2k3 mới ra trường đã phải chịu áp lực của tuổi xế chiều: Khó tin nhưng có thật!

Có một nghịch lý của thế hệ trẻ hôm nay khi càng nhiều lựa chọn, họ càng ít cảm thấy tự do. Tuổi 22 - mốc từng được kỳ vọng rực rỡ giờ lại mở ra những câu hỏi hiện sinh mà thế hệ trước hiếm khi phải đối diện sớm đến vậy: Tôi là ai? Tôi sống để làm gì? Điều gì là đủ?

Nếu thế hệ trước có thể an phận với một công việc trọn đời, một tổ ấm cố định và một thang giá trị vững chắc, thì thế hệ Gen Z bước ra đời thực trong một thế giới đã tháo tung mọi khuôn mẫu. Chuẩn mực thành công bị phá vỡ, hệ giá trị truyền thống mất sức thuyết phục, còn mạng xã hội thì hằng ngày gieo vào họ hàng ngàn phiên bản “cuộc sống lý tưởng” để so sánh.

Khủng hoảng hiện sinh - điều vốn được nhắc tới trong sách của các triết gia, giờ không còn là vấn đề của những nhà tư tưởng hay người đang ở “tuổi xế chiều”. Nó đang trẻ hóa, len vào tâm trí những người mới 22 tuổi, vừa tốt nghiệp, vừa đủ lý trí để đặt câu hỏi, nhưng chưa đủ kinh nghiệm để tìm câu trả lời.

1. Thế hệ trưởng thành trong tốc độ nhưng chưa kịp lớn

Những người trẻ tuổi 22 đều thuộc Gen Z, lớn lên cùng Internet tốc độ cao, mạng xã hội, và lượng thông tin khổng lồ. Họ chứng kiến thế giới biến đổi nhanh chóng, từ công nghệ, khí hậu, đến thị trường lao động. Đồng thời, đây cũng là thế hệ được dự đoán gây bùng nổ thị trường lao động.

Vấn đề là tốc độ trưởng thành về mặt xã hội không đồng nghĩa với tốc độ trưởng thành về mặt nội tâm. Ở tuổi 22, họ buộc phải đưa ra những quyết định quan trọng về nghề nghiệp, tài chính, mối quan hệ… nhưng nền tảng trải nghiệm thực tế còn hạn chế. Họ được dạy nhiều về kỹ năng để “thành công”, nhưng ít khi được hướng dẫn cách trả lời câu hỏi: Thành công là gì với chính mình?

Sự chênh lệch này tạo ra một khoảng trống nguy hiểm, bên ngoài thì phải “chạy” liên tục, bên trong thì chưa kịp định hình bản thân.

2. Mạng xã hội biến tuổi 22 thành một cuộc thi ngầm

Nếu mạng xã hội là sân khấu, thì mỗi người đều đang diễn một phiên bản “đỉnh cao” của bản thân. Lướt một vòng Facebook, Threads, Instagram… bạn sẽ thấy bạn bè khoe việc mới, startup gọi vốn thành công, du học ở châu Âu, cưới chồng vợ giàu…

Khi so sánh đời thực của mình, lương tháng vừa đủ trả tiền trọ, công việc đầu tiên đơn điệu, không biết 5 năm nữa sẽ ở đâu với những highlight lung linh kia, cảm giác thua kém là điều khó tránh khỏi.

Áp lực này không phải do ai cố tình tạo ra, mà do thuật toán và tâm lý con người vốn dễ chú ý đến thành công của người khác hơn là hành trình gian nan đằng sau. Ở tuổi 22, khi bản sắc chưa vững, so sánh trở thành mồi lửa châm ngòi cho khủng hoảng.

3. Kỳ vọng và thực tế

Suốt thời đi học, nhiều bạn tin rằng chỉ cần học giỏi và đỗ đại học là sẽ có một công việc tốt. Nhưng thực tế sau tốt nghiệp lại phũ phàng công việc đầu tiên có thể không liên quan đến ngành học, lương thấp, phải làm thêm giờ, môi trường không như mơ.

Sự khác biệt giữa “thế giới trong đầu” và “thế giới ngoài kia” khiến nhiều bạn choáng váng. Không ít người nhanh chóng rơi vào vòng xoáy nghi ngờ bản thân: Mình có chọn sai ngành không? Hay là mình kém cỏi hơn mình nghĩ?

Nếu không đủ khả năng chấp nhận và thích nghi, cú sốc này sẽ kéo theo tâm lý chán nản, mất phương hướng - nguyên nhân của khủng hoảng hiện sinh.

