Trái đất vừa bước sang một thực tại mới

Hành tinh đang phải vật lộn với một thực tại mới khi nó đạt đến điểm bùng phát khí hậu thảm khốc và có khả năng không thể đảo ngược đầu tiên: sự chết đi trên diện rộng của các rạn san hô, theo một báo cáo quan trọng do 160 nhà khoa học trên khắp thế giới thực hiện.

Khi con người đốt nhiên liệu hóa thạch và đẩy nhiệt độ tăng cao, điều này đã và đang gây ra các đợt sóng nhiệt, lũ lụt, hạn hán và cháy rừng nghiêm trọng hơn. Nhưng những tác động lớn hơn nữa đang ở phía trước. Biến đổi khí hậu cũng có thể đang đẩy các hệ thống quan trọng của Trái Đất - từ rừng nhiệt đới Amazon đến các dải băng ở cực - ra khỏi trạng thái cân bằng đến mức chúng có thể sụp đổ, gây ra những làn sóng thảm khốc khắp hành tinh.

Tim Lenton, giáo sư tại Viện Hệ thống Toàn cầu tại Đại học Exeter và là tác giả của báo cáo được công bố hôm Chủ nhật (12/10), cho biết: “Chúng ta đang nhanh chóng tiến gần đến nhiều điểm bùng phát của hệ thống Trái Đất, điều này có thể làm thay đổi thế giới của chúng ta, với những hậu quả tàn khốc cho con người và thiên nhiên.”

Theo báo cáo, san hô nước ấm là điểm tới hạn đầu tiên.

Kể từ năm 2023, các rạn san hô trên thế giới đã phải chịu đựng đợt tẩy trắng hàng loạt tồi tệ nhất được ghi nhận khi đại dương đạt nhiệt độ cao kỷ lục, với hơn 80% bị ảnh hưởng. Những gì từng là một cảnh tượng đầy màu sắc và sự sống dưới nước đang được thay thế bằng một cảnh quan bị tẩy trắng, bị tảo biển thống trị.

Mike Barrett, cố vấn khoa học trưởng tại Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới Vương quốc Anh (WWF UK) và đồng tác giả báo cáo, nói: “Hiện tại chúng ta đã đẩy (các rạn san hô) vượt quá khả năng chịu đựng của chúng.” Các tác giả viết rằng, trừ khi sự nóng lên toàn cầu được đảo ngược, “các rạn san hô trên diện rộng như chúng ta biết sẽ bị mất đi.”

Các tác động sẽ có hậu quả sâu rộng. Rạn san hô là môi trường sống thiết yếu cho các loài sinh vật biển, quan trọng đối với an ninh lương thực, đóng góp hàng nghìn tỷ cho nền kinh tế toàn cầu và bảo vệ các khu vực ven biển khỏi bão.

Các điểm tới hạn khác cũng đang đ ến gần.

Sẽ còn tồi tệ hơn nữa nếu nhiệt độ tiếp tục tăng. Hành tinh đang ở bờ vực của nhiều điểm bùng phát khác vì gần như chắc chắn sẽ vượt qua mục tiêu toàn cầu đã thống nhất là giới hạn mức tăng nhiệt ở 1.5∘C so với mức tiền công nghiệp, theo báo cáo.

Một trong những điều đáng báo động nhất trong số này là sự sụp đổ tiềm tàng của Tuần hoàn Đảo ngược Đại Tây Dương (AMOC), một mạng lưới quan trọng của các dòng hải lưu. Điều này sẽ có hậu quả thảm khốc trên toàn cầu, đẩy các khu vực trên thế giới vào một cơn đóng băng sâu, làm nóng các khu vực khác, làm gián đoạn mùa mưa và làm tăng mực nước biển.

Barrett nói: “Giờ đây có nguy cơ sự sụp đổ có thể xảy ra trong suốt cuộc đời của những người được sinh ra và đang sống trên hành tinh ngày nay.”

Thế giới chưa sẵn sàng

Manjana Milkoreit, nhà nghiên cứu tại Khoa Xã hội học và Địa lý Nhân văn của Đại học Oslo (Na Uy) và là tác giả báo cáo, cho biết thế giới chưa chuẩn bị cho những tác động của việc vượt qua các điểm bùng phát này.

Bà nói, các chính sách và thỏa thuận quốc tế hiện tại “được thiết kế cho những thay đổi dần dần, chứ không phải cho những sự thay đổi đột ngột, không thể đảo ngược và có liên kết với nhau như thế này.” Cách các chính phủ phản ứng hiện tại “có thể định hình hệ thống Trái Đất trong một thời gian rất dài.”

Các hành động mà báo cáo kêu gọi bao gồm giảm nhanh chóng ô nhiễm gây nóng hành tinh và mở rộng quy mô loại bỏ carbon khỏi khí quyển.

Lenton cho biết thế giới sẽ vượt ngưỡng 1.5∘C, nhưng điều quan trọng là phải giảm thiểu sự nóng lên thêm trên mức này và đưa nhiệt độ trở lại xuống càng nhanh càng tốt.

Điểm sáng tích cực

Giữa những phát hiện đáng báo động, báo cáo cũng đưa ra một số tin tức tích cực, bao gồm “sự tăng tốc toàn cầu triệt để” của năng lượng mặt trời và xe điện, cũng như pin và máy bơm nhiệt. Báo cáo nhận thấy rằng, một khi được thay thế, các công nghệ gây ô nhiễm khó có khả năng quay trở lại vì các lựa chọn sạch hơn rẻ hơn và tốt hơn.

Báo cáo được đưa ra chỉ một tháng trước khi các chính phủ tập hợp tại Brazil cho COP30, hội nghị khí hậu thường niên của Liên Hợp Quốc. Năm nay đặc biệt quan trọng vì các quốc gia được cho là sẽ đưa ra các mục tiêu giảm phát thải trong thập kỷ tới của họ.

Barrett nói: “Tình hình ảm đạm này phải là một hồi chuông cảnh tỉnh rằng trừ khi chúng ta hành động quyết đoán ngay bây giờ, chúng ta cũng sẽ mất rừng nhiệt đới Amazon, các dải băng và các dòng hải lưu quan trọng.” “Trong kịch bản đó, chúng ta sẽ phải đối mặt với một kết cục thực sự thảm khốc cho toàn nhân loại.”

Nguồn: CNN