Frank Zane là một trong những vận động viên thể hình (VĐV) vĩ đại nhất trong lịch sử, được biết đến với thân hình thẩm mỹ hoàn hảo và vòng eo nhỏ đáng kinh ngạc. Sinh ngày 28 tháng 6 năm 1942 tại Kingston tại Mỹ, hành trình của ông đến với thể hình không chỉ là câu chuyện về sự nỗ lực mà còn là minh chứng cho sự kiên trì và kỷ luật.
Frank Zane bắt đầu tiếp cận thể hình từ rất sớm, khi mới 14 tuổi. Trong một lần tình cờ tại lớp học toán ở trường trung học, ông nhặt được một tạp chí thể hình bị vứt trong thùng rác. Những hình ảnh về các cơ bắp rắn chắc và thân hình cân đối trong tạp chí đã khơi dậy niềm đam mê trong ông. Zane bắt đầu tập luyện tại phòng gym địa phương và mua một bộ tạ tay 15kg để tập tại nhà. Từ 14 đến 17 tuổi, ông đã tăng cân từ một cậu bé gầy gò lên 72kg, chứng minh rằng sự kiên trì có thể thay đổi cơ thể.
Frank Zane bắt đầu tập thể hình từ năm 14 tuổi
Trong những năm tháng tuổi teen, Zane còn làm hướng dẫn viên bắn cung tại trại hè, và ông thường mang theo tạ tay đi bộ 32km về nhà vào cuối tuần để không bỏ lỡ buổi tập nào. Chính sự quyết tâm này đã đặt nền móng cho thành công sau này.
Zane không chỉ đam mê thể hình mà còn là một người có học thức cao. Ông tốt nghiệp cử nhân Khoa học tại Đại học Wilkes vào năm 1964, sau đó dạy toán và hóa học trong 13 năm. Ông còn lấy thêm bằng cử nhân tâm lý học vào năm 1977 và thạc sĩ tâm lý học thực nghiệm vào năm 1990. Biệt danh "The Chemist" (Nhà hóa học) của ông không chỉ đến từ nền tảng học vấn mà còn từ cách tiếp cận khoa học trong tập luyện và dinh dưỡng.
Sự nghiệp thi đấu của Frank Zane kéo dài hơn hai thập kỷ và đạt đỉnh cao vào "Kỷ nguyên Vàng" của thể hình (1960-1980). Ông đã giành được nhiều danh hiệu danh giá, bao gồm 3 lần vô địch Mr. America, 5 lần vô địch Mr. Universe và 3 lần chiến thắng Mr. Olympia.
Một trong những khoảnh khắc đáng nhớ nhất là năm 1968, khi Zane đánh bại huyền thoại Arnold Schwarzenegger tại cuộc thi Mr. Universe.
Zane từng 3 lần chiến thắng Mr. Olympia
Với chiều cao 1m75 và cân nặng thi đấu dưới 86kg, Zane nhỏ hơn Arnold tới 13cm và nhẹ hơn 23kg, nhưng ông vượt trội nhờ sự cân đối và độ sắc nét của cơ bắp. Arnold từng hậm hực nói sau trận thua: "Tôi vừa bị đánh bại bởi một con gà với cánh tay dài 43cm!". Ông là một trong 3 VĐV thể hình có thể đánh bại Arnold trong một giải đấu chính thức.
Chế độ ăn của Frank Zane được thiết kế tỉ mỉ để duy trì vóc dáng cân đối và vòng eo nhỏ nổi tiếng của ông. Ông không ủng hộ việc "bulking" (tăng cân đại trà) mà tập trung vào việc xây dựng cơ bắp chất lượng một cách từ từ.
Zane thường tiêu thụ 2000-3000 calo mỗi ngày, với lượng protein chiếm ưu thế (khoảng 1g protein cho mỗi pound trọng lượng cơ thể, tức là 240g protein khi ông nặng 200lbs trước thi đấu). Thời đỉnh cao, trọng lượng của ông khi đấu giải là 91kg còn khi không thi đấu là 100kg.
Carbohydrate được giữ ở mức thấp, thường chỉ bằng 50% hoặc ít hơn so với protein (ví dụ, 120g carbs khi ăn 240g protein), và ông kết hợp luân phiên carbs tùy theo giai đoạn chuẩn bị thi đấu. Chất béo lành mạnh chiếm khoảng 25% khẩu phần ăn.
Zane chú trọng đến việc ăn trước tập luyện hơn là sau tập, đôi khi đợi vài giờ sau buổi tập mới ăn bữa tiếp theo. Ông cũng sử dụng các thực phẩm bổ sung như protein bột và axit amin – một điều khá mới mẻ vào thời đó, góp phần củng cố biệt danh "The Chemist". Ngoài ra, ông áp dụng các kỹ thuật như tắm nắng để làm nổi bật cơ bắp và giảm nước dưới da tự nhiên, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc lợi tiểu.
Một trong những đặc điểm nổi bật nhất của Frank Zane là vòng eo nhỏ – chỉ khoảng 29 inch (73cm) trong thời kỳ đỉnh cao. Ông có quãng thời gian giữ kỷ lục là VĐV thể hình có vòng eo nhỏ nhất từng vô địch Mr. Olympia. Con số 73cm có thể không phải con số quá nhỏ với một người bình thường.
Tuy nhiên với một VĐV thể hình đỉnh cao có trọng lượng 100kg như Zane, vòng eo trên cực kỳ ấn tượng, được coi là hiếm có. Suốt hơn 50 năm qua, không có nhà vô địch Olympia nào lên ngôi với vòng eo bé hơn cảu Zane. Samson Dauda - VĐV gần nhất lên ngôi - có vòng eo lên tới gần 87cm.
Vòng eo nhỏ huyền thoại của Frank Zane
Sự kết hợp giữa vai rộng, lưng hình chữ V và vòng eo thon gọn đã tạo nên một tỷ lệ cơ thể gần như hoàn hảo, được coi là chuẩn mực của thể hình cổ điển. Để đạt được điều này, Zane tập trung vào các bài tập nhẹ nhàng với số lần lặp cao cho vùng bụng và tránh các bài tập nặng gây phì đại cơ bụng, đồng thời duy trì chế độ ăn ít carb để giảm mỡ.
Ông từng chia sẻ: "Tôi không cố gắng trở nên to lớn nhất, mà là cân đối nhất. Vòng eo nhỏ giúp tôi nổi bật trên sân khấu." Zane cũng sử dụng kỹ thuật tạo dáng thông minh, như đứng trước đối thủ để làm nổi bật chiều rộng vai và độ thon của eo, cùng với việc giữ làn da rám nắng tự nhiên để tăng độ sắc nét.
Sau khi giải nghệ vào năm 1983 do chấn thương vai, Frank Zane tiếp tục truyền cảm hứng qua vai trò huấn luyện viên, tác giả và nhà giáo dục. Ông cùng vợ, Christine Zane (cũng là một VĐV thể hình nổi tiếng), mở trung tâm đào tạo Zane Haven vào năm 1980. Ông đã viết nhiều sách về thể hình. Năm 2003, ông nhận được giải thưởng Thành tựu trọn đời từ Arnold Schwarzenegger tại Arnold Classic.
Ở tuổi ngoài 80, Zane hiện vẫn duy trì việc tập thể hình. Bên cạnh đó, ông còn tập thiền để duy trì sự bình yên trong tâm trí.
Ở tuổi ngoài 80, Zane vẫn duy trì việc tập gym
AB