Một thế hệ doanh nhân Việt mới - Chủ tịch Vntrip Lê Đắc Lâm: Vừa học thạc sĩ Harvard, vừa khởi nghiệp lại, vừa tiên phong với sản phẩm AI

Sau một thập kỷ khởi nghiệp, Vntrip đã trải qua đủ những thăng trầm của thị trường, từ huy động hàng trăm tỷ đồng vốn đầu tư đến hai năm đại dịch tưởng chừng khó trụ vững. Nhưng dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch Lê Đắc Lâm, doanh nghiệp đã tái cấu trúc, tập trung vào thị trường B2B với hơn 1.500 khách hàng doanh nghiệp, đạt doanh thu 640 tỷ đồng năm 2024, đồng thời tiên phong ra mắt trợ lý AI đặt vé đầu tiên tại Việt Nam.

Vntrip đã chọn cách tiếp cận mới, đưa AI vào quy trình đặt vé. “Atadi” - trợ lý ảo trên Zalo giúp đặt vé, gợi ý hành trình và đồng bộ lịch làm việc chỉ qua vài dòng hội thoại 24/7, thay thế quy trình thủ công mất nhiều ngày.

Song hành cùng hành trình ấy, Lê Đắc Lâm còn đảm nhiệm vai trò Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Đại Nam với khoảng 20.000 sinh viên và theo học chương trình thạc sĩ tại Harvard. Ba “vai trò” cùng hội tụ, phản chiếu rõ triết lý mà anh theo đuổi: tạo giá trị cho khách hàng, cho xã hội và cho chính mình qua học tập suốt đời.

Anh Lê Đắc Lâm tốt nghiệp Đại học Washington (Mỹ) năm 2007. Từ đó đến 2013, anh đảm nhiệm nhiều vị trí tại Indochina Land, quỹ bất động sản VPREIT và Indochina Capital. Đến 2014, anh cùng cộng sự sáng lập Vntrip. Anh là con trai cả của ông Lê Đắc Sơn, nguyên Tổng giám đốc VPBank, sau này đầu tư vào giáo dục và là người sáng lập, Chủ tịch HĐQT Đại học Đại Nam.

Được biết anh vừa đến Harvard để tiếp tục hoàn thành một học phần trong chương trình thạc sĩ. Lần trở lại giảng đường này có điều gì đặc biệt với anh?

Ở tuổi này mà được quay trở lại làm sinh viên đã là một cảm giác rất đặc biệt, vì mình đã trải qua hơn 10 năm điều hành doanh nghiệp trước khi ngồi lại giảng đường. Trải nghiệm lần này khác hẳn thời tuổi trẻ, mình không còn học để lấy điểm hay để ra trường, mà học với tâm thế tìm kiếm kiến thức mới và kiểm chứng lại những gì đã trải qua trong thực tế.

Điều ấn tượng nhất với tôi là môi trường Harvard luôn khuyến khích sự khiêm tốn và lắng nghe. Tôi gặp rất nhiều người giỏi, từ các nhà quản lý, nhà nghiên cứu, đến các lãnh đạo trong nhiều lĩnh vực, nhưng họ không hề phô trương. Họ luôn lắng nghe phản biện và sẵn sàng chia sẻ, tạo cảm giác bình đẳng trong thảo luận. Trải nghiệm đó khiến tôi càng thấy mình cần có sự khiêm tốn và luôn chủ động tìm những người giỏi hơn để học hỏi, vì chỉ khi đặt mình vào môi trường như vậy, mình mới thực sự tiến bộ.

Điều gì khiến một người đã ở vị trí điều hành, chủ tịch của Vntrip, hơn 10 năm startup vẫn quyết định "đi học"?

Thực ra tôi đã học thử ba môn trước khi được nhận chính thức vào chương trình thạc sĩ. Khi học xong, tôi nhận ra nhiều kiến thức vốn đã được học từ thời sinh viên, nhưng phải sau hơn 10 năm khởi nghiệp và điều hành, mình mới thực sự hiểu nó quan trọng thế nào trong việc quản trị doanh nghiệp.

