hành tinh là bằng chứng về băng và bụi được tìm thấy trong hệ mặt trời. Đây là những mảnh vụn còn sót lại từ sự hình thành của hệ mặt trời từ một đám mây khí và bụi khổng lồ, dày đặc cách đây khoảng 4,6 tỷ năm.

Sau khi Mặt Trời bùng cháy, lượng khí và bụi còn lại bắt đầu kết tụ lại. Xa khỏi sức nóng, ở những vùng lạnh giá bên ngoài, sao chổi đã hình thành. Những vùng băng giá bên ngoài đó sau này trở thành Vành đai Kuiper và Đám mây Oort xa hơn nữa - những hồ chứa rộng lớn chứa đầy sao chổi đóng băng.

Stroud nói: "Sao chổi là đối tượng tuyệt vời để nghiên cứu vì chúng là kho báu chứa đựng các khối xây dựng ban đầu của hệ mặt trời chúng ta. Trạng thái đóng băng của sao chổi có nghĩa là phần lớn bụi và băng gần như không thay đổi trong hàng tỷ năm."

Tại sao lại có quá nhiều sao chổi mang tên Lemmon?

Khi Sao chổi Lemmon lần đầu tiên xuất hiện vào ngày 3 tháng 1, nó không có gì đáng chú ý—chỉ là một chấm mờ nhạt trên bầu trời đêm. Carson Fuls, giám đốc Khảo sát Bầu trời Catalina và là nhà quan sát đang làm nhiệm vụ đêm đó, cho biết điều đó là bình thường. Fuls nói: "Đôi khi chúng tôi sẽ không thấy chúng cho đến khi chúng 'khởi động'," hoặc khi chúng đủ gần Mặt Trời để băng của chúng chuyển thành khí và tạo thành cái đuôi đặc trưng của sao chổi.

Mặc dù có tên như vậy, đây không phải là Sao chổi Lemmon đầu tiên. Fuls cho biết đây là một trong khoảng 70 "Sao chổi Lemmon," và sao chổi thường được đặt tên theo đài quan sát đã phát hiện ra chúng, hoặc người đã khám phá ra nó, nếu họ nhận ra ngay đó là sao chổi. Đối với Fuls, Sao chổi Lemmon này vẫn chưa "khởi động," nên nó giống một tiểu hành tinh hơn là một sao chổi có đuôi.

Fuls nói: "Tôi thường thấy một vài [sao chổi] mỗi đêm khi vận hành một trong những kính viễn vọng khảo sát của chúng tôi, nhưng chúng vẫn là một điều thú vị. Việc nhìn thấy sâu như vậy vào những phần lớn của bầu trời đêm không bao giờ cũ."

Tại sao Sao chổi Lemmon phát sáng màu xanh lục?

Trong khi hàng tá sao chổi đi qua hệ mặt trời bên trong mỗi năm, độ sáng, ánh sáng xanh lục đặc biệt, và sự gần gũi với Trái Đất khiến Sao chổi Lemmon trở thành sao chổi nổi bật nhất năm 2025. Sắc xanh ngọc lục bảo là do sự hiện diện của carbon lưỡng nguyên tử (C_2) , một phân tử bị bức xạ mặt trời phá vỡ và phát ra ánh sáng màu xanh lục.

Cái đuôi màu xanh nhạt thực chất được tạo thành từ hai đuôi: một làm từ băng và bụi từ chính sao chổi, và một làm từ các ion, hay các hạt năng lượng bị kích thích khi sao chổi "khởi động" lúc nó đến gần bức xạ của Mặt Trời.

Các thành phần phổ biến của sao chổi bao gồm carbon monoxide, carbon dioxide và băng nước, nhưng tỷ lệ giữa các phân tử khác nhau, Stroud nói. "Mỗi sao chổi mà chúng ta đã chụp ảnh cận cảnh bằng tàu vũ trụ đều trông khác biệt so với những sao chổi khác."

Sao chổi cũng đặc biệt năng động. Hình dạng và độ sáng của chúng có thể thay đổi trong vòng vài giờ khi ánh sáng mặt trời và nhiệt định hình lại bề mặt đóng băng của chúng và thổi vật chất ra khỏi phần chính của sao chổi.

Fuls nói: "Đôi khi bạn có thể thấy các sự kiện gián đoạn khi các khối của sao chổi bị bắn ra. Những điều này trông giống như những gợn sóng trong đuôi mà bạn có thể theo dõi sự tiến hóa chậm chạp của chúng. Thật hiếm khi thấy một thứ gì đó năng động như vậy ngoài không gian."

Đối với nhiều nhà nghiên cứu sao chổi, chén thánh khoa học tiếp theo sẽ là một nhiệm vụ thu hồi mẫu vật để mang về một khối băng đóng băng của sao chổi và nghiên cứu băng và bụi cổ xưa của nó để biết về cách nó xuất hiện trong không gian.

Stroud nói: "Càng tìm hiểu nhiều về [sao chổi], tôi càng cảm thấy kết nối với lịch sử của vũ trụ. Theo dõi bụi sao chổi giống như lần theo những mẩu bánh mì để giải quyết bí ẩn về cách hệ mặt trời của chúng ta, và cuối cùng là cả bạn và tôi, ra đời."

Cách quan sát Sao chổi C/2025 A6 (Lemmon)

Sao chổi C/2025 A6 (Lemmon) sẽ gần Trái Đất nhất vào ngày 21 tháng 10, trùng với ngày trăng non, một lợi thế bầu trời tối giúp các vật thể thiên thể mờ nhạt dễ nhìn thấy hơn. Hãy tìm kiếm ánh sáng xanh lục dịu nhẹ gần các chòm sao Thiên Yết (Scorpius) hoặc Thiên Bình (Libra), ở vị trí thấp trên chân trời phía tây ngay sau khi mặt trời lặn. Sao chổi sẽ vẫn có thể nhìn thấy được từ giữa tháng 10 đến đầu tháng 11, mờ dần khi nó di chuyển ra xa Trái Đất.

Stroud nói: "Mặc dù rất thú vị khi nhìn bằng mắt thường, tôi khuyên bạn nên dùng ống nhòm và chụp ảnh bằng điện thoại hoặc máy ảnh kỹ thuật số tốt. Bạn sẽ có thể nhìn thấy nhiều hơn phần khí quyển (coma) ," là đám mây khí và bụi phát sáng bao quanh lõi băng của sao chổi.

Thêm vào cảnh tượng, ngày 21 tháng 10 cũng đánh dấu đỉnh điểm của Mưa sao băng Orionid , mang đến một cảnh tượng kép hiếm có trên bầu trời đêm. Để có trải nghiệm quan sát tốt nhất, các nhà thiên văn học đề nghị sử dụng các ứng dụng ngắm sao hoặc lịch Sự kiện Bầu trời của NASA để kiểm tra thời gian mọc và lặn chính xác cho vị trí của bạn.

Nguồn: National Geographic