24 năm sau thảm kịch 11/9, những thước phim lần đầu được công bố khiến cả thế giới bàng hoàng

Cuốn băng Hi8 dài một giờ

Ống kính máy quay lia vào ngọn lửa và khói đen cuồn cuộn bốc lên từ tòa nhà cao hơn 90 tầng. Giấy tờ bay tán loạn trong không trung khi những người đi đường ngước nhìn. Người quay phim nói đó là một vụ nổ.

Nhưng rồi khi tòa tháp thứ hai bị tấn công, ông nhận ra mọi thứ còn tồi tệ hơn. “Lạy Chúa tôi”, người đàn ông lặp đi lặp lại, vừa nói vừa bảo mọi người quanh mình hãy về nhà và đừng nhìn lên nữa.

Đoạn video này được ghi lại chỉ cách Trung tâm Thương mại Thế giới (WTC) một dãy phố vào ngày 11/9/2001, bởi một người đàn ông tên Edward Sferrazza. Sau đó ông vội chạy về chiếc xe tải của mình để rời đi. 

Kẹt trong dòng xe đứng im vì hỗn loạn, ông lại cầm máy quay ra ngoài, tiếp tục ghi hình và bất ngờ bị cuốn vào đám bụi khổng lồ tràn xuống khi tòa tháp đầu tiên đổ sập. Trong cảnh hỗn loạn, Sferrazza vẫn không dừng máy, vừa ho sặc sụa vừa loạng choạng tìm cách quay lại chiếc xe tải để trú ẩn.

Toàn bộ thước phim được ghi trên một cuốn băng Hi8 dài một giờ, không chỉ lưu lại sự kiện lịch sử, mà còn ghi lại trọn vẹn sự bàng hoàng của những người chứng kiến ngay thời khắc đó. Đoạn băng này hầu như chưa từng được công chúng biết tới cho đến khi được số hóa và đăng tải toàn bộ lên mạng trong năm nay, nhờ một nhóm tình nguyện viên gồm những người đam mê công nghệ, điều tra số và lưu trữ. Họ gọi mình là “9/11 Media Preservation Group” (PV: Nhóm Lưu trữ Tư liệu 11/9)

“Bức tranh xếp hình khổng lồ với vô số mảnh ghép nhỏ”

Nhóm Lưu trữ Tư liệu 11/9 này không phải tổ chức duy nhất tìm cách lưu giữ hình ảnh, video và thông tin về vụ khủng bố kinh hoàng vào tháng chín năm ấy, cũng không phải nhóm hoạt động lâu đời nhất khi mới tồn tại được 2 năm. Nhưng họ có mục tiêu rõ ràng: tìm kiếm và khôi phục những tư liệu còn nằm sâu trong bộ sưu tập cá nhân của nhiều nhân chứng, chưa từng được công bố rộng rãi - như đoạn băng của Sferrazza.

Vụ khủng bố ngày 11/9/2001 là thảm kịch tồi tệ nhất trong lịch sử trên đất Mỹ, cướp đi sinh mạng của gần 3.000 người, phần lớn ở New York. Các không tặc chiếm quyền điều khiển 4 chuyến bay thương mại khởi hành từ bờ Đông sang bờ Tây, đâm 3 chiếc vào Tòa tháp đôi WTC và Lầu Năm Góc. Chiếc còn lại, được cho là nhắm tới Washington, đã rơi xuống cánh đồng ở Shanksville, bang Pennsylvania, sau khi hành khách dũng cảm phản kháng.

Người đứng sau nhóm lưu trữ 9/11 là Andrew. Anh cho biết mình luôn coi 11/9 như một “Bức tranh xếp hình khổng lồ với vô số mảnh ghép nhỏ và chúng đều sẽ liên kết với nhau theo một cách nào đó”.

Mặc dù khi vụ tấn công xảy ra, Andrew chỉ là một đứa trẻ nhưng ký ức về ngày đó đã ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc đời anh, dẫn dắt anh theo đuổi sự nghiệp trong lĩnh vực hệ thống an toàn cho các tòa nhà thương mại và cơ sở chính phủ. Ngoài công việc toàn thời gian, anh dành hầu hết thời gian rảnh để duy trì nhóm lưu trữ và coi đó như một công việc thứ hai.

