Ăn phân chữa ung thư? Ngành công nghiệp dược phẩm trị giá hàng tỷ USD từ phân người đã được chứng thực

Hiện nay, một cuộc đại chiến đang âm thầm nổ ra trong ngành dược phẩm thế giới với hàng trăm triệu USD tiền nghiên cứu cũng như liên quan đến hàng nghìn mạng người. Từ những tập đoàn dược sừng sỏ cho đến bác sĩ hay bệnh nhân cũng bị cuốn vào trận chiến này. Tuy vậy, điều kỳ lạ là cuộc chiến chỉ xoay quanh một thứ: phân người.

Trên thực tế, câu chuyện chúng ta đang nói đến là giải pháp Cấy ghép vi sinh vật trong phân (FMT), một phương pháp chữa bệnh hiệu quả cho những loại bệnh như Clostridioides, một dạng nhiễm khuẩn khiến 500.000 người Mỹ mắc mỗi năm và giết chết hơn 30.000 người hàng năm.

Cụ thể trong FMT, bác sĩ sẽ chiết xuất những vi khuẩn tốt từ phân của người khỏe mạnh để cấy cho người bệnh, qua đó cân bằng lại hệ thống vi sinh trong cơ thể bệnh nhân. Ngoài ra, FMT còn có thể khôi phục lại chức năng của vi khuẩn tốt trong đường ruột vốn đã bị hủy hoại sau những liều kháng sinh cao dài hạn.

Thuốc từ phân người theo phương pháp FMT

Theo tờ New York Times, với việc thực phẩm và nguồn nước ngày nay bị nhiễm kháng sinh nặng, FMT đang dần trở thành một liệu pháp chữa bệnh hiệu quả được các bác sĩ đánh giá cao, có thể chữa từ bệnh tiểu đường cho đến ung thư.

Đồng quan điểm, CEO Mark Smith của Finch Therapeutics cho rằng phân người có chứa nhiều loại vi khuẩn, cả tốt lẫn xấu. Tuy vậy rất nhiều vi khuẩn tốt trong đó có lợi cho cơ thể người, đặc biệt là đối với hệ tiêu hóa cũng như miễn dịch.

Thậm chí, tổ chức phi lợi nhuận OpenBiome đã phát triển một ngân hàng phân phục vụ cho FMT trên khắp thế giới. Nguồn cung cho OpenBiome khá dồi dào khi những người hiến phân kiếm được 40 USD cho mỗi lần cũng như được mang tiếng cứu người. Tất nhiên, những người hiến phân sẽ phải được kiểm tra là khỏe mạnh và chất thải của họ phải chứa những vi khuẩn có ích, đồng thời không có những chất gây hại.

Nghe có vẻ dễ dàng nhưng OpenBiome thực hiện quy trình kiểm tra rất nghiêm ngặt, họ hướng đến chất lượng chứ không phải số lượng. Những người hiến phân sẽ bị kiểm tra hồ sơ bệnh án, lịch sử du lịch hay có các tiền sử dị ứng gì hay không… để đảm bảo chất lượng phân là an toàn khi đưa đến các cơ sở y tế. Cuối cùng, chỉ khoảng 2-3% số ứng cử viên hiến phân được chọn.

Những người trúng tuyển sẽ đến các cơ sở của OpenBiome để hiến phân trực tiếp trong những túi nhựa, sau đó tổ chức này sẽ loại bỏ những thứ không cần thiết và chỉ để lại vi khuẩn tốt chứa trong những dung dịch dinh dưỡng làm lạnh.

Vi sinh vật tốt từ phân người hiến tặng được để lạnh tại OpenBiome

Đại chiến phân người

Ngày nay, phương pháp phổ biến nhất cho FMT, và cũng dễ dàng nhất là qua đường tiêu hóa. Nghĩa là những vi khuẩn tốt từ phân sẽ được chiết xuất thành những viên thuốc để người bệnh uống.

Tất nhiên, với những thị trường khắt khe như Mỹ thì Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) không dễ dàng cấp phép cho những loại thuốc này. Bất chấp hàng loạt thí nghiệm đã chứng minh được hiệu quả của FMT nhưng FDA vẫn khá dè dặt trong việc thông qua sản xuất hàng loạt.

Mặc dù từ tháng 5/2013, FDA đã công nhận FMT là một liệu pháp chữa bệnh và ban hành quy định cơ bản cho việc sản xuất thuốc theo FMT nhưng chưa cấp giấy phép sản xuất rộng rãi cho các tập đoàn dược lớn cũng như chưa đi đến quyết định cuối cùng về số phận của liệu trình chữa bệnh này.

