Đại học Hà Nội bất ngờ bị sinh viên... "đổi tên" trên MXH khiến dân tình tranh cãi: Sáng tạo hay "lai căng" quá đà?

Mới đây, một trang Facebook mang tên "Chuyện ở Hà Đại", trong đó "Hà Đại" được cho là viết tắt của "Đại học Hà Nội" (HANU - Hanoi University), đã thu hút sự chú ý và khơi mào những cuộc tranh luận sôi nổi trên mạng xã hội Việt Nam.

Tên gọi "Hà Đại" không chỉ gây tò mò mà còn mở ra một thảo luận rộng hơn về xu hướng sử dụng ngôn ngữ chịu ảnh hưởng từ văn hóa mạng, đặc biệt là từ Trung Quốc, trong một bộ phận giới trẻ Việt.

Nguồn gốc của "Hà Đại" và tranh cãi

Theo chủ nhân trang Facebook, một sinh viên ngành tiếng Trung tại Đại học Hà Nội, "Hà Đại" được lấy cảm hứng từ cách gọi tắt tên các trường đại học ở Trung Quốc, chẳng hạn như Đại học Bắc Kinh (北京大学) gọi là "Bắc Đại" (北大) hay Đại học Giao thông (交通大学) gọi là "Giao Đại" (交大).

Đại học Hà Nội, khi dịch sang tiếng Trung, là 河内大学, và viết tắt thành 河大 - đọc là "Hà Đại".

"Là một sinh viên ngôn ngữ Trung, mình cảm thấy hoàn toàn không có vấn đề gì với tên page mình đặt. Mình vừa thấy nó đáng yêu, vừa thể hiện được chuyên ngành mình theo đuổi", bạn sinh viên chia sẻ.

Tuy nhiên, tên gọi này vấp phải nhiều ý kiến trái chiều. Một số người cho rằng "Hà Đại" không quen thuộc với cách gọi truyền thống trong tiếng Việt, có thể gây khó hiểu, và phản ánh sự ảnh hưởng từ văn hóa nước ngoài. Trong khi đó, những người khác ủng hộ, xem đây là một cách thể hiện cá tính và sự năng động của giới trẻ.

Xu hướng ngôn ngữ mạng và ảnh hưởng văn hóa

Tranh cãi về "Hà Đại" không phải là trường hợp đơn lẻ. Theo báo cáo của DataReportal (2023), TikTok có gần 68 triệu người dùng tại Việt Nam, với 62% người dùng thuộc nhóm Gen Z (16-25 tuổi) tích cực tham gia, là nơi các từ ngữ mới lan truyền nhanh chóng. Nhiều từ mượn tiếng Trung đã trở nên phổ biến trong giới trẻ, đặc biệt trên TikTok và Facebook, như:

- Học bá: Chỉ người học giỏi, thay cho "học sinh xuất sắc" hay "thủ khoa".

- Soái ca: Mô tả người đàn ông hấp dẫn, lịch lãm, tương tự "trai đẹp" hay "quý ông".

- Trà xanh, tiểu tam, cẩu lương, bá đạo, sủng: Các thuật ngữ phổ biến trong văn hóa mạng và phim ảnh Trung Quốc.

Những từ này, xuất hiện rộng rãi trong các video TikTok và bài đăng trên mạng xã hội, phản ánh ảnh hưởng của văn hóa mạng Trung Quốc. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình với xu hướng này. Một số ý kiến cho rằng việc sử dụng từ mượn có thể làm phong phú ngôn ngữ, trong khi số khác lo ngại rằng lạm dụng từ mượn, đặc biệt khi tiếng Việt đã có từ tương đương, có thể ảnh hưởng đến sự trong sáng của ngôn ngữ mẹ đẻ.

Ngoài ảnh hưởng từ Trung Quốc, tiếng Việt cũng chịu tác động từ các nền văn hóa khác. Chẳng hạn, các từ tiếng Anh như "chill", "vibe" hay tiếng Hàn như "oppa", "aegyo" cũng được giới trẻ sử dụng rộng rãi, phản ánh sự đa dạng của các luồng văn hóa trong thời đại số.

Góc nhìn về sự tiếp nhận văn hóa

Học ngoại ngữ và tiếp xúc với văn hóa nước ngoài là một phần quan trọng của quá trình hội nhập quốc tế. Các từ mượn, dù từ tiếng Trung, tiếng Anh hay tiếng Hàn, thường mang đến những cách diễn đạt mới, phù hợp với xu hướng và tâm lý của giới trẻ. Ví dụ, "soái ca" không chỉ đơn thuần là "đẹp trai" mà còn gợi lên hình ảnh một nhân vật lý tưởng hóa, phổ biến trong văn hóa truyền thông Trung Quốc.

