Nỗi buồn của “con rối môi trường”: Chĩa mũi rìu vào Greta Thunberg cũng không lấy lại được hành tinh xanh

Thế giới có tin gì?

Sông băng khổng lồ trên núi Mont Blanc có nguy cơ sụp đổ, buộc nhà chức trách phải phong tỏa đường và sơ tán lều trại. Thời tiết ấm lên trên khắp dãy Alps khiến các tầng đất đóng băng vĩnh cửu có nguy cơ tan chảy. Tổ chức khí tượng thế giới đưa ra cảnh báo nếu nhiệt độ trung bình tiếp tục tăng lên nhanh như hiện tại, băng ở nhiều khu vực trên dãy Alps có thể biến mất hoàn toàn trong vòng 20-30 năm nữa.

Tuy nhiên, mức độ quan tâm của mọi người với những tin tức như vậy dường như không đáng kể. Khi tôi làm tin về khủng bố, xả súng, những ngày đầu tiên cả thế giới bàng hoàng nhưng sự quan tâm giảm dần, người ta không còn đọc tin về xả súng hay thảm sát nữa. Những cuộc "thảm sát môi trường" cũng không còn được quan tâm. Đa phần những người đang ngày ngày bình luận, tranh biện trên mạng xã hội về biến đổi khí hậu, nóng lên toàn cầu là có thật hay không, họ sống trong các thành phố lớn và những đô thị, nơi cái nóng lên toàn cầu được điều hòa tiết chế và đi ngược đám đông là xu thế. Hòn đảo nơi xa xôi có ngập, cũng không phải việc của họ…

Còn hôm nay, nhiều người trên khắp thế giới và cả ở Việt Nam quay mũi rìu sang Greta Thunberg. Dư luận mạng xã hội như có một sợi dây nắm đầu, chỉ cần ai đó giật là tất cả quay sang tấn công Greta Thunberg. Họ đặt ra rất nhiều câu hỏi, phủ nhận sạch trơn và đặt những cái tên mới cho Greta Thunberg: "Học sinh bỏ học biểu tình là điều không chấp nhận được khi các em nên học thêm để có thể thực sự hiểu về môi trường", "Greta Thunberg là con rối môi trường được truyền thông cánh tả thổi bùng lên", "có những người đằng sau đang lợi dụng Greta Thunberg cho mánh khóe chính trị - lợi dụng một cô bé mắc bệnh để không ai dám nhắm vào". Không ít người đem cô bé ra làm trò đùa giễu cợt, gọi cô bé bằng những cụm từ như "ngu dốt", "vô công rồi nghề chỉ giỏi làm lố", "con nhỏ không biết gì", "hạ màn kịch đủ rồi"... Không cần biết tiếng Anh cũng thấy những bình luận đó từ cộng đồng mạng xã hội Việt.

Điều người ta tập trung không phải phản biện những vấn đề của Greta Thunberg nêu ra mà cố gắng vén màn những giả định về màn kịch chính trị, con rối môi trường. Khi yếu thế trong lý lẽ, người ta chỉ biết luồn cúi xung quanh để tìm những điểm yếu đằng sau. Không ai có thể khẳng định được Greta Thunberg có phải là một màn kịch ở tầm cao hơn, tất cả đều chỉ là giả định - nhưng những vấn đề Greta phát biểu là sự thật. Những mũi rìu tấn công vào Greta Thunberg cố tình lờ đi sự thật và quay sang tấn công những thứ xung quanh cô bé. Họ nói rất nhiều về cánh tả, cánh hữu - những thứ chính trị xa xôi như các chuyên gia phân tích nhưng không ai lên tiếng phản bác lại vấn đề môi trường mà cô bé trình bày.

Có hai nhóm người phản đối Greta: Một nhóm phản đối cách các thế lực phía sau xây dựng và sử dụng hình ảnh Greta trong hoạt động môi trường như một công cụ chính trị. Nếu điều trên là thật, sự vô lý và vô lương tri của nhóm này thực sự lớn khi tấn công cá nhân Greta Thunberg. Đáng nhẽ ra, mục đích họ cần hướng tới là những người đằng sau. Cách nói quá cường điệu, đặt nhiều cảm xúc, như một đứa trẻ dỗi hờn… tất cả lý lẽ nhóm anti-Greta đưa ra đều không biện luận đủ cho vấn đề cốt lõi về môi trường và biến đổi khí hậu.

