Vũ trụ "thối não" đang nuốt chửng thế hệ Alpha: 1 quốc gia có động thái siết mạnh MXH, bố mẹ Việt "ra tay"

Khi một video dạy đọc tên nhân vật “brainrot” thu hút 23 triệu lượt xem, các bậc cha mẹ nên hiểu đây không còn là trào lưu vô hại. Đó là một dạng “ô nhiễm số” đang phá vỡ sự phát triển của não bộ trẻ từ hành vi, khả năng tập trung cho đến phản ứng xã hội.

"Thối não" không còn là chuyện đùa trên mạng

Cơn sốt video ngắn "giật tung nóc", nội dung phi logic, hình ảnh cắt dán siêu thực mà cộng đồng mạng gọi là "vũ trụ brainrot" đang tấn công mạnh mẽ vào não bộ trẻ em.

Vũ trụ brainrot lan nhanh với tốc độ khủng khiếp nhờ đặc điểm: siêu ngắn – siêu sốc – siêu dễ nhớ, như video dạy đọc tên Cappuccino Assassino, Chimpanzini Bananini… mà không rõ chúng là gì. Trẻ bị hút vào thứ nội dung không có thông điệp, chỉ là tập hợp các hình ảnh, âm thanh lặp đi lặp lại gây "nghiện dopamine" – cảm giác hưng phấn ngắn hạn.

Video giật mạnh, remix nhanh khiến trẻ lười tương tác với đời thực, phản ứng chậm và mất khả năng tập trung dài hạn. Nhiều trẻ còn bắt chước hành vi vô nghĩa chỉ vì thấy "trending".

Hiện tượng này được Tổ chức Y tế Thế giới và UNICEF xác định là nguy cơ mới với sức khỏe tâm thần trẻ em đặc biệt là nhóm thế hệ Alpha (sinh sau năm 2010).

"Trẻ tiếp xúc quá sớm với nội dung ngắn, sốc và lặp lại liên tục sẽ dần bị lệch về hướng ưa thích kích thích mạnh, giảm khả năng tập trung, không còn kiên nhẫn học sâu hay tư duy tuyến tính – một hệ quả gọi là dopamine overload (quá tải dopamine)", UNICEF cảnh báo.

Malaysia phản ứng nhanh: Cấm trẻ dưới 13 tuổi lập tài khoản mạng xã hội

Trước tình trạng đó, Malaysia đang cân nhắc ban hành lệnh cấm toàn diện việc trẻ dưới 13 tuổi sử dụng mạng xã hội, theo Bộ trưởng Truyền thông Fahmi Fadzil phát biểu tại Quốc hội ngày 29/7.

"Hầu hết nền tảng đều cấm trẻ dưới 13 tuổi tạo tài khoản, nhưng nếu đến các trường học hỏi, rất nhiều em vẫn trả lời 'có TikTok'. Chúng ta không thể để trẻ con trở thành nạn nhân thụ động của môi trường số", ông Fahmi chia sẻ.

Bộ Truyền thông Malaysia cũng cho biết, chính phủ sẽ:

Tăng cường kiểm duyệt nội dung độc hại, đặc biệt là "video thối não";

Hỗ trợ sản xuất nội dung giáo dục gia đình lành mạnh;

Tích hợp kỹ năng số vào giáo dục từ 13 tuổi trở lên.

Không chỉ Malaysia, nhiều nước đang siết chặt mạng xã hội. Australia đã thông qua luật nâng độ tuổi sử dụng mạng xã hội lên 16 tuổi, có hiệu lực từ tháng 12/2025. Từ tháng 1, Malaysia yêu cầu mọi nền tảng có trên 8 triệu người dùng phải có giấy phép vận hành.

Tại Việt Nam, dù chưa có động thái pháp lý tương tựnhưng các chuyên gia giáo dục và công nghệ đều gióng hồi chuông cảnh báo về "nội dung siêu ngắn – siêu hại", đặc biệt khi nhiều trẻ dùng điện thoại từ năm 3-4 tuổi.

Vấn đề không chỉ là cấm mà là thay đổi cách đồng hành cùng con

Không ít phụ huynh ủng hộ biện pháp cấm trẻ nhỏ dùng mạng xã hội nhưng cũng thừa nhận "rất khó kiểm soát con xem gì". Trẻ hoàn toàn có thể dùng thiết bị người lớn, mượn tài khoản anh chị hoặc học bạn bè vượt rào.

Chị M.B (có con 6 tuổi ở Hà Nội) cho biết: "Tôi từng cấm triệt để, khóa iPad, thậm chí ngắt mạng tạm thời để con 'cai' video độc hại. Nhưng khi thấy con tìm mọi cách để xem, dù có phải nói dối bố mẹ thì tôi thấy cấm đoán không phải cách hay".

Giải pháp không nằm ở lệnh cấm tuyệt đối mà nằm ở việc dạy con tự nhận diện nội dung độc hại, thiết lập giới hạn số hợp lý và thay thế bằng các lựa chọn tích cực hơn.

Làm gì để "dọn rác" cho não con?

Hạn chế nội dung giật nhanh : Loại bỏ video giật cấp tốc, nội dung "vô nghĩa nhưng gây cười", âm thanh remix hoặc lồng tiếng kì quặc không rõ nguồn gốc.

Thay bằng "nội dung chậm": Slow TV, sách tranh tĩnh, podcast truyện kể thiếu nhi, âm nhạc cổ điển nhẹ nhàng, audiobooks có nhịp kể rõ ràng là những thứ bạn có thể gợi ý cho con.

Dùng thời gian chất lượng thay vì "phó mặc": Dù bận, bố mẹ hãy dành thời gian cùng con đọc sách, nấu ăn, chơi trò chơi thủ công hoặc đơn giản là hỏi chuyện, thay vì trao hẳn thiết bị để "giữ con yên".

Huấn luyện khả năng chọn lọc nội dung: Dạy con biết đặt câu hỏi: "Video này có ý nghĩa không?", "Con học được gì?", "Tại sao con lại thấy vui?", "Nếu bạn bè không xem nữa, con có còn thích không?"...

Tóm lại, chúng ta không thể đổ lỗi cho mạng xã hội, nếu chính mình là người đưa con đến đó. TikTok, YouTube hay các nền tảng số sẽ không thể biến mất nhưng não bộ con trẻ sẽ bị định hình theo cách mà bạn cho phép mỗi ngày.

Chỉ cần 15 giây xem video "thối não", não con sẽ quen với kích thích ngắn hạn. Và chỉ cần bạn phớt lờ 15 phút mỗi ngày, con có thể chìm trong cả một vũ trụ lặp lại không hồi kết.

Đừng đợi chính phủ cấm rồi mới kiểm soát, hãy làm điều đó ngay từ bây giờ, vì không ai yêu con bằng bạn.