Loài cá dai thịt, không tanh mà lại ít béo, toàn sống ở vùng nước sạch: Từng có giá 2 triệu đồng/kg mà vẫn tranh nhau mua

Nổi tiếng thơm ngon mà giàu dinh dưỡng

Cá chìa vôi (Proteracanthus saissophorus) là loài cá nước lợ thuộc bộ cá vược, phân bố phổ biến tại Indonesia, Malaysia, Singapore, Philippines và Campuchia. Ở Việt Nam, loài này thường xuất hiện ở những vùng nước xoáy, đặc biệt là khu vực hợp lưu giữa sông Sài Gòn và sông Đồng Nai – nơi giao thoa của nước mặn, nước lợ và nước ngọt.

Loài cá này có thân hình dày, hơi tròn, vảy ánh vàng óng và vây lưng phát triển thành một đoạn xương dài, cứng, sắc nhọn, hướng lên trên. Hình dáng đặc trưng này gợi liên tưởng đến cây chìa quệt vôi ăn trầu, từ đó mà tên gọi “cá chìa vôi” ra đời. Đây cũng là bộ phận giúp cá tự vệ. Cá chìa vôi có hình dạng gần giống cá điêu hồng nhưng thân dày hơn, vảy óng ánh hơn. Cá lớn nhất từng ghi nhận tại Việt Nam vào năm 1997 nặng tới 14 kg.

 Điểm đặc biệt của loài cá này là tập tính sinh sản: sau khi giao phối, cá cái chuyển toàn bộ trứng đã thụ tinh sang cho cá đực để ấp và nuôi dưỡng cho đến khi trứng nở thành cá con.

Thịt cá chìa vôi nổi tiếng thơm ngon, săn chắc, giàu dinh dưỡng nhưng ít béo. Chúng là nguồn cung cấp dồi dào chất đạm, vitamin (như niacin, B6), khoáng chất (canxi, sắt) và acid béo Omega-3, giúp hỗ trợ tạo hồng cầu, tăng cường miễn dịch và tốt cho tim mạch. Vì vậy, cá chìa vôi luôn được xem là một loại hải sản cao cấp, được nhiều người ưa chuộng.

Từng là “món hot” trên thị trường, giờ đã trở nên cực khan hiếm

Vì sống quanh năm ở vùng nước chảy xiết, thịt cá chìa vôi có vị ngọt tự nhiên, săn chắc và giòn dai, tạo cảm giác “đã răng” khi nhai. Khác với cá lóc, thịt cá chìa vôi hầu như không tanh, có lẽ nhờ môi trường nước liên tục được “cọ rửa” bởi dòng chảy mạnh. Khi nấu cháo, nhiều quán không cần cho nhiều gừng, thậm chí có nơi giữ nguyên hương vị tự nhiên mà không cho gừng, nhờ vậy thịt cá vừa giữ nguyên độ ngọt vừa không bị nát, lại có phần sụn giòn sựt sựt khiến người sành ăn mê mẩn.

Một trong những món được yêu thích từ cá chìa vôi là gỏi cá. Thịt cá được cắt ngang thớ thành từng lát giống thịt thăn heo, trộn cùng hành tây, củ kiệu, ngó sen non, cà rốt và đậu phộng rang. Món ăn được hoàn thiện với hành phi, ớt lát, ngò tươi và dùng kèm bánh phồng tôm vàng giòn. 

Bí quyết nằm ở cách nêm gia vị khi bóp gỏi và công thức pha nước chấm của quán, giúp miếng cá hoàn toàn không còn mùi tanh, thay vào đó là vị giòn ngọt, xen lẫn chút chua giòn của ngó sen và độ bùi béo của đậu phộng, khiến thực khách ăn một lần là nhớ mãi.

Tuy nhiên, những năm gần đây, cá chìa vôi bị khai thác quá mức, dẫn đến tình trạng khan hiếm. Giá bán lẻ trên thị trường từng dao động từ 1,4–1,6 triệu đồng/kg, thậm chí có lúc lên đến 2 triệu khi hiếm hàng. Giá mua vào của nhà hàng thường ở mức 800 nghìn đến 1 triệu đồng/kg. Tại sông Nhà Bè (TP.HCM), số lượng cá chìa vôi tự nhiên đã giảm mạnh do đánh bắt ồ ạt, buộc cơ quan chức năng và người dân có ý thức phải chung tay bảo vệ để gìn giữ giá trị đặc sản này.

Cá chìa vôi đã được ghi danh trong Sách đỏ Việt Nam, với 8 loài thuộc họ này nằm trong diện cần bảo vệ. Theo Thông tư số 02 ngày 20/3/2006 hướng dẫn thực hiện Nghị định 59 của Chính phủ về điều kiện sản xuất, kinh doanh một số ngành nghề thủy sản, cá chìa vôi là một trong 21 loài thủy sản bị cấm khai thác.