Ngành công nghiệp “phim 3 xu” bất ngờ bùng nổ như hiện tượng: Thị trường 186 nghìn tỷ đồng, không chỉ hot boy/hot girl mạng, sao hạng A cũng phải đu theo

Bộ phim Anora, tác phẩm vừa giành giải Oscar cho Phim hay nhất năm 2025, kể về một nữ vũ công thoát y nghèo khổ, nuôi hy vọng đổi đời bằng cuộc hôn nhân với một người đàn ông giàu có, nhưng cuối cùng phải chứng kiến giấc mơ tan vỡ. Đây được xem như một phiên bản đảo ngược của hình tượng Lọ Lem kinh điển, phản ánh sự vỡ mộng của khán giả trước hiện thực cuộc sống.

Nếu được làm lại thành một phim ngắn phong cách Trung Quốc, kịch bản có thể vẫn giữ cốt truyện, nhưng cái kết chắc chắn sẽ thay đổi. Thay vì rơi vào bi kịch, Anora sẽ bất ngờ lộ diện là một nữ tỷ phú hoặc CEO quyền lực, dùng ảnh hưởng của mình để “xử đẹp” vị hôn phu cùng gia đình anh ta.

Mô-típ tưởng chừng cũ rích và nhàm chán này lại đang nuôi sống một ngành công nghiệp béo bở tại Trung Quốc và nhiều nơi khác. Được quay theo định dạng màn hình dọc, chia thành hàng chục tập chỉ dài 1-2 phút, những bộ phim siêu ngắn cuốn hút khán giả bằng chuỗi tình tiết dồn dập, bất ngờ. Trong đó, những nhân vật tưởng như rất bình thường: một cô lao công, một người phụ nữ sau ly hôn, một câu thanh niên nghèo khó, người đàn ông thất bại bị coi thường… bỗng trở thành CEO, thừa kế khối tài sản khổng lồ hay tái sinh để báo thù.

Trước đây, những kịch bản này được gọi vui là “ngôn tình 3 xu” ở Trung Quốc và gắn mác sến sẩm, nhanh, ngắn, gây sốc. Các cốt truyện thường hư cấu đến khó tin nhưng mang tính giải trí cao, được 1 bộ phận các bà nội trợ hay người trẻ yêu thích. Nhưng giờ đây, các đoạn phim ngắn được đầu tư đã không còn “3 xu” khi thu hút được người xem ở mọi độ tuổi, thu về lợi nhuận không tưởng và vượt cả những bộ phim điện ảnh đầy tính nghệ thuật và công phu, đã khiến khán giả bắt đầu nhìn nhận lại giá trị và tiềm năng của thể loại này.

Trên những chuyến tàu điện ngầm, trong xe buýt sau giờ tan ca hay trước giờ đi ngủ, chỉ cần vài phút mở điện thoại, người xem đã có thể theo dõi trọn một tập phim ngắn. Vài năm gần đây, dòng phim ngắn trực tuyến bùng nổ mạnh mẽ. Đài truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) đánh giá, hiện tượng này không chỉ phản ánh nhu cầu giải trí mà còn cho thấy sự chuyển dịch trong thẩm mỹ văn hóa đại chúng, cũng như xu hướng mới của ngành nội dung số.

Sức hút của phim ngắn đến từ đặc điểm ngắn gọn, trực tiếp và tiết tấu nhanh. Khác với phim truyền thống kéo dài hàng chục tập, mỗi tập dài cả tiếng đồng hồ thì mỗi tập phim ngắn chỉ từ 2 - 10 phút. Phim ngắn còn được thiết kế quay theo định dạng dọc, tối ưu cho điện thoại - vật bất ly thân của mỗi người trong xã hội hiện đại.

Khán giả yêu thích dạng phim này bởi nó phù hợp với nhịp sống gấp gáp, dễ xem trong những khoảng thời gian ngắn. Nội dung lại gần gũi, thường xoay quanh tình yêu ngọt ngào, gia tộc, hay khát vọng vươn lên. Đồng thời, sự tương tác sôi nổi qua bình luận và thảo luận trực tuyến khiến trải nghiệm xem phim trở nên có tính cộng đồng. Chính sự kết hợp giữa “ngắn - nhanh - vui” đã giúp thể loại phim mới này nhanh chóng vượt khỏi phạm vi nhỏ lẻ để tiến vào đại chúng.