Lý do lớn hơn nữa là tôi muốn rèn luyện để trở thành một nhà quản lý tốt hơn. Khi làm lãnh đạo sớm quá, đôi khi mình dễ rơi vào tình trạng tự tin quá mức, không nhìn thấy hết điểm yếu của bản thân. Việc quay lại giảng đường, được học cùng và học từ những người giỏi hơn, giúp tôi soi chiếu lại chính mình, bổ sung những góc nhìn mới và khắc phục những ‘điểm mù’ trong điều hành. Và tất nhiên, làm trong ngành giáo dục như tôi thì có thêm bằng thạc sĩ cũng là điều cần thiết để đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp.

Trong quá trình theo học thạc sĩ Harvard, thức khuya dậy sớm, những trải nghiệm ấy đã mang đến cho anh những bài học, trải nghiệm như thế nào?

Bài học và trải nghiệm thì rất nhiều, nhưng rõ nhất là cảm giác ‘mình tưởng đã làm tốt rồi, nhưng vẫn còn nhiều cách hay hơn’. Càng học, tôi càng thấy còn rất nhiều kiến thức đáng để tìm hiểu thêm và kỹ năng lãnh đạo thì luôn cần được mài giũa.

Điều khiến tôi trân trọng nhất là nhận ra ở độ tuổi này mình vẫn có thể thức khuya, dậy sớm, làm những việc không thích nhưng vẫn kiên trì hoàn thành. Và có lẽ chính khả năng bền bỉ với những điều mình không hứng thú nhưng cần thiết mới là giá trị lớn nhất mà tôi muốn duy trì.

Điều hành nhiều doanh nghiệp, đồng thời theo học thạc sĩ tại Harvard, làm thế nào anh vẫn có thể cân bằng được mọi thứ và các môn đạt toàn điểm A?

Tôi nghĩ chúng ta ai cũng có thể làm nhiều việc cùng một lúc, nhưng khi giải quyết một vấn đề nào đó thì nên tập trung và xử lý dứt điểm trước khi chuyển sang một vấn đề khác. Tôi có lúc học ba môn một học kỳ, như một sinh viên "full time” nhưng vẫn cảm thấy mình có khá nhiều thời gian rảnh (cười).

“Học không bao giờ là đủ, và cũng chẳng bao giờ là muộn”, với anh, câu nói ấy có đúng với chính mình ở thời điểm hiện tại?

Tôi nghĩ câu này đúng với tất cả mọi người. Ngày nào ngừng học thì ngày đó ngừng phát triển. Với tôi, việc học không chỉ là bằng cấp thạc sĩ ở Harvard, mà còn là học từ đồng nghiệp, từ các thầy cô, hay từ những người giỏi hơn mình. Ở bất kỳ độ tuổi hay vị trí nào, nếu còn giữ được tinh thần học hỏi thì mình vẫn còn cơ hội để tiến xa hơn.

Được biết trong thời gian anh theo học thạc sĩ tại Harvard, Vntrip cũng ra mắt Trợ lý AI đặt vé máy bay. Làm việc ở múi giờ khác, cách nửa vòng trái đất, anh đã điều hành và phối hợp với đội ngũ thế nào để mọi thứ diễn ra trơn tru?

Thực ra phần lớn công việc là do đội ngũ công nghệ của Vntrip tự nghiên cứu và phát triển. Tôi chỉ đưa ra ý tưởng ban đầu, còn anh em mới là những người biến nó thành hiện thực. Tôi không điều hành theo kiểu phải có mặt 24/7, điều quan trọng hơn là xây dựng một hệ thống có thể vận hành trơn tru mà không phụ thuộc vào bất kỳ cá nhân nào, kể cả người sáng lập.

Đâu là điều khiến anh và Vntrip quyết định phát triển trợ lý đặt vé AI “made in Việt Nam” đầu tiên, một sản phẩm của người Việt dành cho người Việt?