Nguyên nhân FDA lo lắng là có cơ sở khi phân người cũng chứa hàng tỷ khuẩn có hại, có thể ảnh hưởng xấu đến hệ miễn dịch, đường máu, não bộ hay lây lan những dịch bệnh nguy hiểm khác.

Dẫu vậy, ngày càng nhiều startup sinh học đang nhảy vào ngành này như Finch Therapeutics cho đến Rebiotix. Với nguồn cung dồi dào từ những tổ chức phi lợi nhuận như OpenBiome, ngành sản xuất thuốc từ phân người đang hứa hẹn tiềm năng cực lớn với hàng tỷ USD lợi nhuận.

Hàng chục triệu USD đã được chi để vận động hành lang. Những công ty muốn tiếp cận thị trường FMT đã dựng lên cái gọi là "Tập đoàn dược phẩm phân người" (Poop Drug Cartel) để cùng vận động hành lang cho loại dược phẩm này. Trong khi đó, giới chuyên môn gọi đây là cuộc chiến "Phân người" (Poop War) của ngành dược.

Theo hãng phân tích Global Data, tổng giá trị thị trường thuốc chữa bệnh Clostridioides sẽ tăng từ 630 triệu USD năm 2016 lên 1,7 tỷ USD năm 2026, và đây mới chỉ là một phần rất nhỏ mà FMT có thể chữa trị hiệu quả.

Nhận thấy thành công của FMT trong chữa trị hệ tiêu hóa, các nhà đầu tư đang đổ hàng chục triệu USD cho những startup để nghiên cứu chữa trị nhiều loại bệnh khác như béo phì, tự kỷ, Alzheimer, Parkinson hay thậm chí là ung thư.

Lịch sử hàng nghìn năm

Nói về việc ăn phân chữa bệnh, các tài liệu y học Trung Hoa đã có tiền lệ từ thế kỷ thứ 4 khi họ dùng phân người phơi khô lên men để làm súp chữa bệnh ngộ độc thực phẩm hay tiêu chảy.

Trong Thế chiến II, binh đoàn Afrika Korps của Đức Quốc Xã tại Châu Phi đã chứng thực tác dụng khi sử dụng những vi khuẩn tốt chiết xuất từ phân người nhằm chữa trị các bệnh đường ruột.

Liệu pháp FMT được y học Phương Tây chính thức công khai sử dụng vào năm 1958 bởi bác sĩ Ben Eiseman cùng các đồng nghiệp tại Colorado-Mỹ cho các bệnh nhân viêm đại tràng, qua đó giúp họ hồi phục sức khỏe nhanh chóng. Trong 20 năm sau đó, chữa bệnh bằng phân liên tục được các trung tâm y tế chứng thực về hiệu quả khi hàng loạt bệnh nhân được chữa khỏi hoặc giảm bớt các triệu chứng bệnh. Hàng loạt những bệnh nhân từ viêm loét đại tràng, táo bón, tiêu chảy không chữa trị được bằng kháng sinh đã hầu như khỏi hẳn nhờ FMT.

Bệnh nhân 66 tuổi Stephen Shaw tại Mỹ mắc Clostridioides đã được chữa trị hiệu quả bằng FMT

Vào tháng 1/2013, thử nghiệm có đối chứng lần đầu tiên bằng FMT được thực hiện với 81% bệnh nhân khỏi bệnh sau đợt cấy lần đầu và hơn 90% bệnh nhân hồi phục sau đợt cấy lần 2.

Kể từ đây, FMT trở thành một trào lưu chữa bệnh mới trong giới y học Phương Tây, làm bùng nổ những nghiên cứu về chữa bệnh bằng phân cũng như sự tham gia của hàng loạt các startup và hãng dược.

Theo các báo cáo, hàng chục nghìn bệnh nhân Mỹ mắc bệnh Clostridioides đã được chữa trị hiệu quả bằng phân người, thường thường là chỉ với 1 lần cấy với hiệu quả lên đến hơn 80%. Rất nhiều bệnh nhân thậm chí khỏi bệnh chỉ sau vài giờ cấy vi sinh.

Dẫu vậy, các hãng dược còn chặng đường rất dài phải đi để chứng minh sản xuất thuốc hàng loạt với FMT sẽ an toàn với người bệnh.