Không chỉ mang lại cảm giác giải trí, những câu chuyện còn khơi gợi sự đồng cảm. Ví dụ như nhân vật chính là cô gái trẻ “xuyên không” về quá khứ thành bà nội, rồi dùng trí tuệ và dũng khí vực dậy gia tộc, từ đó khắc họa hình tượng phụ nữ độc lập và bản lĩnh. Hay bộ phim khác lại thiên về sự nhẹ nhàng và lãng mạn, đáp ứng nhu cầu tìm kiếm tình yêu cùng sự chữa lành tinh thần.... Theo CCTV, thành công của những tác phẩm này nằm ở chỗ chúng nắm bắt đúng mong muốn của khán giả.

Tờ Sixthtone chỉ rõ, quy mô thị trường phim siêu ngắn trong năm 2024 tại Trung Quốc đã đạt 50,4 tỷ NDT (hơn 186 nghìn tỷ đồng). Trong khi đó, doanh thu phòng vé điện ảnh nội địa của nước này chỉ là 42,5 tỷ NDT (hơn 157 nghìn tỷ đồng). Doanh thu phần lớn đến từ nhóm fan trung thành. Một số tập được phát miễn phí, nhưng để theo dõi trọn bộ, khán giả phải trả khoảng 1 NDT (khoảng 3,8 nghìn đồng) mỗi tập.

Đằng sau sự bùng nổ của phim ngắn là một chuỗi công nghiệp khép kín, từ khâu biên kịch, quay dựng, hậu kỳ cho đến phân phối và thương mại hóa. Thời gian sản xuất của nhiều bộ phim chỉ kéo dài vài tuần, chi phí thấp hơn nhiều so với phim truyền thống nhưng hiệu quả lan tỏa lại rất cao. Khi một tác phẩm trở nên nổi tiếng, nó có thể kéo theo quảng cáo, hợp tác thương hiệu và cả sản phẩm ăn theo. Ngoài ra, thuật toán gợi ý nội dung trên các nền tảng còn giúp khán giả dễ dàng tìm thấy bộ phim hợp gu, từ đó tạo nên hiệu ứng lan truyền rộng rãi.

Không chỉ diễn viên hay nhà sản xuất, các nền tảng phát sóng cũng thu được nguồn lợi béo bở từ ngành công nghiệp này. Douyin (phiên bản tiếng Trung của TikTok) là ứng dụng video ngắn lớn nhất Trung Quốc, cũng là nền tảng thường xuyên được các nhà làm phim nghiệp dư chọn để đăng tải phim ngắn.

ByteDance, công ty mẹ của Douyin sau đó tiếp tục tung ra nền tảng phim ngắn miễn phí mang tên Hongguo. Chiến lược này thành công ngoài dự đoán. Chỉ sau một năm, Hongguo đã đạt 120 triệu người dùng hoạt động hàng tháng. Với khối lượng người xem khổng lồ này, ByteDance có thể kiếm lời từ quảng cáo trong ứng dụng, thay vì phụ thuộc vào thuê bao trả phí.

Ban đầu, góp mặt trong phim ngắn chủ yếu là các diễn viên mới không tên tuổi, thậm chí là hotboy/hot girl MXH với phong cách diễn nghiệp. Nhưng năm 2025, khán giả ngỡ ngàng khi hàng loạt ngôi sao lớn nổi tiếng với diễn xuất tốt như Vạn Thiến, Hoắc Kiến Hoa, Huỳnh Tông Trạch, Hồ Ca… bất ngờ xuất hiện trong phim ngắn. Đây đều là những tên tuổi từng đứng ở tuyến đầu phim truyền hình dài, điện ảnh và show ăn khách. Nếu bỏ đi hai chữ “phim ngắn” trong tiêu đề, khán giả dễ lầm tưởng đây là dàn cast của một bom tấn dài tập.

Những năm gần đây, điện ảnh - truyền hình Trung Quốc chịu áp lực từ chi phí cao và chu kỳ sản xuất dài của phim truyền thống, khiến cơ hội nghề nghiệp tập trung vào một số ít ngôi sao và thu hẹp lối đi cho diễn viên mới. Trong bối cảnh đó, phim ngắn với ưu thế chi phí thấp, sản xuất nhanh chỉ trong một tháng, đang trở thành lựa chọn mới để cả nghệ sĩ kỳ cựu lẫn tân binh tìm kiếm cơ hội và đột phá sự nghiệp.

Với diễn viên, logic tham gia cũng đã thay đổi. Trước đây họ ngại nhận phim ngắn không phải vì không diễn nổi, mà vì không đáng. Những bộ phim với chi phí sản xuất thấp, thù lao ít, rủi ro cao, dễ ảnh hưởng danh tiếng. Nay phim ngắn trở thành lựa chọn hấp dẫn: chi phí kiểm soát tốt, hiệu quả hoàn vốn nhanh, độ phủ sóng cao và còn có thể lên cả màn ảnh lớn.