Tuy nhiên, việc sử dụng từ mượn một cách tràn lan, đặc biệt trong không gian công cộng, có thể gây ra hiểu lầm hoặc khó khăn trong giao tiếp, đặc biệt với những người không quen thuộc với các thuật ngữ này.

Năm 2023, trả lời trên báo Hải Dương, một Tiến sĩ Ngôn ngữ học cũng cho hay: "Lai căng ngôn ngữ là những từ ngữ vay mượn của ngôn ngữ nước ngoài nhưng không theo chuẩn mực tiếng Việt, không theo chuẩn mực văn hóa truyền thống của người Việt. Nguồn gốc sâu xa của ngôn từ lai căng chính là việc vay mượn từ ngữ trong quá trình phát triển và hội nhập.

Về bản chất, việc vay mượn từ ngữ là hoàn toàn bình thường trong quá trình phát triển và mở rộng vốn từ của mỗi một ngôn ngữ. Tuy nhiên, một bộ phận cộng đồng sử dụng ngôn ngữ đã vay mượn từ ngữ nước ngoài một cách tràn lan rồi kết hợp nửa tây, nửa ta làm méo mó cả chính từ vay mượn đó so với ngôn ngữ gốc".

Tên gọi "Hà Đại" là một ví dụ cụ thể. Trong bối cảnh cá nhân, đây là một cách gọi sáng tạo, thể hiện niềm yêu thích với ngôn ngữ và văn hóa Trung Quốc. Tuy nhiên, khi xuất hiện trên mạng xã hội, nó trở thành tâm điểm của tranh luận, cho thấy sự nhạy cảm của cộng đồng đối với các vấn đề văn hóa và ngôn ngữ.

Theo nhiều cư dân mạng, việc sử dụng các từ như "Hà Đại" mà không có sự bản địa hóa phù hợp có thể dẫn đến hiện tượng lai căng, làm suy yếu sự trong sáng của tiếng Việt.

Quyền tự do ngôn ngữ và trách nhiệm cộng đồng

✅ Quyền tự do sáng tạo: Người tạo trang "Chuyện ở Hà Đại" có toàn quyền thể hiện cá tính và sở thích cá nhân thông qua cách đặt tên. Việc sử dụng "Hà Đại" phản ánh sự năng động và khả năng thích ứng của giới trẻ với các trào lưu toàn cầu.

❌ Trách nhiệm cộng đồng: Trong không gian công cộng như mạng xã hội, mọi nội dung đều có thể nhận được phản hồi từ cộng đồng. Việc sử dụng một cách gọi mới lạ, đặc biệt khi liên quan đến văn hóa ngoại lai, cần đi kèm với sự giải thích rõ ràng để tránh hiểu lầm hoặc tranh cãi không cần thiết.

Kết luận: Cân bằng giữa hội nhập và bản sắc

Câu chuyện "Hà Đại" phản ánh một thực tế: Ngôn ngữ luôn thay đổi và phát triển cùng với sự giao thoa văn hóa. Việc giới trẻ tiếp nhận các yếu tố ngôn ngữ từ Trung Quốc, Hàn Quốc hay phương Tây là một phần tự nhiên của thời đại số. Những từ mượn như "học bá" hay "soái ca" không chỉ làm phong phú vốn từ vựng mà còn thể hiện sự linh hoạt của tiếng Việt trong việc thích nghi với các xu hướng mới.

Tuy nhiên, để đảm bảo sự trong sáng và bản sắc của tiếng Việt, cần có sự cân bằng giữa tiếp thu và chọn lọc. Giáo dục về giá trị của ngôn ngữ mẹ đẻ, khuyến khích tư duy phản biện trong việc sử dụng từ mượn, và khơi gợi lòng tự hào về tiếng Việt là những bước đi quan trọng.

Việc vay mượn ngôn ngữ là bình thường, nhưng cần tránh lạm dụng và sử dụng không đúng chuẩn mực để bảo vệ bản sắc văn hóa.

Thay vì nhìn nhận xu hướng này là hoàn toàn tiêu cực, chúng ta có thể xem nó như một cơ hội để làm giàu tiếng Việt, miễn là sự tiếp nhận được thực hiện một cách ý thức và phù hợp. Câu chuyện "Hà Đại" không chỉ là một tranh cãi về cách gọi tên, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc sử dụng ngôn ngữ một cách sáng tạo nhưng vẫn tôn trọng bản sắc văn hóa dân tộc.