Ai nói nhạc Ballad không còn thịnh hành ở Việt Nam?

Ballad là dòng nhạc đã quá quen thuộc và thịnh hành không chỉ ở phạm vi quốc nội mà cả thế giới. Tuy nhiên, không phải ai cũng tỏ tường gốc rễ của thể loại nhạc này. Khoảng thập niên 80 - 90 và 2000, nhạc Hoa lời Việt hay những sản phẩm chịu ảnh hưởng của nhạc Hoa rộ lên như một cơn sốt, càn quét cả 3 miền Bắc - Trung - Nam. Những ca khúc “gối đầu giường” của nhiều thế hệ như 999 Đóa Hoa Hồng, Người Đến Từ Triều Châu, Dù Có Là Người Tình… luôn là lựa chọn ưu tiên đối với mọi đầu báo, truyền thông, radio… Nếu YouTube hay Spotify tồn tại ở thời điểm này, có thể nói không dòng nhạc đủ sức “làm lại” các bản nhạc trên.

Một phân nhánh “họ hàng xa” với Ballad cũng được ưa chuộng không kém là Bolero. Bolero là “trường đoạn” âm nhạc Việt, có lịch sử hàng chục năm. Những show hải ngoại chuyên trị dòng nhạc trữ tình này cũng vô cùng hot hit. Chính vì thế, nhạc Việt lúc đó không mấy đa dạng, thậm chí nghèo nàn và ảm đạm. Các sản phẩm quốc nội dù có gây tiếng vang hay không cũng dễ dàng bị âm nhạc “vay mượn” lấn lướt, che lấp.

Giới trẻ bắt đầu du nhập xu hướng ca hát từ nước ngoài về để làm dày thêm kho tàng nhạc Việt. Sau kỷ nguyên nhạc Dance - Disco tung hoành toàn cầu ở thập niên 80, dòng nhạc Ballad bắt đầu công cuộc chinh phục tín đồ âm nhạc. Sự lên ngôi của tam đại Diva thế giới Whitney Houston, Mariah Carey và Celine Dion đã mở đường cho dòng nhạc Ballad tới nhiều thị trường khác, trong đó có Việt Nam. Ballad tại thời điểm đó như làn gió mới, phù hợp với “lỗ tai” của tệp khán giả trẻ.

Nhớ về khoảng cuối thập niên 80 - đầu thập niên 90, dòng nhạc Ballad trữ tình Việt dần trở nên phổ biến trong đại chúng dưới thời của bộ tứ diva gồm Hồng Nhung, Thanh Lam, Mỹ Linh và Hà Trần. Ngôi vương đổi chủ, những Đan Trường, Lam Trường, Mỹ Tâm, Hồ Quỳnh Hương… tiếp nối, góp công lớn làm dày kho tàng Ballad cho thị trường nhạc Việt, đồng thời là nguồn cảm hứng cho thế hệ trẻ sau này. Cho đến nay, Ballad vẫn là dòng nhạc “mũi nhọn” đưa tên tuổi của nhiều ca sĩ lên hàng sao.

Điều gì tạo nên sức hút cho nhạc Ballad đến vậy? Điểm chung ở những sản phẩm Ballad là giai điệu nhẹ nhàng, ngọt ngào và du dương rất nịnh tai. Câu từ, nội dung hay thông điệp thường đánh vào tâm lý người nghe, khiến họ đồng cảm với những mẩu truyện tình yêu, mất mát, buồn tủi… Người nghe nhạc ít nhạc cũng có thể thấy bản thân trong những ca khúc mang đầy tâm trạng đó. Những ca khúc này cũng không khó để hát theo - phù hợp với sở thích hát hò của người Việt. Điều này vô hình chung in sâu vào tiềm thức khán giả Việt, rằng Ballad vẫn là dòng nhạc trường tồn theo thời gian.

