Chuyên gia nước ngoài: Dịch vụ mua trước trả sau có thể khiến nhiều người mua sắm bốc đồng, rơi vào vòng xoáy nợ nần mà không hề cảm thấy đang mắc nợ

Dịch vụ "Mua trước, trả sau" (Buy Now, Pay Later – BNPL) ngày càng phổ biến. Tại Mỹ, công ty cung cấp dịch vụ BNPL - Affirm đã ký hợp đồng hợp tác với Costco (chuỗi siêu thị nổi tiếng), còn Klarna bắt tay với DoorDash (công ty đặt và giao đồ ăn) – thương vụ này thậm chí còn tạo nên một loạt meme châm biếm việc người Mỹ “trả góp” cho... bánh burrito.

Tuy nhiên người tiêu dùng sử dụng dịch vụ BNPL cũng gặp phải nhiều vấn đề. Theo khảo sát gần đây của LendingTree, có khoảng 4 trong 10 người cho biết họ đã từng trễ hạn thanh toán ít nhất một lần trong năm qua. Do vậy, giới tài chính vẫn tỏ ra hoài nghi với BNPL.

“Chương trình mua trước, trả sau là một cú lừa”, chuyên gia hoạch định tài chính Douglas Boneparth – người sáng lập công ty Bone Fide Wealth – viết trên LinkedIn. “Chúng khuyến khích tiêu dùng quá đà, hủy hoại tín dụng, đẩy người dùng vào nợ nần và nhắm đến những người dễ bị tổn thương tài chính nhất. Xã hội sẽ tốt đẹp hơn nếu không có chúng”.

Tuy vậy, chính Boneparth cũng thừa nhận rằng nếu dùng đúng cách, dịch vụ BNPL có thể rất hữu ích.

“Tôi đã hơi châm biếm thái quá trong bài viết đó”, ông nói. “Nguyên tắc cốt lõi ở đây là: tín dụng là một công cụ. Nếu bạn sử dụng với sự hiểu biết, kỷ luật và kiểm soát tình hình tài chính cá nhân, nó có thể rất hiệu quả”.

Về bản chất, các công ty BNPL cung cấp một hình thức tín dụng. Ví dụ, khi bạn định mua một món đồ trị giá 1.000 USD, một công ty BNPL có thể cho bạn chọn thanh toán thành 4 lần, mỗi lần 250 USD trong vòng 6 tuần. Mặc dù nghe giống các quảng cáo “trả góp dễ dàng”cũ rích, sau lần thanh toán đầu tiên, bạn thực chất đang vay 750 USD và phải hoàn trả dần trong các kỳ tiếp theo.

Nếu không trả đúng hạn, bạn sẽ phải chịu phí trễ hạn, thậm chí là lãi suất trong một số trường hợp.

“Điều quan trọng nhất tôi muốn nhấn mạnh là: ‘Mua trước, trả sau’ thực chất vẫn là nợ”, chuyên gia Ted Rossman từ Bankrate khẳng định.

Điều đó không hẳn là xấu – nếu biết sử dụng hợp lý, nợ có thể là công cụ tài chính mạnh mẽ. Ví dụ: bạn có thể tận dụng thẻ tín dụng để tích điểm hoặc hoàn tiền nếu trả hết dư nợ hàng tháng, và vay thế chấp là điều gần như bắt buộc nếu bạn muốn mua nhà.

Vấn đề với BNPL, theo Boneparth, là ở chỗ: nó không khiến người dùng “cảm thấy” đang mắc nợ. Điều này khiến người dùng dễ sử dụng nó để chi tiêu quá khả năng tài chính thực tế.

“Việc tung ra một công cụ như vậy và làm cho nó trở nên quá dễ tiếp cận, quá dễ sử dụng, mới là điều nguy hiểm”, ông nói.

Klarna, công ty BNPL mà Boneparth đã nhắc tới trong bài đăng của mình, thì khẳng định dịch vụ của họ là một lựa chọn đơn giản, chi phí thấp và dễ quản lý hơn so với các loại nợ tiêu dùng truyền thống.

“Klarna tin rằng người dùng nên chi tiêu trong khoảng tiền họ đang có – nhưng khi cần sử dụng tín dụng, nó phải công bằng, minh bạch và dễ kiểm soát”, đại diện Klarna cho biết qua email. “Trong khi lãi suất thẻ tín dụng tại Mỹ đang đạt mức kỷ lục tới 30%, Klarna giúp người mua chia nhỏ chi phí thành các khoản trả góp không lãi suất – một giải pháp thông minh và có trách nhiệm hơn”.

Người tiêu dùng cần làm gì để tự bảo vệ mình?

Khi mới xuất hiện, dịch vụ BNPL có phần minh bạch hơn so với thẻ tín dụng. Người dùng biết rõ tổng chi phí và thời hạn trả – thường là 4 kỳ trong vòng 6 tuần – mà không bị tính lãi.

Tuy nhiên, theo Rossman, hiện nay nhiều công ty BNPL đã mở rộng mô hình này, cho phép trả góp trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm – và thường có tính lãi.

“Nhiều chương trình BNPL hiện nay tính lãi suất ngang ngửa thẻ tín dụng – 15%, 20%, thậm chí tôi từng thấy tới 36%”, ông nói. “Người tiêu dùng cần đọc kỹ các điều khoản. Hãy kiểm tra thời hạn vay, lãi suất, và tổng chi phí thực tế.”

Ngay cả khi sử dụng BNPL không lãi suất, việc trả chậm vẫn sẽ khiến bạn bị phạt. Rossman cho biết những khoản thanh toán trễ thường không ảnh hưởng đến điểm tín dụng, nhưng sự tiện lợi quá mức của dịch vụ có thể khiến người dùng mất kiểm soát.

“Điều quan trọng là phải xem xét tổng chi phí phải bỏ ra, chứ không chỉ là các khoản trả góp”, Rossman cảnh báo. “Nhiều người bị cuốn vào mua sắm bốc đồng và rơi vào vòng xoáy nợ nần vì không tính toán kỹ”.

Cách tốt nhất để bảo vệ bản thân, theo Rossman, là: đừng mua bằng BNPL nếu bạn không đủ khả năng chi trả bằng tiền mặt, khi cần thiết. Lý tưởng nhất, các công cụ này nên được dùng bởi những người có kế hoạch tài chính rõ ràng để tăng thanh khoản của dòng tiền trong khi vẫn mua được món đồ mà họ có khả năng chi trả.

Ví dụ, nếu bạn đủ tiền mua một chiếc tủ lạnh mới, nhưng việc chia nhỏ thanh toán có thể giúp bạn linh hoạt dòng tiền trong vài tuần tới.

Nếu bạn biết bản thân dễ chi tiêu quá đà, tốt nhất hãy tránh xa, Boneparth khuyên. “Nếu bạn không kiểm soát được, thì đang đùa với lửa”.

Theo CNBC