Tiềm năng phát triển du lịch mạo hiểm tại các vườn quốc gia ở Việt Nam

Leo vách đá Hang Ba, Quảng Bình (Nguồn: Oxalis Adventure)

Trên thế giới, du lịch mạo hiểm luôn được xem là một loại hình hấp dẫn, đóng góp lớn vào nền kinh tế du lịch và quảng bá hình ảnh đất nước. Tại Việt Nam, 35 vườn quốc gia (VQG) sở hữu địa hình đa dạng, từ núi đá vôi hiểm trở nhiều thác ghềnh đến rừng nguyên sinh, hệ sinh thái đất ngập nước (sông, suối, hồ, bầu, đầm…), cùng với cảnh quan thiên nhiên độc đáo, là cơ hội rất lớn để phát triển nhiều loại hình du lịch phong phú, đặc biệt là du lịch mạo hiểm. Ông Phạm Hồng Lượng, Cục Phó Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm chia sẻ với phóng viên Thời báo VTV về tiềm năng du lịch mạo hiểm của nước ta.

Thưa ông, những năm gần đây, một số vườn quốc gia tại Việt Nam đã đẩy mạnh phát triển du lịch, thu hút được đông đảo du khách trong và ngoài nước. Bên cạnh đó, nhiều VQG chưa khai thác du lịch cũng đang ấp ủ những đề án để làm du lịch bền vững. Ông nghĩ sao về sự dịch chuyển này?

Ngoài nhiệm vụ bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học vốn là chức năng cốt lõi, các VQG tại Việt Nam đang được định hướng và khuyến khích phát triển du lịch theo hướng sinh thái, bền vững và có trách nhiệm. Mục tiêu kép của định hướng này là vừa tạo nguồn thu hợp pháp để tái đầu tư cho bảo tồn vừa cải thiện sinh kế, nâng cao nhận thức cho cộng đồng và du khách về giá trị to lớn của tài nguyên thiên nhiên.

Đặc biệt, Quyết định số 208/QĐ-TTg ngày 29/2/2024 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án phát triển giá trị đa dụng của hệ sinh thái rừng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đã khẳng định chủ trương này. Quyết định nêu rõ định hướng phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí gắn với khai thác giá trị cảnh quan, môi trường và đa dạng sinh học của rừng.

Cụ thể, định hướng này có những điểm nhấn nào, thưa ông?

Trọng tâm là phải phát triển du lịch sinh thái, đảm bảo giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên, tôn trọng và gìn giữ văn hóa bản địa, đồng thời mang lại lợi ích kinh tế công bằng cho cộng đồng địa phương. Du lịch tại VQG không chỉ dừng lại ở việc tham quan ngắm cảnh, VQG được khuyến khích phát triển các sản phẩm du lịch trải nghiệm sâu sắc, có tính giáo dục và tương tác cao. Điều này giúp du khách "thấy", "hiểu" và "cảm nhận" được giá trị của thiên nhiên. Người dân bản địa được khuyến khích tham gia vào chuỗi giá trị du lịch, từ cung cấp dịch vụ lưu trú, ẩm thực đến hướng dẫn viên. Điều này tạo sinh kế bền vững, giúp họ trở thành những "người gác rừng" và "đại sứ" cho công tác bảo tồn.

Với sự đa dạng và phong phú về tài nguyên thiên nhiên, có lẽ du khách không chỉ thư giãn nhẹ nhàng với cây cối, chim muông, mà còn có thể trải nghiệm những loại hình mang đến cảm giác mạnh hơn. Ông nghĩ sao về việc phát triển du lịch mạo hiểm tại các VQG?

