Hiệu trưởng nâng điểm thi, tráo vị trí thủ khoa: Gian lận có tổ chức trong môi trường giáo dục?

Tráo thủ khoa: Vi phạm nghiêm trọng đạo đức nghề giáo

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thanh Hoá vừa khởi tố bị can, thi hành lệnh bắt tạm giam Vũ Ngọc Liêm (SN 1976), Chủ tịch Hội đồng thi tại Trường THPT Ngọc Lặc và cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Ngô Thị Tuyết (SN 1979), giáo viên của trường, để điều tra về hành vi giả mạo trong công tác.

Theo điều tra ban đầu, tại kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 năm học 2024–2025, tổ chức tại Trường THPT Ngọc Lặc, lực lượng chức năng phát hiện bài thi của một thí sinh có điểm cao bất thường. Cụ thể, tổng điểm thực tế chỉ đạt 24,4 điểm, nhưng trong danh sách công khai lại ghi 39,4 điểm.

Qua xác minh, công an xác định ông Liêm đã chỉ đạo bà Tuyết nâng điểm và công khai kết quả sai lệch cho thí sinh trú tại thị xã Bỉm Sơn (cũ).

Ngày 4/8, cả hai bị khởi tố về tội Giả mạo trong công tác theo Điều 359 Bộ luật Hình sự 2015. Vụ án đang được tiếp tục điều tra, mở rộng.

Theo kết quả điều tra, việc chỉnh sửa điểm không chỉ ở một bài, mà ở cả các môn trắc nghiệm và tự luận.

Lợi ích nhóm hay động cơ cá nhân?

Vụ việc đặt ra câu hỏi: Ai được hưởng lợi từ việc “đổi trắng thay đen” này? Việc nâng điểm cho một thí sinh để đưa người đó lên làm thủ khoa có phải chỉ là hành vi sai phạm cá nhân? Hiệu trưởng có hành động một mình hay có người tiếp tay?

Trong quy trình chấm và nhập điểm thi, không thể có một cá nhân tự tiện thay đổi toàn bộ hệ thống điểm nếu không có lỗ hổng trong khâu kiểm tra, giám sát. Điều này cần làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan: từ hội đồng thi, ban giám hiệu, đến đơn vị nhập điểm. Nếu có thêm dấu hiệu về lợi ích vật chất, tiêu cực, hoặc có sự đồng thuận ngầm của một nhóm người trong hội đồng chấm thi, thì đây rõ ràng là dấu hiệu của gian lận có tổ chức.

Có thể thấy, câu chuyện gian lận điểm thi không mới. Nó gợi nhớ đến những vụ bê bối gian lận điểm thi từng gây rúng động cả nước tại Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình (2018). Điểm chung ở các vụ này là can thiệp trực tiếp vào bài thi hoặc điểm số để nâng điểm cho thí sinh; Người thực hiện là cán bộ trong ngành giáo dục hoặc những người có quyền truy cập hệ thống bài thi.

Mục tiêu thường là đưa thí sinh vào các trường tốp đầu, hoặc vì động cơ “chạy điểm” cho người nhà, người quen.

Sau những vụ việc đó, nhiều cán bộ bị xử lý, một số bị phạt tù. Tuy nhiên, dường như những “phép thử đạo đức” trong ngành giáo dục vẫn tiếp tục bị lợi dụng nếu hệ thống giám sát không thực sự chặt chẽ và minh bạch.

Cần bịt lỗ hổng từ quy trình

Trao đổi với phóng viên, nhiều luật sư cho rằng: “Hành vi nâng điểm, tráo thủ khoa có dấu hiệu rõ ràng của tội phạm, đặc biệt là giả mạo trong công tác. Cần điều tra toàn diện xem có yếu tố vụ lợi hay không, ai là người hưởng lợi thực tế, từ đó làm rõ trách nhiệm và xử lý theo pháp luật.”

Ở góc độ giáo dục, một chuyên gia quản lý giáo dục nhận định: “Chúng ta cần đi đến cùng vụ việc. Nhưng quan trọng hơn là bịt các kẽ hở trong quy trình thi: chấm – nhập điểm – công bố kết quả. Các công đoạn này cần được số hoá hoàn toàn, gắn với chữ ký số, nhật ký thao tác và kiểm tra chéo tự động giữa các cấp. Nếu làm được, sẽ không ai có thể sửa điểm một cách âm thầm.”

Một điểm số bị nâng khống không chỉ là sự gian lận nhỏ lẻ, nó là vết thương lớn vào sự công bằng mà nền giáo dục cố gắng vun đắp. Nếu không xử lý triệt để và ngăn chặn từ gốc, những hành vi như vậy sẽ tiếp tục lặp lại, với hình thức ngày càng tinh vi hơn.

Sự liêm chính trong thi cử cần được bảo vệ bằng pháp luật nghiêm minh, quy trình chặt chẽ và tinh thần thượng tôn đạo đức nghề nghiệp của người làm giáo dục. Chỉ khi đó, một vị trí thủ khoa mới thực sự có giá trị – không chỉ là một danh hiệu, mà là minh chứng cho nỗ lực và xứng đáng của người học.