Từng có 1 thời Ballad xâm chiếm toàn bộ Vpop

Chính vì sự yêu mến to lớn từ người hâm mộ, hội ca sĩ trẻ cũng “đổ xô” theo thị hiếu chung. Trước đó, dù Ballad là “đầu tàu” trong ngành công nghiệp nhạc Việt nhưng vẫn điểm xuyết nhiều sản phẩm ở các thể loại như thuần Pop, Dance, Latin Pop, Hip-hop… Trong khoảng 2011 - 2020, vô số bản hit để đời như Tháng Tư Lời Nói Dối Của Em (Hà Anh Tuấn), Dấu Mưa (Trung Quân Idol), Phía Sau Một Cô Gái (SOOBIN), Giấc Mơ Trưa (Thùy Chi), Hoa Nở Không Màu (Hoài Lâm), Đúng Cũng Thành Sai (Mỹ Tâm), Chạm Đáy Nỗi Đau (Erik ft. Mr. Siro)… Tất cả đều làm nên 1 thập kỷ rực rỡ và đáng nhớ cho nền nhạc Việt.

Dấu ấn âm nhạc mà thể loại Ballad để lại quá lớn, tới mức tính thống trị của dòng nhạc này tưởng như sẽ khó lòng bị thay thế. Không phải tự nhiên Ballad đều phủ sóng toàn bộ những hàng quán karaoke, nói lên phần nào chỗ đứng nhất định của dòng nhạc này trong lòng khán giả Việt. Cũng trong thời gian này, làn sóng cover nhạc Ballad cũng bắt đầu xuất hiện rầm rộ, tạo nên cơn sốt trong giới trẻ. Người thì đàn ghita, người thì hát chay, ai “sang sang” thì ngồi đàn piano.

Ngoài ra, Ballad được khai thác tịnh tiến theo trào lưu làm MV dưới dạng phim ngắn. Ở nhiều thị trường khác, sẽ luôn có một bộ phận khán giả chỉ nghe nhạc mà không đoái hoài gì tới MV. Điều này lại ngược lại so với sở thích của người Việt Nam khi tính giải trí luôn là món mồi béo bở được tận dụng triệt để. Loạt MV được sản xuất với thời lượng dài hơn, được đầu tư nội dung kịch bản hơn để đánh vào tâm lý “hóng drama”. Những sản phẩm đi theo quỹ đạo này hầu như đều gây sốt, thậm chí xây dựng khán giả riêng không khác gì dự án điện ảnh thực thụ. Vũ trụ “trà xanh” của Hương Giang với chuỗi MV ADODDA hay vũ trụ “đam mỹ” của Nguyễn Trần Trung Quân với chuỗi MV Tự Tâm đã làm nên thành công cho riêng mình.

Màu nhạc và cách phối khí phù hợp với những ca khúc như trên cũng đóng vai trò quan trọng. Điểm chung ở đây là các ca khúc đều dễ hát, dễ cảm, không yêu cầu về mặt giọng hát kỹ thuật. Nhờ đó, những gương mặt không được công nhận là ca sĩ ở thời điểm đó như Chi Pu hay Hương Giang vẫn phủ sóng nhiều BXH âm nhạc.

Chính độ phổ biến đó vô tình khiến Ballad trở nên… một màu, thậm chí bị coi là nhàm chán vì đi đâu cũng thấy những bản tình ca ủy mị, sướt mướt. Dù vậy, càng nhiều sản phẩm Ballad được tung ra với mục tiêu làm hài lòng khán giả. Điều này vô tình khiến dòng nhạc “đinh” này trở nên thoái trào. Các bài hát đều có chung 1 công thức rập khuôn: giai điệu buồn, lyrics sâu sắc và MV có cốt truyện khai thác chủ đề tình yêu. Dấu ấn riêng của các nghệ sĩ cũng trở nên mờ nhạt hơn, khiến người hâm mộ mất dần kiên nhẫn. Các nghệ sĩ bị cho là quá an toàn, thiếu tính sáng tạo và đột phá trong phong cách âm nhạc, chỉ nhắm vào thế mạnh duy nhất để thành công một cách “an nhàn”.