Chúng tôi không làm trợ lý AI ‘made in Việt Nam’ chỉ để gắn nhãn Việt. Lý do đơn giản hơn, vì bài toán ở Việt Nam có những đặc thù mà các giải pháp quốc tế không xử lý được. Ngôn ngữ, thói quen đặt vé, quy trình phê duyệt công tác, giao tiếp trong doanh nghiệp, kết nối các API với hãng… tất cả đều có đặc thù riêng. Nếu không xây dựng từ góc nhìn nội địa thì khó giải quyết triệt để.

Sản phẩm này được phát triển dựa trên dữ liệu chăm sóc khách hàng gần 10 năm của Vntrip và ngữ cảnh của người dùng Việt Nam, cả cá nhân lẫn doanh nghiệp. Đồng thời, phiên bản hiện tại cũng là bước thử nghiệm quan trọng để chúng tôi kiểm chứng việc tích hợp đa hệ thống và cách tác nhân AI vận hành. Mục tiêu cuối cùng là đưa nó vào hệ thống quản lý công tác (TMS) của Vntrip để phục vụ khách hàng doanh nghiệp.

AI Booker này của Vntrip được anh và đội ngũ kỳ vọng sẽ giải quyết được những vấn đề tồn đọng nào với hình thức đặt vé truyền thống?

Mặc dù trên thị trường có nhiều công ty công nghệ cho du lịch, nhưng thực tế quy trình đặt vé và phòng của doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn rất thủ công: email qua lại, nhập liệu nhiều lần, chờ phê duyệt và thao tác nhiều bước, vừa tốn thời gian vừa dễ sai sót, lại làm tăng chi phí vận hành.

TMS của Vntrip đã giải quyết triệt để những vấn đề đó. Và AI Booker ra đời để cá nhân hóa hơn nữa: một trợ lý ảo có thể làm việc 24/7, trả lời mọi câu hỏi về vé và phòng, gợi ý theo chính sách công tác, ghi nhớ lịch sử đặt chỗ và tự động hóa toàn bộ quy trình từ tìm kiếm, so sánh, đặt vé, thanh toán đến báo cáo. Ngay cả trong tình huống khẩn cấp, khi nhân viên cần vé gấp và có cả nghìn yêu cầu cùng lúc, AI Booker vẫn phản hồi tức thì, không phải chờ đợi.

Điểm đặc biệt là hiện tại AI Booker (với tên ATADI) hoạt động 100% trên Zalo. Nghĩa là nhân viên không cần cài app TMS vẫn có thể sử dụng đầy đủ chức năng, giúp doanh nghiệp đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số một cách tự nhiên và thuận tiện hơn.

Làm được một sản phẩm AI tốt là một chuyện, nhưng để người dùng sẵn sàng tin tưởng và chủ động sử dụng lại là câu chuyện khác, nhất là trong môi trường doanh nghiệp, nơi sự an toàn và thói quen vẫn chi phối rất mạnh. Theo anh, điều gì khiến người dùng Việt còn dè dặt với AI, và đâu là con đường để một trợ lý ảo thật sự trở thành một phần tin cậy trong vận hành hằng ngày?

Thực ra chúng tôi phát triển AI Booker để giúp người dùng dễ dàng thích nghi với công nghệ mới. Trong một doanh nghiệp, nếu bắt hàng nghìn nhân viên phải cài ứng dụng mới, hay yêu cầu các lãnh đạo lớn tuổi phải học thêm thao tác thì chắc chắn sẽ gặp rào cản. Với một chatbot trên Zalo xử lý được toàn bộ công việc như một app, trải nghiệm sẽ tự nhiên và thuận tiện hơn rất nhiều.

Mục tiêu của chúng tôi là giúp doanh nghiệp chuyển đổi số mà không cần cài đặt thêm ứng dụng. Trong khi các đối thủ vẫn chạy theo mô hình phát triển app, Vntrip đã đi trước một bước, loại bỏ hoàn toàn rào cản này mà vẫn đảm bảo đầy đủ chức năng. Đây chính là cách chúng tôi duy trì lợi thế cạnh tranh.