Đến nay, Việt Nam có 35 VQG với địa hình đồi núi hiểm trở, hệ thống sông suối, ghềnh thác đa dạng, tạo điều kiện lý tưởng cho các hoạt động du lịch mạo hiểm có kiểm soát và an toàn. Các hoạt động có thể kể đến như: Leo núi, leo vách đá tại Cát Bà, Phong Nha - Kẻ Bàng; Chèo thuyền kayak trên mặt hồ Ba Bể, Tràm Chim; Trekking xuyên rừng, cắm trại qua đêm tại các khu rừng nguyên sinh của Pù Mát, Kon Ka Kinh, Chư Mom Ray. Với những ai yêu thích thử thách tốc độ, đạp xe địa hình xuyên rừng ở Cúc Phương, Cát Tiên hay Yok Đôn cũng là lựa chọn hấp dẫn. Đặc biệt, hoạt động khám phá hang động chuyên sâu tại Phong Nha - Kẻ Bàng, nơi có hệ thống hang khổng lồ và phức tạp đã khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ du lịch mạo hiểm quốc tế.

Với nhiều trải nghiệm hấp dẫn ở các VQG như vậy, có thể thấy tiềm năng để phát triển mạnh các loại hình du lịch này là rất lớn. Vậy làm sao để du khách có trải nghiệm an toàn mà không ảnh hưởng đến môi trường?

Để du lịch tại các VQG thực sự bền vững và an toàn, đảm bảo sự hài hòa, mang lại lợi ích lâu dài cho cả con người và thiên nhiên, cần có sự chung tay, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và các bên liên quan từ trung ương đến địa phương, đồng thời cần những khoản đầu tư chiến lược, có tầm nhìn xa. 

Cơ quan quản lý nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong việc xây dựng chính sách, quy hoạch và cơ chế quản lý du lịch sinh thái thống nhất. Ban quản lý VQG cần có đủ năng lực chuyên môn, kinh nghiệm và thẩm quyền để vừa phát triển du lịch có trách nhiệm, vừa đảm bảo công tác bảo tồn không bị ảnh hưởng. 

Cộng đồng địa phương là yếu tố then chốt cho sự bền vững của du lịch sinh thái. Cần có các chương trình đào tạo, nâng cao năng lực chuyên sâu cho người dân để họ có thể trực tiếp tham gia vào các hoạt động du lịch: hướng dẫn viên bản địa, cung cấp dịch vụ lưu trú homestay, ẩm thực, sản phẩm thủ công địa phương. 

Các tổ chức phi chính phủ (NGOs) và tổ chức quốc tế có thể hỗ trợ về kỹ thuật chuyên môn, tài chính, chia sẻ kinh nghiệm và các mô hình quản lý du lịch sinh thái bền vững từ các quốc gia khác. Du khách cần được tuyên truyền và giáo dục mạnh mẽ để trở thành những du khách có trách nhiệm, tuân thủ các quy định của VQG, tôn trọng văn hóa địa phương và hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến môi trường.

Vậy còn về cơ sở vật chất thì sao, thưa ông?

Chúng ta cần xây dựng trung tâm đón tiếp, nhà vệ sinh sinh thái, biển chỉ dẫn, không gian nghỉ chân phù hợp, hệ thống biển chỉ dẫn rõ ràng, hệ thống xử lý nước thải và rác thải hiệu quả. Tất cả phải đảm bảo hài hòa với cảnh quan và không gây tác động tiêu cực đến môi trường. Đặc biệt, các loại hình du lịch mạo hiểm rất cần trang bị thiết bị leo núi, đồ bảo hộ - cứu hộ chuyên nghiệp, phương án y tế khẩn cấp.

Tóm lại, phát triển du lịch sinh thái tại các VQG là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì, đồng bộ và trách nhiệm cao từ tất cả các bên liên quan. Quan trọng nhất, yếu tố bảo tồn cần phải đặt lên hàng đầu, đảm bảo rằng việc phát triển du lịch sinh thái không làm tổn hại đến các giá trị tự nhiên, tài nguyên sinh thái - nhân văn và đa dạng sinh học quý giá mà chúng ta đã, đang và sẽ nỗ lực bảo vệ.

Xin cảm ơn ông!