Như đã đề cập ở trên, dòng nhạc Ballad được đón nhận rộng rãi dưới sự thống trị của bộ 3 diva thế giới. Khi đó, nhiều biến thể từ Ballad được sinh ra Pop Ballad, R&B Ballad, Soul Ballad… Đặc biệt, không thể không nhắc đến Hip-hop Ballad. Đây được coi là tiền thân của những bản Ballad kết hợp với đoạn melody rap vẫn thịnh hành cho tới nay. Mariah Carey là người xây cầu nối giữa Pop (bao gồm cả Ballad) và Hip-hop, phổ biến hóa sự kết hợp giữa nghệ sĩ của 2 thể loại nhạc khác nhau này. Ngón nghề âm nhạc này đã tác động lớn đến phong cách làm nhạc của thế hệ nghệ sĩ Việt, tạo nên công thức “đóng đinh” tới mức nhàm chán.

Nhạc Việt chuyển giao, Hip-hop lên ngôi

Bẵng đi 1 khoảng thời gian không còn nhiều hit Ballad nổi bật, nền công nghiệp âm nhạc Việt Nam chứng kiến sự đổi ngôi khi rap game dần chiếm thế thượng phong. 2020 đánh dấu bước chuyển mình ấn tượng của quy mô âm nhạc quốc nội qua sự bùng nổ của 2 show Rap Việt và King Of Rap. Đây là 2 sân chơi mới toanh dành cho những nghệ sĩ underground được thể hiện cái tôi nghệ thuật, thể hiện viên ngọc ẩn của mình trước khán giả đại chúng. Sân khấu mãn nhãn, âm nhạc trendy kết hợp cùng loạt thí sinh tài năng đã góp phần nâng cao độ nhận diện, cũng như tầm quan trọng của thể loại Rap, Hip-hop tới tệp khán giả trẻ.

Điều làm nên thành công của những chương trình như Rap Việt chính là góc nhìn sâu hơn, rộng mở hơn về bức tranh Hip-hop Việt. Giới rap nước nhà nói chung đều giữ cho mình cái chất riêng, sự bí ẩn nằm ngoài dòng chảy mainstream. Đến cả những rapper nổi tiếng ở thời điểm đó như Binz, BigDaddy hay Rhymastic có những khía cạnh không phải ai cũng biết, và họ cũng không sẵn sàng “trình” ra cho người hâm mộ thấy rõ. Rap Việt và những gameshow tương tự là cơ hội để những gương mặt vốn hoạt động dưới mái vòm underground được biết đến nhiều hơn, cả về kỹ năng chuyên môn lẫn đời sống, nguồn cảm hứng lẫn những mẩu truyện mang tính cá nhân.

Nhờ đà bật từ gameshow, các rapper trẻ “thừa thắng xông lên”, tấn công thị trường Vpop đang “ngụp lặn” giữa cơn lốc Ballad. “Hưởng tiếng thơm” từ hiệu ứng chương trình, những HIEUTHUHAI, MCK, tlinh, Double2T, RHYDER…. bắt đầu cuộc “chinh phạt” của riêng mình. Dù tuổi đời còn trẻ nhưng với cái chất underground sẵn có, mỗi người đều có màu sắc riêng cho bản thân, không chung đụng ai. Các sản phẩm của họ được đón nhận nồng nhiệt, oanh tạc mọi mặt trận âm nhạc. Những con beat cháy, lyrics tự sự cùng lối chơi chữ vui tai, vần flow khác biệt… gây mê hoặc cả một thế hệ fan nghe nhạc.

Như 2 đường thẳng song song với Ballad, Hip-hop thổi một làn gió mới vào cục diện Vpop. Làng nhạc Việt không thiếu những dự án âm nhạc cài cắm 1 - 2 verse rap qua sự góp mặt feature nhưng chưa từng tạo ra sức nặng như những gì Rap Việt và King Of Rap từng làm. Bữa tiệc âm nhạc Việt Nam như được khuấy động bởi năng lượng trẻ trung, tự tin đúng chất Gen Z. Thị hiếu dần thay đổi, các nghệ sĩ cũng đua nhau chơi rap, phiêu du trên làn điệu của dòng nhạc R&B, Hip-hop, Trap…. Những bản hit vài năm gần đây đều được thể hiện bởi rapper như Chìm Sâu (MCK), ghệ iu dấu của em ơi (tlinh), Đi Về Nhà (Đen x JustaTee), À Lôi (Double2T), Exit Sign (HIEUTHUHAI)....