4. Nỗi lo về tương lai trong một thế giới bất định

Trước đây, thế hệ cha mẹ tin vào các con đường ổn định từ học xong, đi làm, thăng tiến, nghỉ hưu. Nhưng thế hệ 22 tuổi hôm nay sống trong một bối cảnh hoàn toàn khác: AI thay thế hàng loạt công việc, biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến nền kinh tế, khủng hoảng toàn cầu có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Họ buộc phải lên kế hoạch cho một tương lai… mà chẳng ai biết sẽ ra sao. Điều này khiến nhiều người có cảm giác “đứng trên cát”, không có điểm tựa vững chắc. Khi không thể dự đoán 5-10 năm tới, việc đặt ra mục tiêu dài hạn trở nên mơ hồ, và từ đó, câu hỏi về ý nghĩa cuộc sống càng dễ xuất hiện.

5. Gánh nặng của 2 chữ "tự do" 

Xã hội hiện đại mở ra vô số lựa chọn, bạn có thể ở lại quê, lên thành phố, đi nước ngoài; làm việc văn phòng, làm freelancer, khởi nghiệp; độc thân, kết hôn, sống thử… Nhưng càng nhiều lựa chọn, áp lực càng lớn. Quyền tự do đi kèm trách nhiệm tự quyết định. Và khi quyết định sai, bạn không thể đổ lỗi cho hoàn cảnh mà lỗi nằm ở chính mình.

Ở tuổi 22, khi chưa có nhiều kinh nghiệm, mỗi ngã rẽ đều đi kèm nỗi sợ hối tiếc. Cảm giác đứng trước hàng trăm cánh cửa nhưng không biết nên mở cái nào chính là một trong những nguyên nhân cốt lõi của khủng hoảng hiện sinh.

Vậy, có cách nào để thoát khỏi vòng xoáy này?

Muốn thoát khỏi vòng xoáy khủng hoảng ở tuổi 22, trước hết cần chấp nhận một sự thật rằng ý nghĩa cuộc sống không phải là những hào nhoáng dễ thấy dễ lấy mà là thứ được gây dựng từng chút qua trải nghiệm. Nó hình thành từ những lựa chọn đúng, những sai lầm cay đắng và cả những ngày tưởng như chẳng đi tới đâu. Việc chưa xác định rõ mình muốn gì ở tuổi này không phải là thất bại, mà là trạng thái nguyên bản của một hành trình vừa bắt đầu.

Cần học cách đứng ngoài cuộc đua ảo của mạng xã hội. Nơi đó, ai cũng trưng bày phần rực rỡ nhất của mình và giấu đi những góc tối. So sánh bản thân với những mảnh ghép đã qua chỉnh sửa chỉ khiến ta đánh mất cái nhìn trung thực về chính mình. Giá trị thực nằm ở việc hôm nay ta tiến được xa hơn hôm qua, dù chỉ nửa bước.

Tập trung vào điều có thể kiểm soát. Bạn không thể dừng cơn xoáy của kinh tế toàn cầu, không thể đoán trước nhịp thay đổi của công nghệ, nhưng bạn có thể học thêm một kỹ năng, mở rộng một mối quan hệ, giữ cho cơ thể và tâm trí khỏe mạnh. Quyền lực thực sự nằm ở khả năng chủ động trong những việc nhỏ, chứ không phải ở việc nắm hết những biến động lớn.

Đầu tư cho sức khỏe tinh thần như cách người ta đầu tư vào vốn liếng. Một tâm trí khỏe là bến cảng an toàn giữa biển động. Tìm đến chuyên gia tâm lý, đọc một cuốn sách gợi mở, ngồi yên năm phút mỗi ngày, hay viết xuống những gì đang bận tâm… đó không phải là hành động yếu đuối, mà là cách bạn dựng lên mái nhà bên trong mình.

Và quan trọng hơn cả, hãy cho phép mình sống với tốc độ riêng. Không có chiếc đồng hồ nào định nghĩa thời điểm phải thành công. Có người tìm thấy con đường của mình khi tuổi đời còn rất trẻ, có người phải đi qua gần nửa cuộc đời mới nhận ra. Miễn là vẫn bước tiếp, vẫn trải nghiệm, vẫn để tâm quan sát những gì xảy ra trên đường đi.

Bởi ý nghĩa không đợi sẵn ở một vạch đích nào cả. Nó lẩn khuất trong từng khoảnh khắc sống, trong cách ta phản ứng trước biến động, và trong lòng kiên nhẫn tiếp tục bước, ngay cả khi tầm mắt chưa thấy rõ đoạn cuối con đường.

Nhìn lại!

Khủng hoảng hiện sinh ở tuổi 22 không chỉ là nỗi sợ và sự mông lung. Nó cũng có thể là tín hiệu tích cực rằng bạn đang bắt đầu suy nghĩ nghiêm túc về cuộc sống, thay vì sống theo quán tính.

Thế hệ trước có thể không hiểu tại sao người trẻ lại “khủng hoảng sớm” như vậy, nhưng thực tế, đây là phản ứng tự nhiên khi phải trưởng thành trong một thế giới biến động. Vấn đề không phải là tránh khủng hoảng, mà là học cách bước qua nó, biến nó thành chất xúc tác để trưởng thành.