Chân dung "cha đẻ" kín tiếng của TikTok: Chàng kỹ sư vô danh làm nên startup trăm tỷ USD

ByteDance nổi tiếng nhất với ứng dụng TikTok (có phiên bản tại Trung Quốc là Douyin), được ra mắt vào năm 2016. TikTok nhanh chóng trở thành một trong những nền tảng mạng xã hội phổ biến nhất thế giới, với hơn một tỷ người dùng hoạt động hàng tháng.

Đằng sau những con số ấn tượng trên là tập đoàn công nghệ hàng đầu Trung Quốc và người góp phần tạo nên thành công này chính là Zhang Yiming (Trương Nhất Minh). Với khối tài sản 49,3 tỷ USD, nhà sáng lập Bytedance Zhang Yiming đã trở thành người đàn ông giàu nhất Trung Quốc trong năm 2024.

Xuất phát điểm từ một kỹ sư bình thường

Zhang Yiming sinh năm 1983 tại Phúc Kiến, Trung Quốc, trong một gia đình mà cha mẹ đều là nhân viên nhà nước. Tên đệm của Zhang Yiming mang ý nghĩa "làm mọi người ngạc nhiên ngay từ lần đầu tiên." Tuy nhiên, để đạt được thành công như hôm nay, doanh nhân công nghệ này đã phải đối mặt với nhiều thách thức trong hành trình phát triển.

Tuổi thơ của Zhang gắn liền với những cuộc trò chuyện với cha mẹ xoay quanh các xu hướng công nghệ mới hay việc đề cao đổi mới. Thời điểm đó, Trung Quốc đang trong giai đoạn cải cách kinh tế và xã hội (1979 – 1991). Phúc Kiến, quê hương của Zhang, là một trong những khu vực đầu tiên mở cửa ra thế giới.

Việc lớn lên trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình đã ảnh hưởng đến tư duy của Zhang. Như nhiều doanh nhân khác, Zhang khởi đầu từ những công việc khiêm tốn, trải qua nhiều sai lầm trước khi đạt được những thành tựu lớn.

Năm 2001, Zhang Yiming thi đỗ chuyên ngành Vi điện tử của trường Đại học Nam Khai – trường Đại học trực thuộc Bộ Giáo dục Trung Quốc ở thành phố Thiên Tân. Tuy nhiên, việc không tìm được hứng thú và phải nếm trải cảm giác thất bại trong quá trình thực nghiệm khiến anh quyết định chuyển sang ngành Kỹ thuật phần mềm tốt nghiệp năm 2005. 

Tháng 2/2006, anh gia nhập một công ty khởi nghiệp tên Kuxun, nơi đã rèn luyện cho anh những kỹ năng quý giá. “Ban đầu, tôi là một kỹ sư bình thường, nhưng đến năm thứ hai, tôi quản lý 40-50 người, chịu trách nhiệm về công nghệ back-end và nhiều nội dung sản phẩm,” Zhang chia sẻ.

Để học được cách quản lý công ty, năm 2008, Zhang Yiming từ chức ở Kuxun và chuyển sang làm việc cho Microsoft. Thế nhưng, anh không thể quen được với cách làm việc ở đây. Chính vì vậy chỉ sau đó nửa năm, Zhang đã nhận lời mời về làm việc cho Fanfou – trang web được mệnh danh là Twitter phiên bản Trung Quốc.

Tại Fanfou, Trương Nhất Minh đã nghiên cứu kỹ càng cả ngàn website hàng đầu trên thế giới, dựa theo báo cáo của những bảng xếp hạng uy tín. Từ đó, anh cũng có những nhận định riêng và bắt đầu hình thành vài bản nháp cho một website của chính mình.

Bốn năm sau, Zhang chuyển sang trang web tìm kiếm bất động sản 99fang.com, nơi đã khơi dậy tinh thần khởi nghiệp trong anh. Công việc ở đây đã giúp anh trau dồi thêm về năng lực lãnh đạo và cách vận hành công ty. 

Thành công với tập đoàn công nghệ hàng đầu

Năm 2012, Zhang Yiming đã lập nên ByteDance tại Bắc Kinh, cùng với ý tưởng tạo ra một nền tảng tích hợp tin tức thông qua trí tuệ nhân tạo. Điều này bắt nguồn từ nhận thức rằng người dùng điện thoại thông minh đang gặp khó khăn khi tìm kiếm thông tin, trong khi Baidu bán độc tôn lại tăng cường quảng cáo.

Tháng 8/2012, ByteDance ra mắt ứng dụng tin tức Toutiao, thu hút hơn 13 triệu người dùng hàng ngày sau hai năm. Toutiao khác biệt với Baidu nhờ hệ thống đề xuất thông tin dựa trên sở thích cá nhân. “Chúng tôi thúc đẩy thông tin bằng đề xuất, không phải bằng các câu hỏi tìm kiếm,” Zhang nói.

Tầm nhìn của Zhang đã vượt qua giới hạn địa phương. Năm 2015, ByteDance ra mắt TikTok (Douyin tại Trung Quốc), cho phép người dùng chỉnh sửa và chia sẻ video ngắn. Sản phẩm nhanh chóng chiếm được cảm tình của thế hệ Gen Z.

TikTok trở thành nền tảng quốc tế vào năm 2021 khi dẫn đầu danh sách ứng dụng trên iOS tại Mỹ, vượt qua Youtube và Tinder về doanh thu. ByteDance, giờ đây là công ty tư nhân có giá trị lớn nhất thế giới, trị giá 75 tỷ USD theo Pitchbook, sở hữu nhiều nền tảng khác như FlipChat, Duoshan và Douyin.

Câu chuyện của Zhang Yiming là bài học về tầm nhìn dài hạn và tinh thần đổi mới sáng tạo, trở thành tấm gương về khởi nghiệp công nghệ toàn cầu.

Rũ bỏ mọi quyền lực ở startup giá trị nhất thế giới

Không chỉ tập trung vào kinh doanh, tỷ phú Trung Quốc cũng tích cực đóng góp cho xã hội. Vào năm 2021, Yiming đã quyên góp 1,85 tỷ đô la để thành lập quỹ giáo dục có tên “Fang Mei” có trụ sở tại quê hương Longyan của anh ấy, theo South China Morning Post.

Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Toàn Trung Quốc và Ban Công tác Mặt trận Thống nhất cũng đã nêu tên Zhang Yiming trong danh sách 100 doanh nhân được ghi nhận vì “những thành tựu to lớn trong sự phát triển của nền kinh tế tư nhân” trong 40 năm qua. 

Tuy nhiên vào tháng 5/2021, Zhang Yiming bất ngờ thông báo rời khỏi ghế CEO của Bytedance. Và chỉ trong 6 tháng sau đó, tỷ phú người Trung cũng tuyên bố từ chức vị trí Chủ tịch ByteDance, dù vẫn tham gia xây dựng chiến lược dài hạn cho tập đoàn.

Chia sẻ về việc từ chức, ông cho biết “Sự thật là tôi thiếu một số kỹ năng để trở thành một người quản lý lý tưởng. Tôi thích các hoạt động đơn độc như lên mạng, đọc sách, nghe nhạc và suy ngẫm về những điều có thể xảy ra.”. Đồng thời, ông cho biết bản thân sẽ giúp đỡ tốt hơn cho công ty trong vai trò không liên quan trực tiếp đến việc quản lý mọi người.

Tham khảo SCMP, BusinessInsider, Fortune