Hiểu rõ về virus Chikungunya: 7 ngày ủ bệnh, 5 triệu chứng và 3 bước điều trị tại nhà

Chikungunya là gì?

Chikungunya là bệnh do virus Chikungunya (CHIKV) gây ra, lây truyền sang người thông qua vết muỗi đốt. Căn bệnh này khiến người bệnh sốt cao, đau khớp dữ dội, suy nhược cơ thể, có thể tử vong (ở trường hợp nghiêm trọng).

Bệnh được phát hiện lần đầu vào năm 1952 tại Tanzania, sau đó dần lan rộng ra các quốc gia khác ở Châu Phi. Vào những năm 1970 đến 2004, các trường hợp nhiễm virus bắt đầu được ghi nhận tại Châu Á và tiếp tục mở rộng phạm vi ảnh hưởng. Tính đến tháng 7/2025 theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh, có khoảng 240.000 ca nhiễm và 90 ca tử vong tại 16 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó bao gồm các quốc gia thuộc khu vực Châu Á và Đông Nam Á. 

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết, đây không phải là căn bệnh được biết đến rộng rãi, nhưng hiện tại đã được phát hiện và lây truyền tại 119 quốc gia trên toàn cầu, khiến 5,6 tỷ người có nguy cơ mắc bệnh. Thế nên, cần có hành động để ngăn chặn nguy cơ lây lan và bùng phát dịch bệnh này.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân gây bệnh là do virus Chikungunya (CHIKV) – một loại virus thuộc họ Togaviridae, chi Alphavirus. Virus này truyền sang người chủ yếu qua vết đốt của muỗi cái bị nhiễm bệnh, phổ biến là muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus – thường gặp ở các khu vực nhiệt đới, cận nhiệt đới. Hai loài muỗi này cũng có thể lây truyền các loại virus khác sang người, như virus sốt xuất huyết và virus Zika. 

Tương tự với sốt xuất huyết, căn bệnh này không lây lan từ người sang người bằng đường tiếp xúc thông thường, mà chỉ lây qua trung gian là muỗi. Muỗi Aedes có thể mang sẵn mầm bệnh hoặc không, chúng bị nhiễm virus sau khi đốt người bệnh và truyền virus sang người khỏe mạnh thông qua vết đốt.

Hiểu rõ nguyên tác nhân lây truyền là yếu tố then chốt giúp mỗi cá nhân và cộng đồng chủ động hơn trong phòng tránh dịch bệnh, đặc biệt là trong bối cảnh khí hậu đang thay đổi và các ổ dịch có xu hướng mở rộng phạm vi.

Triệu chứng bị Chikungunya

Triệu chứng thường xuất hiện trong khoảng 3-7 ngày sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp xuất hiện triệu chứng sớm hơn (khoảng 2 ngày), hoặc muộn hơn (khoảng 12 ngày) kể từ thời điểm bị muỗi truyền bệnh.

Các triệu chứng gần như tương tự với triệu chứng sốt xuất huyết và Zika, điều này dễ gây chẩn đoán sai và khó xác định chính xác số người mắc bệnh. Sau khoảng thời gian ủ bệnh, người bệnh bắt đầu gặp các triệu chứng cấp tính như: 

• Sốt cao trên 38,5^oC, kéo dài khoảng 2-3 ngày;
• Đau khớp, thường gặp ở tay, cổ tay, đầu gối, mắt cá chân;
• Phát ban ngoài da;
• Đau đầu vùng trán, cảm giác mỏi toàn thân;
• Buồn nôn hoặc nôn, có thể kèm theo chán ăn… 

Đa số người bệnh chỉ gặp các triệu chứng kể trên trong khoảng một tuần, sau đó có thể hồi phục. Nhưng với một số trường hợp khác, đặc biệt là người cao tuổi thì có thể bị đau, cứng khớp kéo dài hàng tuần đến hàng tháng sau khi khỏi bệnh.

Ai dễ mắc bệnh Chikungunya?

Bất kỳ ai cũng đều có thể bị nhiễm virus Chikungunya nếu bị muỗi mang mầm bệnh đốt. Tuy nhiên, một số người có sức đề kháng yếu thường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn như trẻ sơ sinh, người trên 65 tuổi, người có bệnh nền… 

Nguy cơ mắc bệnh còn có mối liên hệ với một số yếu tố môi trường sống, bao gồm:

• Mùa mưa, người sinh sống trong khu vực có nhiều vùng nước đọng. Đây là điều kiện thuận lợi để muỗi Aedes sinh sôi.
• Người sống trong khu dân cư đông đúc, thiếu vệ sinh môi trường, làm tăng nguy cơ lây lan virus.
• Người di chuyển giữa các vùng dịch, du lịch quốc tế hoặc di cư có thể góp phần mang virus đến những khu vực mới, làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh trong cộng đồng.

Biến chứng có thể xảy ra khi bị sốt Chikungunya

Mặc dù đa số người nhiễm virus Chikungunya có thể hồi phục sau vài tuần, nhưng trong một số trường hợp, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở người có hệ miễn dịch yếu. Một số biến chứng có thể xảy ra bao gồm: 

• Đau khớp mạn tính, người bệnh có thể bị đau khớp trong nhiều ngày hoặc nhiều tháng, thậm chí nhiều năm sau khi khỏi bệnh.
• Một số trường hợp nhiễm CHIKV có biến chứng về mắt, tim và thần kinh như viêm não, viêm cơ tim, viêm võng mạc…
• Trong trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể tử vong. Theo số liệu cung cấp bởi CDC (Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh) và WHO (Tổ chức Y tế Thế giới), tỷ lệ tử vong dưới mức 0,1%, khá thấp so với các bệnh truyền nhiễm khác.

Dù ít gây tử vong hơn các bệnh truyền nhiễm khác, Chikungunya vẫn có thể dẫn đến nhiều biến chứng, biến chứng đặc biệt nghiêm trọng hơn ở người có sức đề kháng yếu như trẻ sơ sinh, người trên 65 tuổi, người có bệnh nền… Thế nên, người bệnh cần sớm đến bệnh viện để thăm khám và chẩn đoán, giảm nguy cơ gặp biến chứng xuống mức thấp nhất có thể.

Điều trị bệnh Chikungunya

Hiện chưa có thuốc đặc trị cho bệnh Chikungunya, quá trình điều trị chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát triệu chứng và hỗ trợ hồi phục.

1. Dùng thuốc giảm đau

Các thuốc có thể được bác sĩ chỉ định dùng để giúp người bệnh giảm đau và hạ sốt. Người bệnh nên dùng thuốc đúng theo chỉ định, hướng dẫn của bác sĩ. 

2. Uống nhiều nước và dinh dưỡng đầy đủ

Người nhiễm bệnh thường bị mất nước do sốt cao và chán ăn. Thế nên, người bệnh cần uống nhiều nước mỗi ngày để giảm nguy cơ mất nước, hỗ trợ hạ sốt tự nhiên và thúc đẩy quá trình phục hồi. Chế độ dinh dưỡng đầy đủ giúp người bệnh tăng đề kháng, hồi phục sức khỏe.

3. Nghỉ ngơi

Người bệnh cần được nghỉ ngơi hoàn toàn trong giai đoạn sốt cao và đau nhức dữ dội, tránh làm việc nặng hoặc tập luyện thể chất. Ngủ đủ giấc cũng có thể giúp cho hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn, góp phần đẩy lùi tình trạng bệnh.