Cũng tại thời điểm rap game lên ngôi, nhạc remix TikTok cũng đang “lăm le” mở “địa bàn”. Là một trong những nền tảng MXH giải trí được ưa chuộng nhất, TikTok sở hữu lượng khán giả riêng không chỉ nhờ những nội dung cuốn hút mà còn nhờ phần âm nhạc liên tục được update. Những ca khúc remix là nhân tố “chốt chặn” hàng đầu trong việc “níu chân” các cư dân TikTok. Không phải những bản Ballad sướt mướt, nhạc Hip-hop hay vinahouse, vinahey mới là chất liệu phù hợp để “chế cháo”. Tận dụng nhịp beat có sẵn, người dùng mạng chỉ cần “nêm nếm”, cắt ghép qua một vài thao tác là đã có thể cho “ra lò” một nhạc phẩm remix xập xình, nghe đến đâu là muốn nhún nhảy đến đó. Những ca khúc được “cải biên” lại cũng được nhận xét là có tính replay cao hơn một đoạn nhạc Ballad đơn thuần.

Liệu 2025, Ballad có trở lại thế thượng phong?

2024 là cột mốc vô cùng đáng nhớ đối với Vpop khi cơn địa chấn Anh Tài - Anh Trai - Chị Đẹp “cầm trịch” dòng chảy âm nhạc nước nhà. Mô hình tuyển tú như những gameshow đình đám xứ Hàn - Trung là “món ăn” gây tò mò cho khán giả. Quy tụ dàn nghệ sĩ tài sắc vẹn toàn, 3 chương trình đã chiêu đãi loạt sân khấu mãn nhãn mãn nhĩ, được đầu tư và dàn dựng chuyên nghiệp, hoành tráng. Đặc biệt, thế mạnh sở trường của Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai và Chị Đẹp Đạp Gió là “chế biến” lại những ca khúc dân gian, mang đậm tính văn hóa dân tộc để phù hợp với thời đại mới. Loạt tiết mục truyền thống quen thuộc chất chứa dư âm đương đại, tạo thành một tổng thể tưởng không liên quan mà lại xuất sắc bất ngờ. 2 chương trình góp phần đưa những giá trị cổ điển từng bị ngó lơ, lãng quên trở lại.

Trước sự thoái trào trong vài năm qua, việc các nghệ sĩ “phục hưng” lại dòng nhạc Ballad và cài cắm chất liệu dân tộc cổ truyền sẽ là một bước đi khôn ngoan khi giới trẻ đang bắt đầu tìm hiểu, học hỏi và hướng về cội nguồn. Sức lan tỏa có thể sẽ không thể bằng Anh Tài - Chị Đẹp nhưng vẫn bắt kịp xu thế chung, hướng sự chú ý của khán giả trở lại Ballad. Ngoài ra, Ballad vẫn có thể phối hợp với những dòng nhạc khác như Hip-hop, R&B… để tạo nên nhiều màu sắc hơn.

Tham chiếu với sự bùng nổ của 2 show Anh Trai - Anh Tài, các nghệ sĩ chuyên trị dòng nhạc Ballad đã quá quen thuộc với lối trình diễn xưa cũ: đứng yên một chỗ và khoe giọng. Trước quy mô sân khấu đỉnh cao từ chuỗi concert Anh Trai - Anh Tài vừa qua, đầu tư và cải thiện chất lượng từ âm nhạc với mô hình trình diễn là việc cần ưu tiên. Phương thức quảng bá, truyền thông cũng là yếu tố đánh giá được sự thành công hay lụi bại của 1 nghệ sĩ hay sản phẩm.