“Gần đây, sau khi trò chuyện với nhiều nhân chứng và người sống sót, tôi nhận ra mục tiêu của mình là lưu giữ ký ức ấy. Nhiều người chưa từng chia sẻ hoặc không nghĩ câu chuyện của họ quan trọng. Giờ đây, mục tiêu của tôi là bảo tồn và lan tỏa chúng,” Andrew chia sẻ.

Andrew thường xuyên chia sẻ công việc của nhóm với Bảo tàng và Đài tưởng niệm Quốc gia 11/9 tại New York. Stephanie Schmeling, Trưởng bộ phận lưu trữ và phân loại của bảo tàng, đánh giá cao nỗ lực tìm kiếm nguồn tư liệu mới của Andrew và nhóm.

“Có những tư liệu anh ấy chia sẻ khiến tôi kinh ngạc” Schmeling nói, ví dụ bức ảnh mảnh vỡ màu vàng rơi xuống mái nhà sau khi tòa tháp đầu tiên bị đánh trúng, với ký tự mờ cho thấy nó thuộc về chiếc máy bay American Airlines Flight 11. Theo Andrew, dựa vào thời điểm chụp và nguồn thông tin, nhiều khả năng đó chính là mảnh vỡ từ chiếc máy bay đâm vào tháp Bắc.

Bức ảnh này do kiến trúc sư Laszlo Kiss chụp lại bằng máy ảnh kỹ thuật số ngay tại tòa nhà ông làm việc. Kiss từng đăng một vài tấm lên Facebook năm 2021, nhưng phần lớn ảnh chưa từng được công bố cho đến khi Andrew liên hệ, xin được số hóa và đăng tải phiên bản với độ phân giải cao từ file gốc.

Nhiệm vụ chính thức của nhóm là lưu trữ hình ảnh, video liên quan đến vụ khủng bố 11/9, đồng thời hỗ trợ bất cứ ai muốn số hóa và bảo tồn tư liệu cá nhân. Do khối lượng tư liệu ở New York nhiều hơn so với Lầu Năm Góc hay Pennsylvania, phần lớn nỗ lực tập trung vào vụ tấn công WTC.

Cuốn băng cất giữ suốt 20 năm

Trước khi nhóm của Andrew công bố đoạn phim của Sferrazza, một phần nhỏ từng xuất hiện trong một bộ phim tài liệu của Ý vài năm sau sự kiện, do một người bạn gia đình chia sẻ mà ông không hề hay biết. Về sau, một thành viên trong nhóm phát hiện ra phim tài liệu này, lần theo và liên lạc được với Sferrazza.

Ông cho biết cuốn băng đã bị lãng quên trong kho lưu trữ cá nhân suốt hơn 20 năm và bản thân ông chưa bao giờ xem lại vì nỗi đau ký ức quá lớn. Sau khi trực tiếp gặp Andrew, ông đồng ý bàn giao để số hóa và công bố rộng rãi với mong muốn thế giới hiểu rõ hơn về những gì đã xảy ra và hy vọng điều đó sẽ mang lại ý nghĩa tích cực.

“Những người chia sẻ tư liệu của họ cho nhóm thường có cùng một lý do,” Andrew cho biết. “Vì khi chỉ xem những thước phim nổi bật, quen thuộc và thường xuyên được chiếu lại, chúng ta dễ quên mất khía cạnh con người, những khoảnh khắc ở giữa mới thật sự quan trọng.”

Hai mươi bốn năm sau vụ tấn công, Schmeling cho biết bà vẫn bất ngờ trước lượng tư liệu chưa được phát hiện.

“Chúng tôi không thể đong đếm nổi” bà nói. “Không ai biết có bao nhiêu người đã ghi lại ngày hôm đó, bao nhiêu người chưa từng chia sẻ vì quá đau buồn. Nhưng khi thời gian trôi qua, nhiều người bắt đầu thấy cần thiết hoặc không muốn rời khỏi cuộc đời này mà chưa trao gửi ký ức đó cho ai. Công việc mà Andrew và nhóm đang làm chính là mở ra cơ hội ấy.

Nguồn: CNN