Một hành động của cha mẹ "lợi bất cập hại" có thể "ĐÁNH CẮP" động lực học tập của con mà không hề hay biết!

Nhiều bậc phụ huynh nghĩ rằng hỗ trợ con học tập là cách tốt nhất để đảm bảo con đạt điểm cao. Nhưng trớ trêu thay, càng giúp đỡ nhiều, họ càng khiến con mất đi động lực, sự tự chủ và khả năng tự học. Điều này không chỉ làm điểm số sụt giảm mà còn khiến không khí gia đình trở nên căng thẳng. Tại sao lại như vậy?

Câu chuyện của một cô bé tên là Thanh Thanh là ví dụ điển hình. Bố mẹ của Thanh Thanh đều là giáo viên – bố dạy toán, mẹ dạy ngữ văn – và luôn theo sát con trong việc học. Họ kiểm tra từng bài tập trước khi nộp, đảm bảo cô bé luôn đạt điểm cao.

Nhờ đó, Thanh Thanh đã thi đỗ vào một trường cấp hai trọng điểm. Nhưng ngay kỳ thi tháng đầu tiên, điểm số của cô bé giảm mạnh, xếp ở nhóm trung bình thấp – điều chưa từng xảy ra trước đây. Trước kết quả này, Thanh Thanh cảm thấy vô cùng chán nản, thậm chí không muốn đi học.

Giáo viên nhận xét rằng cô bé thiếu chủ động, không biết cách tự học và luyện tập chưa hiệu quả. Hóa ra, suốt những năm qua, cha mẹ đã trở thành "cây nạng" của Thanh Thanh. Thành tích của cô bé phần lớn nhờ sự hỗ trợ từ cha mẹ, thay vì khả năng tự học thực sự.

Cha mẹ càng kèm cặp, con càng thiếu động lực và tự tin

Chúng ta đều biết đến dopamine - "chất dẫn truyền thần kinh khen thưởng" của não bộ. Khi hoàn thành một nhiệm vụ bằng chính sức mình, trẻ sẽ cảm thấy vui sướng và tự hào. Cảm giác này chính là nguồn động lực giúp trẻ tiếp tục cố gắng.

Nhưng nếu cha mẹ luôn ở bên cạnh, hướng dẫn từng chút một, trẻ sẽ không còn cơ hội để trải nghiệm niềm vui của sự thành công. Thay vì suy nghĩ và tự giải quyết vấn đề, trẻ học cách dựa dẫm vào người lớn. Và khi dopamine không được giải phóng một cách tự nhiên, động lực nội tại của trẻ cũng dần bị bào mòn.

Không ít phụ huynh than phiền rằng: "Nếu tôi không ngồi cạnh, con sẽ lười biếng và chẳng làm gì cả!" hay "Nếu con làm bài không tốt, cô giáo sẽ gọi tôi lên, nên tôi buộc phải giúp con!". Nhưng thực tế, càng kiểm soát nhiều, trẻ càng mất tự tin. Khi đối diện với bài tập khó, thay vì tự suy nghĩ, trẻ lập tức cầu cứu cha mẹ. Một số trẻ thậm chí không thể hoàn thành bài tập nếu không có bố mẹ ngồi cạnh.

Nhiều bậc cha mẹ nghĩ rằng giám sát con sẽ giúp con học tốt hơn, nhưng khoa học lại chỉ ra điều ngược lại. Khi bị cha mẹ theo dõi quá sát sao, trẻ có thể cảm thấy căng thẳng, dẫn đến mức cortisol (hormone gây stress) trong cơ thể tăng cao.

Mức cortisol quá cao trong thời gian dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến vỏ não trước trán và vùng hải mã - hai khu vực quan trọng trong việc ghi nhớ và tư duy. Điều này khiến trẻ có thể ngày càng mất tập trung, dễ quên và kém nhạy bén hơn trong việc học tập.

Làm sao để con có thể tự học mà không cần sự giám sát của cha mẹ?

Trước tiên, cha mẹ cần trao trách nhiệm cho trẻ. Học tập là nhiệm vụ của chính trẻ, không phải của cha mẹ. Hãy để trẻ tự đối mặt với hậu quả nếu không hoàn thành bài tập, chẳng hạn như bị cô giáo nhắc nhở. Điều này giúp trẻ hiểu rằng mình cần chủ động và chịu trách nhiệm với công việc của bản thân.

Thay vì ép buộc hay làm thay, cha mẹ nên khuyến khích trẻ. Khi trẻ tự hoàn thành bài tập, hãy dành lời khen ngợi kịp thời: "Hôm nay con tự làm xong bài tập, thật tuyệt vời!". Sự động viên này sẽ giúp trẻ cảm thấy hứng thú và tự tin hơn. Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể chia nhỏ nhiệm vụ học tập thành các mục tiêu dễ đạt, tạo cảm giác thành tựu để trẻ có thêm động lực.

Có những câu chuyện bi hài trên mạng về việc cha mẹ tức giận đến mức phải nhập viện khi giúp con làm bài tập. Thế nhưng chúng ta cần hiểu rằng việc phát triển kỹ năng tự học là một quá trình dài, không thể nóng vội. Điều quan trọng nhất là cha mẹ cần kiên nhẫn và tin tưởng vào khả năng của trẻ. Đặc biệt ở những năm đầu tiểu học, trẻ cần thời gian để hình thành thói quen tự học. Cha mẹ có thể hướng dẫn khi trẻ cần, nhưng không nên kèm cặp liên tục. Và theo thời gian, trẻ chắc chắn sẽ ngày càng tự lập hơn.

Việc giúp con làm bài tập về nhà không phải là điều xấu, nhưng nếu cha mẹ can thiệp quá mức, trẻ sẽ mất đi động lực, sự tự tin và khả năng tư duy độc lập. Thay vì làm thay con, cha mẹ nên đóng vai trò là người đồng hành, khuyến khích và trao quyền để trẻ tự bước đi trên hành trình học tập của mình. Một đứa trẻ tự lập không chỉ học tốt hơn mà còn sẵn sàng đối mặt với những thử thách trong tương lai.