Người mù có "nhìn thấy" trong giấc mơ của họ không?

Mặc dù người mù không thể nhìn thấy, nhưng họ thường vẫn sở hữu các vùng não giúp cho thị giác hoạt động. Điều này có ý nghĩa gì đối với giấc mơ của họ?

Trong một số trường hợp, họ có thể. Một nghiên cứu năm 2014 phát hiện ra rằng những người không sinh ra đã bị mù nhưng mất thị lực sau này đôi khi báo cáo có trải nghiệm thị giác trong giấc mơ của họ. Những giấc mơ này có thể rút ra từ ký ức khi họ vẫn còn nhìn thấy. Tuy nhiên, nghiên cứu lưu ý rằng người đó mất thị lực càng sớm và thời gian bị mù càng lâu, thì khả năng họ thấy hình ảnh trong mơ càng giảm.

Maurice Ptito, nhà thần kinh học thị giác tại Đại học Montreal và đồng tác giả nghiên cứu, nói với Live Science : "Một người bị mù ở tuổi lên 7 hoặc sớm hơn và đã bị mù trong khoảng 20 năm, sẽ mất gần như tất cả các trải nghiệm thị giác trong giấc mơ của họ."

Ngủ mơ bằng các giác quan khác

Đối với những người bị mù bẩm sinh – tức là sinh ra đã không có thị lực – Monica Gori , nhà thần kinh học nhận thức tại Viện Công nghệ Ý ở Genoa, nói với Live Science rằng: "Giấc mơ có xu hướng dựa vào các giác quan khác nhiều hơn , chẳng hạn như thính giác, xúc giác, vị giác và khứu giác."

Hầu hết các nghiên cứu đều cho thấy trải nghiệm thị giác thường không xuất hiện trong giấc mơ của những người mù bẩm sinh. "Tuy nhiên, có một vài nghiên cứu về giấc mơ đã thách thức quan niệm này," Ivana Rosenzweig , trưởng Trung tâm Giấc ngủ và Tính dẻo dai của Não tại King's College London cho biết.

Ví dụ, một nghiên cứu năm 2003 trên tạp chí Trends in Cognitive Sciences báo cáo rằng những người mù bẩm sinh được quét điện cực trên da đầu khi ngủ có bằng chứng về sóng não liên quan đến thị giác. Một nghiên cứu năm 2023 từ Rosenzweig và các đồng nghiệp, phân tích 180 giấc mơ của bảy người mù bẩm sinh, cũng tìm thấy các mô tả giống như thị giác được báo cáo.

Helene Vitali , nhà thần kinh học nhận thức tại Viện Công nghệ Ý, nói với Live Science : "Điều chúng tôi thấy ngạc nhiên và thú vị nhất về khả năng người mù bẩm sinh có thể mơ thấy hình ảnh là ý tưởng cho rằng giấc mơ có thể cung cấp quyền tiếp cận những trải nghiệm mà những người này chưa từng gặp trong đời sống thức của họ ."

Vùng thị giác chuyển nhiệm vụ

Tuy nhiên, Ptito lập luận rằng, mặc dù hoạt động có thể xảy ra ở vỏ não thị giác của người mù khi họ mơ, điều đó không nhất thiết có nghĩa là họ thấy hình ảnh khi ngủ.

Ptito giải thích: "Ở người mù bẩm sinh, vỏ não thị giác đã được huy động cho các chức năng khác ." Ví dụ, "với người mù có thể đọc chữ Braille, nếu bạn kích thích vỏ não thị giác của họ, họ cảm thấy cảm giác ở ngón tay. Vỏ não thị giác không ngừng hoạt động ở người mù – nó được phân công lại."

Ptito lưu ý thêm rằng: "Chúng tôi đã cho người mù vào máy chụp fMRI [cộng hưởng từ chức năng] và gửi mùi hương đến mũi họ trong khi chụp ảnh não, và thấy thông tin này đi đến vỏ não thị giác của họ." Điều tương tự cũng đúng với cảm giác thính giác và xúc giác.

Mặc dù Ptito khẳng định hoạt động trong vỏ não thị giác không có nghĩa là người mù thấy hình ảnh trong giấc mơ, Vitali lại gợi ý những khả năng khác. Một là hệ thống thị giác của não có thể hình thành các khái niệm trừu tượng từ các giác quan của người mù mà có thể được biểu diễn theo một cách thị giác đối với họ.

Một khả năng khác là "giấc ngủ REM hoạt động như một trình mô phỏng thực tế ảo, giúp bộ não phát triển và duy trì các khả năng phức tạp như nhận thức và kỹ năng vận động," bà nói. Điều này có thể có nghĩa là bộ não của người mù có thể tạo ra hình ảnh trong giấc mơ ngay cả khi họ không bao giờ có thể có những trải nghiệm đó khi thức.

Ứng dụng tiềm năng

Một vấn đề cốt lõi khi điều tra xem liệu người mù bẩm sinh có mơ thấy hình ảnh hay không là ngay cả khi họ thấy hình ảnh, họ không có kinh nghiệm để liên hệ chúng với những gì người có thị lực mô tả là thị giác, Christopher Baird , một phó giáo sư vật lý tại Đại học West Texas A&M, giải thích trong một bài đăng trên blog.

Để giúp giải quyết vấn đề này, Gori và các đồng nghiệp hiện đang khám phá cách người mù xây dựng và trải nghiệm hình ảnh trong giấc mơ. Bà nói: "Các kết quả hiện đang được hoàn thiện và sẽ sớm được công bố." Ptito cũng lưu ý rằng trí tuệ nhân tạo một ngày nào đó có thể phân tích các bản quét não của người mù khi họ mơ để xem hoạt động não của họ tương tự với những gì người sáng mắt trải nghiệm như thế nào.

Một ứng dụng khả thi của nghiên cứu này là tiềm năng khai thác giấc mơ như một công cụ phục hồi chức năng , Vitali nói.

Vitali cho biết: "Có bằng chứng cho thấy mơ về các nhiệm vụ hoặc trải nghiệm nhất định có thể tăng cường trí nhớ và học tập." Điều này cho thấy "việc nhắm mục tiêu vào trạng thái mơ thông qua kích thích giác quan trong khi ngủ có thể giúp củng cố các khả năng cụ thể, chẳng hạn như nhận thức không gian." Điều này có thể cung cấp một cách mới để giúp đỡ những người bị mù, vì "người mù thường phải đối mặt với những thách thức trong việc phát triển bản đồ không gian và thực hiện các nhiệm vụ không gian phức tạp," bà lưu ý.

Nguồn: Live Science