"Đội quân robot" của Trung Quốc đang từng bước thành hiện thực thế nào?

Trong cuộc đua robot , những động thái tiên phong đang giúp Trung Quốc góp phần định hình luật lệ cho nền kinh tế tự động hóa, khiến các đối thủ cạnh tranh phải chú ý.

Trung Quốc nắm giữ hai phần ba số bằng sáng chế robot toàn cầu. Những công ty robot hàng đầu của họ đang xuất xưởng các mặt hàng robot hình người với chi phí chỉ bằng một phần mười và khối lượng gấp mười lần so với các đối thủ cạnh tranh. Một số nhà bình luận đã cho rằng Trung Quốc đang vượt lên và các quốc gia như Mỹ "có thể đang tụt hậu" trong cuộc cạnh tranh tương lai.

Không đơn thuần là hiệu suất

Các ngân hàng và nhóm nghiên cứu thị trường dự đoán thị trường máy móc và các dịch vụ liên quan trên thế giới sẽ tăng vọt lên 7 nghìn tỷ USD vào năm 2050, và hình dung ra một thế giới với hàng trăm triệu robot giống người. Trong bối cảnh đó, robot Trung Quốc không chỉ đơn thuần là cải thiện hiệu quả sản xuất hay kiếm thêm hàng tỷ USD từ các thiết bị tiêu dùng, mà đang định hình lại tương lai của sức mạnh kinh tế và quân sự nước này.

Ngoài ra, sự suy giảm dân số và những bước tiến lớn trong AI đang thúc đẩy nhu cầu về "trí tuệ nhân tạo". Trong bối cảnh thiếu hụt lao động chân tay và sự ra đời của trí tuệ nhân tạo giá rẻ, câu hỏi then chốt hiện nay mà các quốc gia phải đối mặt là làm thế nào để xây dựng một cơ sở sản xuất hiện đại và có năng lực. Câu trả lời nằm ở các nền tảng tự động hóa có khả năng cung cấp dịch vụ trong không gian vật lý.

Trung Quốc đã nhận ra điều này. Nước này đưa robot trở thành trụ cột trung tâm của mô hình tăng trưởng kinh tế trong những năm 2020. Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của Trung Quốc liệt kê "robot và sản xuất thông minh" là nền tảng cho đổi mới công nghiệp, mục tiêu trở thành trung tâm đổi mới toàn cầu vào năm 2025 và dẫn đầu thế giới vào năm 2035.

Bắc Kinh đang trên đà đạt được mục tiêu này. Từ năm 2013 đến năm 2022, các trường đại học Trung Quốc bổ sung hơn 7.500 chuyên ngành kỹ thuật mới, với gần 100 chuyên ngành tập trung cụ thể vào lĩnh vực robot. Hơn nữa, các tổ chức Trung Quốc nắm giữ hơn 190.000 bằng sáng chế liên quan đến robot, chiếm hai phần ba tổng số toàn cầu. Hơn một nửa số công ty robot hình người hàng đầu đặt trụ sở ở quốc gia này.

Tính kinh tế của cuộc cạnh tranh này thậm chí còn đáng kinh ngạc hơn. Được thành lập vào năm 2016, Unitree, "nhà vô địch" về robot Trung Quốc, hiện đang bán robot hình người G1 với giá 16.000 USD - chỉ bằng khoảng một phần mười giá các hệ thống tương đương của phương Tây. Những chú chó robot bốn chân của họ vượt trội hơn về giá cả so với hiệu suất. Chúng là những robot hoạt động tốt, với mức giá khiến các sản phẩm tương tự của các đối thủ cạnh tranh tự nhiên trở thành hàng xa xỉ mà khách hàng khó mua được với số lượng lớn. Đây là lý do tại sao Trung Quốc đã xuất xưởng số lượng robot gấp 10 lần Boston Dynamics cho khách hàng tại 100 quốc gia vào năm ngoái.

Tràn ngập thị trường toàn cầu

Trong thế kỷ 21, Trung Quốc đã sử dụng một loạt công cụ, cùng với sự hỗ trợ mạnh mẽ của nhà nước, cắt giảm chi phí không ngừng, để vượt lên các đối thủ trong nhiều ngành công nghiệp: viễn thông 5G, pin mặt trời, máy bay không người lái và xe điện, cùng nhiều ngành khác.

Tuy nhiên với robot, một điểm đáng lưu ý khác là các nền tảng được sản xuất hàng loạt như của Unitree, khi tràn ngập thị trường toàn cầu, có thể nắm bắt các luồng dữ liệu quan trọng đóng vai trò như một bánh đà cho sự tiến bộ trong học máy và tự động hóa. Khả năng này được các nhà bình luận cho rằng có thể chuyển trực tiếp thành tiềm năng quân sự trong các lĩnh vực như chiến tranh đô thị, thu thập thông tin tình báo và hệ thống chiến đấu tự động.

Robot cũng được cho là điểm giao thoa giữa tham vọng thương mại và quân sự, khi các nhà máy sản xuất robot giao hàng cũng có thể dễ dàng sản xuất robot mang bom. Các kỹ sư xây dựng hệ thống thị giác máy tính để điều hướng nhà kho cũng đang xây dựng tương lai của phần mềm định vị vũ khí.

Các nhà phân tích quân sự mô tả robot hình người là "mắt xích quan trọng trong việc robot thay thế con người trong chiến tranh 'trí tuệ hóa'". Vị thế dẫn đầu thương mại trong lĩnh vực robot, trên thực tế, có thể là một hình thức sức mạnh quân sự.

Hiện nay, Mỹ cũng đang đẩy nhanh đầu tư tư nhân vào ngành công nghiệp robot. Tổng thống Trump đã đảm bảo hơn 2 nghìn tỷ USD cam kết sản xuất tư nhân thông qua việc tiếp xúc trực tiếp với các CEO. Một bước đi tiếp theo có thể là tăng mức đòn bẩy cho các công ty đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ, giải phóng thêm vốn cho các công ty khởi nghiệp về robot và các dự án sản xuất tiên tiến đang tìm cách xây dựng chuỗi cung ứng hạ nguồn.

Các công ty robot của Mỹ cũng đang thúc đẩy một chiến lược robot quốc gia, bao gồm một văn phòng robot của chính phủ trung ương, để thúc đẩy ngành công nghiệp này.

Tóm lại, cuộc đua giành vị thế thống trị trong lĩnh vực robot không phải là một cuộc thi khoa học viễn tưởng xa vời. Nó đang diễn ra ngay bây giờ, trong thời gian thực, với những hệ quả sẽ còn ảnh hưởng qua nhiều thế hệ.