Quan trọng hơn, phim ngắn đặt ra yêu cầu cao: tiết tấu nhanh, nhân vật rõ nét, cảm xúc tập trung. Diễn viên phải đủ sức kéo khán giả nhập tâm chỉ trong vài phút. Đây chính là lý do các nền tảng chọn lựa kỹ lưỡng, vừa có các diễn viên tên tuổi lớn vừa có gương mặt trẻ mới nổi để đáp ứng cả nhu cầu ổn định lẫn mới mẻ.

Đáng kể đến nhất là Thư Sướng, nữ diễn viên từng được mệnh danh là “em gái quốc dân” ở Trung Quốc, cũng là tuổi thơ của nhiều thế hệ trẻ Châu Á với những bộ phim truyền hình nổi tiếng như: Chuyện nàng Tinh Vệ lấp biển, Thiên Long Bát Bộ, Chiếc điện thoại thần kỳ… Sau một thời gian mất hút ở showbiz vì loạt biến cố, nữ diễn viên trở lại và thành công rực rỡ bằng phim ngắn. Cuối năm 2024, bộ phim ngắn "Cẩm Tú Truyền Kỳ" do cô đạo diễn và thủ vai chính, với kinh phí đầu tư chưa đến 800.000 NDT (khoảng 2,9 tỷ đồng) đã thu được 1,2 tỷ lượt xem. Ngay cả nền tảng phát sóng cũng đã phong tặng nữ diễn viên 44 tuổi danh hiệu "Nữ hoàng phim ngắn".

Việc nhiều ngôi sao chuyển sang đóng phim ngắn từng bị xem là “tự hạ thấp đẳng cấp”. Tuy nhiên, Lưu Hiểu Khánh - diễn viên gạo cội của Trung Quốc, từng quen mặt với khán giả Việt qua vai diễn kinh điển Võ Tắc Thiên đã thẳng thắn khẳng định: “Phim ngắn là xu thế của tương lai, diễn viên cần chủ động thích nghi với sự thay đổi đó”. Ở tuổi 74, nữ diễn viên này vẫn gắn bó với nghiệp diễn, thể hiện khả năng diễn xuất của mình thông qua những bộ phim ngắn trên màn hình dọc.

Nếu dàn diễn viên giúp nâng chuẩn đầu ra, thì sự dịch chuyển của các nhà làm phim lại là yếu tố đưa phim ngắn ra khỏi mác “đồ ăn nhanh”. Ngày trước, phim ngắn thường được hiểu là bản rút gọn với chi phí thấp, tiến độ gấp, biên kịch viết như đăng status, đạo diễn quay như dựng trailer... Nhưng giờ đây, nhiều ekip vốn quen với phim dài, thậm chí điện ảnh, đã chuyển hướng sang thử sức với phim ngắn.

Theo dữ liệu Hoan Vãn Big Data: nửa đầu 2025, tỷ lệ phim ngắn chất lượng thấp giảm 10,9%; trong khi phim ngắn trung - cao cấp tăng mạnh 5,4%. Đáng chú ý, nhiều phim ngắn chất lượng cao còn bước ra khỏi màn hình nhỏ, lên sóng đài truyền hình giờ vàng và đạt rating ấn tượng. Điều này phản ánh một sự thay đổi lớn khi phim ngắn đã có phong cách riêng, không còn chỉ là sản phẩm được “xào nấu” theo công thức.

Không chỉ phát triển mạnh thị trường nội địa, từ năm 2022, nhiều nhà làm phim ngắn Trung Quốc đã bắt đầu sản xuất nội dung cho cả thị trường quốc tế và ra mắt các ứng dụng xem phim ngắn. Tháng 6/2023, ReelShort (ứng dụng của 1 công ty Trung Quốc) đã phát hành bộ phim ngắn "Cuộc sống hai mặt của người chồng tỷ phú", bộ phim ăn khách đầu tiên của hãng tại thị trường nước ngoài. Phim đã thu hút hơn 300 triệu lượt xem và đưa ReelShort lên vị trí dẫn đầu bảng xếp hạng giải trí của App Store vào cuối năm 2023. Theo SensorTower, ReelShort đã được tải xuống 28,23 triệu lần và đạt doanh thu 56,71 triệu USD (hơn 1.496 tỷ đồng) trong năm đó.

Năm 2025, các nền tảng phát sóng phim nổi tiếng ở Trung Quốc như: iQIYI, Tencent, Youku, MangoTV đều tăng tốc đầu tư vào mảng phim, với 3 mục tiêu chung: nâng cao chất lượng, mở rộng series, đa dạng chủ đề. Từ nay, điều công chúng chờ đợi không chỉ là “có thêm nhiều phim ngắn”, mà quan trọng hơn là có thêm nhiều phim ngắn thật sự chất lượng.