2 - 3 năm đổ lại đây, phong trào sản xuất E.P hay album nở rộ bất ngờ. Người hâm mộ liên tục được “chiều hư” với loạt sản phẩm dài hơi, được trau chuốt tỉ mỉ. Ngoài album, mini album thì E.P cũng được các nghệ sĩ “chọn mặt gửi vàng”. Với dung lượng vừa đủ, các nghệ sĩ có thể dành thời gian đầu tư vào chất lượng sản phẩm một cách kỹ lưỡng. Thay vì những MV, ca khúc đơn lẻ hay sân khấu cover, những nghệ sĩ đi theo dòng nhạc Ballad có thể nhận được sự quan tâm lớn hơn qua việc ra mắt album hay E.P. Đây cũng là cách để truyền tải thông điệp hay câu chuyện hoàn chỉnh tới fan qua âm nhạc.

Có ý kiến cho rằng, Ballad đã tới ngưỡng “hết thời” tại thị trường nhạc Việt. Nếu nhìn sâu xa hơn, vẫn có không ít dự án nghệ thuật ổn áp, thậm chí xuất sắc nhưng không gây được tiếng vang lớn. Thước đo thành công ở thời điểm hiện tại là BXH Top Trending Việt Nam - nơi các bài hát Ballad vắng bóng từ rất lâu, nhường chỗ cho những sản phẩm on-trend hơn như rap, dân ca, cổ nhạc hay các ca khúc trong gameshow.

Những chương trình “tỷ thí” âm nhạc như The Masked Singers đều cho “ra lò” nhiều bản hit Ballad như Ngày Mai Người Ta Đi Lấy Chồng, Khóa Ly Biệt (Anh Tú Voi Bản Đôn), Chân Ái (Ngọc Mai), Anh Chưa Thương Em Đến Vậy Đâu (Myra Trần), Hoa Nở Không Màu (Hà Trần)... Hay show Xuân, Hạ, Thu, Đông rồi lại Xuân cũng sở hữu nhiều ca khúc vô cùng được yêu thích như Ngày Chưa Giông Bão x Always Remember Us This Way (Hòa Minzy x Văn Mai Hương), Biệt Khúc Chờ Nhau (Đĩa Than Hồng, Văn Mai Hương, Bùi Công Nam), Đêm Lao Xao (Hòa Minzy)....

Những ca khúc hàng chục, trăm triệu view này chứng minh rằng dòng nhạc Ballad vẫn có chỗ đứng nhất định trong lòng khán giả Việt. Không ngoa khi nói, Ballad trữ tình vẫn là thể loại hàng đầu Vpop, chỉ là giữa xu hướng nhạc ngày càng đa dạng, Ballad không còn sức hút như thời kỳ hoàng kim.

Gần đây, Erik vừa tái xuất với MV Dù Cho Tận Thế và “chộp” ngay vị trí đầu bảng Top Trending Việt Nam. Đã rất lâu rồi mới có một bài hát Ballad đạt được thành tích này. Ngay từ khi “nhá hàng” đoạn nhạc ngắn, Erik và Dù Cho Tận Thế đã gây sốt khắp MXH nhờ giai điệu đẹp nhưng buồn đến nao lòng, câu từ da diết thuần Ballad. Sau khoảng thời gian chuyển hướng sang phong cách âm nhạc khác, Erik giờ đây mới có thể lấy lại được phong độ. Nam ca sĩ trẻ là gương mặt “bảo chứng hit” qua nhiều sản phẩm Ballad. Đúng như anh chàng từng chia sẻ: “Chỉ cần hát Ballad là ra hit”.

Đáp án ở đây là gì? Các nghệ sĩ chuyên trị dòng nhạc Ballad vẫn nên tận dụng thế mạnh của mình thay vì đổi hình tượng, phong cách âm nhạc để làm mới bản thân. Điều này có thể sẽ khiến họ đánh mất chất riêng mà khán giả đã quen thuộc từ lâu. Tất nhiên, ca khúc thành công vẫn là một ca khúc thực sự hay, đánh động đến cảm xúc của khán giả nghe nhạc. Dù Cho Tận Thế vẫn là tia hy vọng sáng đối với bối cảnh Ballad hiện nay trên bức tranh Vpop.