Anh từng nói rằng khi đủ dữ liệu, AI Booker có thể thay thế hoàn toàn bộ phận đặt vé. Với anh, đây đơn thuần là bước tiến về công nghệ, hay là sự thay đổi sâu hơn trong cách doanh nghiệp tư duy về quản trị và con người?

Điều quan trọng nhất với chúng tôi không chỉ là đưa ra một công cụ AI mới, mà là giúp doanh nghiệp thay đổi tư duy quản trị. Nhiều công ty ở Việt Nam vẫn còn quá tập trung vào những khoản phí nhỏ khi đặt vé thủ công, mà bỏ qua bức tranh lớn hơn, đó là hiệu quả vận hành và tiết kiệm nguồn lực.

Ví dụ như F88, một công ty vừa IPO và là một trong những doanh nghiệp trong nước được quản trị chuyên nghiệp nhất mà tôi biết. Họ là một trong những khách hàng đầu tiên sử dụng TMS của Vntrip và báo cáo rằng thời gian xử lý đơn công tác giảm từ trung bình 3 ngày xuống còn 1 ngày, với đầy đủ các bước phê duyệt và thủ tục cần thiết như thanh toán, lấy hóa đơn,... Điều này giúp họ tiết kiệm đáng kể thời gian và nhân sự, đồng thời tăng hiệu quả vận hành.

Theo tôi, một nhà quản lý chuyên nghiệp nên quan tâm đến những giá trị như vậy, chứ không phải chỉ chăm chăm vào việc tiết kiệm vài nghìn đồng trong đặt vé thủ công, vốn đôi khi còn bị các công ty truyền thống “làm giá” bằng thủ thuật mà không nhận ra. Đây là lý do tại sao chúng tôi tin rằng tích hợp AI vào TMS sẽ là bước đi tiếp theo, giúp các doanh nghiệp không chỉ tiết kiệm chi phí, mà còn tiết kiệm thời gian và nguồn lực trên quy mô lớn.

Với một công ty công nghệ Việt như Vntrip, đâu là cơ hội và đâu là thách thức lớn nhất khi phát triển sản phẩm AI trong bối cảnh thế giới đang bước vào cuộc đua dữ dội về trí tuệ nhân tạo? Làm sao để không bị bỏ lại phía sau, nhưng cũng không bị cuốn vào cuộc đua sai hướng?

Thực ra Vntrip không phải là một công ty AI, chúng tôi là một công ty công nghệ du lịch và AI chỉ là công cụ để nâng cao chất lượng dịch vụ. Chính vì vậy, chúng tôi không tham gia vào ‘cuộc đua AI’ toàn cầu theo kiểu tự xây dựng mô hình ngôn ngữ lớn hay hạ tầng khổng lồ. Điều chúng tôi làm là tận dụng sự phát triển AI trên thế giới và tích hợp vào hệ thống của mình để phục vụ khách hàng tốt hơn.

Cơ hội ở đây là rất lớn. Khi AI ngày càng thông minh, thì hệ thống của Vntrip cũng ngày càng được hưởng lợi và tiến bộ theo, từ khâu tìm kiếm, gợi ý, đến tự động hóa quy trình. Thách thức nằm ở chỗ phải lựa chọn đúng hướng, không chạy theo phong trào, mà tập trung giải quyết bài toán thực tế của doanh nghiệp và khách hàng Việt Nam. Với cách tiếp cận này, chúng tôi tin mình không bị bỏ lại phía sau, mà còn có thể đi nhanh hơn trong việc ứng dụng AI vào đúng ngữ cảnh, đúng nhu cầu.

Từ việc đưa Vntrip từ một startup OTA rồi chuyển mô hình kinh doanh sang phục vụ phòng và vé cho khách hàng doanh nghiệp, tập trung vào thị trường B2B và tiếp đến là làm sản phẩm AI Booker đầu tiên tại Việt Nam hay kể cả việc học thạc sĩ Harvard, có thể thấy anh luôn chọn con đường không dễ. Với anh, điều gì tạo nên xu hướng “luôn làm cái mới”, luôn bước khỏi vùng an toàn đó?