Nhóm thứ hai, mạnh mẽ, phản đối những lập luận về các hiện tượng biến đổi khí hậu và nóng lên toàn cầu đều là các thông tin sai sự thật, không đủ căn cứ khoa học, hoặc phần nào được thổi bùng bởi nhiều thế lực. Có một thuật ngữ trong truyền thông mang tên "False Balance" - khi những người ủng hộ vấn đề biến đổi khí hậu áp đảo số lượng người không ủng hộ nhưng truyền thông hay những kẻ "đánh lận con đen" vẫn đặt quan điểm của hai bên tương đương nhau khiến cho chúng ta có cảm giác, số lượng người không tin vào biến đổi khí hậu cũng rất lớn. Họ không đủ lớn như vậy, cũng như các quan điểm đưa ra chưa bao giờ vững vàng và đầy đủ căn cứ.

Trên thực tế, biến đổi khí hậu là điều xảy ra thường xuyên trên trái đất theo các chu kỳ nhất định. Tuy nhiên, sự can thiệp và các hoạt động của con người khiến biến đổi khí hậu diễn ra nhanh hơn, ở tốc độ đáng báo động hơn và đó là vấn đề nghiêm trọng không thể phủ nhận.

Ở Hà Nội, khi nhiều người vẫn đang tranh cãi xem ô nhiễm môi trường có thật không thì mức độ ô nhiễm không khí đã có lúc vượt lên mức cao nhất thế giới. Ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu chưa khi nào thật đến thế.

Greta Thunberg có thể đã nóng nảy, cực đoan, khiến người xem cảm giác như em đang đẩy mọi nỗ lực của các nhà khoa học hay chính phủ tới đường cùng của bùng nổ, nhưng những vấn đề cô bé nói lên về môi trường, biến đổi khí hậu là thật. Sẽ không ai để Greta vào được những hội trường lớn nếu đó là điều dối trá. Dù cánh tả hay cánh hữu đang có âm mưu gì thì trái đất vẫn đang nóng lên theo từng năm, một cách chưa từng có tiền lệ. Greta Thunberg không đặt cho mình áp lực phải lãnh đạo phong trào môi trường của thế giới nhưng cộng đồng đang "ép" một cô bé 16 tuổi phải có phong thái của một nhà diễn giả hơn, phải bình tĩnh, mềm mỏng và khéo léo hơn. Hãy nhìn nhận cô bé như một thiếu niên đã dám nói lên tiếng nói của mình, đại diện cho rất nhiều người trẻ trên toàn thế giới, đương đầu với nhiều thế lực từ một xã hội ngờ vực.

Mạng xã hội đang đối xử với Greta Thunberg và nhiều nhà khoa học, người hoạt động vì môi trường tích cực như cách họ đối xử với trái đất. Greta Thunberg và những nhà khoa học có thể vẫn sẽ có cuộc sống vui vẻ, hạnh phúc và không cần ai "cứu", nhưng những người vẫn đang nghĩ rằng "tôi đang làm từng chút cho môi trường" nhưng thực ra là không có chút gì mới là người cần cứu. Trái đất không cần cứu, con người và tương lai của thế hệ trẻ mới cần được gìn giữ.

Chúng ta sẽ chờ bao lâu nữa để người ta lại đem môi trường ra mổ xẻ và bàn luận? Sẽ là vài năm, hay cả chục năm mới lại thấy những phong trào môi trường diễn ra một cách quy mô, rầm rộ trên toàn thế giới như vậy, thay vì nhìn các hội nghị thượng đỉnh về môi trường đi qua nhưng cũng không có thỏa thuận nào thực sự tích cực được ký kết.

Sự xuất hiện của Greta Thunberg có thể cũng không phải một điều gì quá diệu kỳ để cứu lấy trái đất - cứu lấy con người vì đó là nỗ lực của cả cộng đồng các nhà khoa học và lãnh đạo, nhưng chĩa mũi rìu vào Greta Thunberg cũng không lấy lại được hành tinh xanh.

Nếu có một cuộc đối thoại giữa Greta Thunberg và những kẻ phản đối, Greta cũng không cần ai phải "nhường khi nói chuyện với một con bé ít tuổi, bệnh tật" nhưng hãy nhớ dùng lập luận về môi trường để nói chuyện, đừng búi xùi ngụy biện.

Sau tất cả, Greta vẫn là một "cô gái hạnh phúc với cái nhìn lạc quan và tích cực về tương lai". Nỗi buồn của Greta, sẽ để dành cho môi trường và khí hậu, chứ không phải đám người chỉ trích cay nghiệt.