Có lẽ đơn giản là tôi không giỏi chọn con đường dễ nên mọi thứ mới vất vả như vậy (cười). Nhưng nói vui vậy thôi, tôi nghĩ mình vốn tò mò và không muốn dừng lại ở những gì đã quen thuộc. Nếu cứ ở mãi trong vùng an toàn thì sẽ chẳng có bước tiến mới nào cả.

Mọi người thường nghĩ, chỉ ai từng thiếu thốn mới có động lực để bứt phá. Nhưng trong trường hợp của anh, sinh ra trong một gia đình thành đạt, bố mẹ đều là những doanh nhân có tiếng, điều gì nuôi dưỡng nơi anh tinh thần luôn vượt thử thách, dấn thân và liên tục làm điều mới?

Tôi nghĩ khát vọng không liên quan trực tiếp đến việc thiếu thốn hay không. Tham vọng là thứ hoặc bạn có sẵn trong mình, hoặc bạn không có. Gia đình hay hoàn cảnh chỉ tác động theo hướng khuyến khích hay kìm hãm, chứ không quyết định bạn có tinh thần bứt phá hay không. Tôi may mắn được sinh ra trong một gia đình có điều kiện và điều đó cũng giúp mình có nhiều cơ hội để phát triển hơn.

Anh từng chứng kiến hành trình bố mẹ mình chuyển đổi qua nhiều lĩnh vực, vượt qua không ít giai đoạn khó khăn để xây dựng sự nghiệp và tài sản. Hành trình đó diễn ra như thế nào và đã truyền cảm hứng đến anh như thế nào?

Bố mẹ tôi đã trải qua nhiều khó khăn và thăng trầm trong hành trình xây dựng sự nghiệp và tôi may mắn đã được chứng kiến và hiểu rõ những thời khắc đó của gia đình. Điều đó giúp mình có bản lĩnh hơn khi đối mặt với khó khăn và cảm giác không ngại phải làm lại từ đầu nếu có thất bại.

Với anh, đâu là những lần “vượt khó” thực sự đáng nhớ trong cuộc đời mình? Những bài học lớn nhất anh nhận được là gì, ở thời điểm mình không buộc phải vật lộn, nhưng vẫn chọn bước vào vùng thử thách?

Thật ra tôi đã vài lần ‘phá sản’ rồi, nên nếu kể hết thì chắc quá nhiều câu chuyện. Nhưng mỗi lần như vậy lại là một trải nghiệm quý giá, vì nó dạy tôi cách đứng dậy, xoay xở và nhìn lại mình. Thất bại chưa chắc đã là mẹ của thành công, nhưng không có thất bại thì sẽ rất dễ bị chủ quan, mà đã chủ quan thì kiểu gì cũng sẽ có lúc thất bại.

Để có một Lê Đắc Lâm như hiện tại thì anh đã trải qua một tuổi trẻ như thế nào? Có khoảnh khắc nào khiến anh thay đổi?

Mẹ tôi luôn bảo tôi là người đọc sách ngược - ăn chơi hưởng thụ từ bé sau lớn lên mới bắt đầu học tập và làm ăn nghiêm túc. Nhưng trong quá trình “ăn chơi” đó thì mình cũng nếm nhiều mùi vị của thất bại rồi. Và chính nhờ những lần vấp ngã đó thì mình mới thay đổi và trưởng thành.

Một kim chỉ nam hay giá trị cốt lõi trong cuộc sống cũng như trong sự nghiệp mà anh luôn theo đuổi là gì?

Tôi nghĩ điều quan trọng nhất luôn là gia đình. Cứ gia đình hạnh phúc thì mọi khó khăn sẽ đều vượt qua được cùng nhau.

Trân trọng cảm ơn những chia sẻ của anh!