Phía sau cuộc đại phẫu cứu bé trai 15 tháng tuổi từ 'lá gan chia đôi' của người hiến chết não

Chiều 9/11, nhận một phần lá gan từ người quân nhân chết não hiến tạng tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, ê-kíp Vinmec Times City lập tức di chuyển thật nhanh vào phòng mổ. Tại đây, PGS.TS Lê Văn Thành ( Phó Tổng giám đốc chuyên môn khối Ngoại, Hệ thống Y tế Vinmec) cùng một ê-kíp khác đang chờ để đưa mảnh gan vào ổ bụng người nhận - một bé trai mới chỉ 15 tháng tuổi.

Hàng chục nhân viên y tế đều dồn toàn tâm, toàn lực vào công việc, bởi ai cũng ý thức sâu sắc rằng: đây là món quà sự sống vô giá được trao gửi từ người hiến tạng và gia đình. Khoảnh khắc mảnh gan dần hồng hào, dịch mật tiết ra - dấu hiệu chứng tỏ mảnh ghép đã bắt đầu hoạt động, cả ê-kíp vừa xúc động vừa thở phào nhẹ nhõm.

Tối muộn cùng ngày, ca ghép hoàn tất đúng như dự kiến, bé trai được chuyển sang khu Hồi sức tích cực còn bác sĩ Thành và các đồng nghiệp lặng lẽ quay về nghỉ ngơi sau một ngày chủ nhật đáng nhớ. Chỉ còn vài tiếng nữa, họ lại bước sang một tuần làm việc mới nhưng dư âm về ca ghép tạng thành công chắc hẳn sẽ giúp ngày thứ 2 thêm hứng khởi.

- Quy trình phối hợp giữa ê-kíp của hai bệnh viện từ khâu lấy tạng, chia gan cho đến khi tiến hành ghép diễn ra như thế nào, thưa ông?

Ngay khi nhận được thông báo về trường hợp người quân nhân 55 tuổi chết não được gia đình đồng ý hiến tạng tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, ê-kíp Vinmec lập tức lên đường. Chúng tôi phối hợp với nhau rất ăn ý, nhịp nhàng và khẩn trương bởi mỗi phút trôi qua đều ảnh hưởng đến chất lượng của mảnh ghép.

Từ một lá gan duy nhất, ê-kíp phẫu thuật đã thực hiện tách cơ quan này thành hai phần độc lập, mỗi phần đều bảo đảm đầy đủ cấu trúc và chức năng để cấy ghép đồng thời cho hai bệnh nhân. Phần thùy trái được chúng tôi chuyển về Vinmec Times City để ghép cho bệnh nhi 15 tháng tuổi. Quá trình ghép cho bé đã diễn ra hoàn toàn thuận lợi.

Kỹ thuật tách gan ngay trong ổ bụng người cho (In-Situ Split Liver Transplantation) thuộc nhóm thủ thuật khó nhất trong lĩnh vực ghép gan. Ưu điểm lớn của phương pháp chia gan trong ổ bụng là giúp duy trì dòng máu nuôi gan trong suốt quá trình tách, giảm đáng kể thời gian thiếu máu lạnh, cho phép quan sát - xử lý chính xác các cấu trúc mạch máu, đường mật và hạn chế tối đa tổn thương mảnh ghép do thao tác bên ngoài cơ thể. Toàn bộ quy trình yêu cầu sự phối hợp nhịp nhàng giữa đội lấy tạng, nhóm thực hiện chia gan và ê-kíp ghép.

Có thể nói, đây là minh chứng cho thấy khi các trung tâm ghép tạng lớn phối hợp đồng bộ, chúng ta có thể tận dụng tối đa món quà sự sống từ người hiến và mang lại cơ hội hồi sinh cuộc đời cho nhiều bệnh nhân hơn.

- Đây chắc hẳn không phải là lần đầu tiên bác sĩ đối mặt với những tình huống khẩn cấp như vậy?

Suốt 8 năm gắn bó với ghép gan, tôi đã quen với những tình huống “cân não”, nơi từng phút trôi qua có thể quyết định một mạng sống. Nhưng mỗi ca bệnh đặc biệt lại mở ra cho tôi những bài học mới về giới hạn nghề nghiệp và về nghị lực con người.

Tôi vẫn nhớ ca ghép cấp cứu đầu tiên, khi bản thân mới chỉ thực hiện được khoảng 10 cuộc phẫu thuật. Bệnh nhân đã hôn mê sâu 3 ngày, suy gan tối cấp, tình trạng xuất huyết rất nặng. Nhiều đồng nghiệp băn khoăn với quyết định ghép gan vì cho rằng chúng tôi “quá mạo hiểm”.

Không bỏ cuộc, chúng tôi vẫn kiên trì giải thích, thuyết phục đến phút cuối rằng: chính vì bệnh nhân đang đứng ở ranh giới sinh tử, ghép gan là cơ hội duy nhất để đưa họ trở về. Cuối cùng, tập thể bệnh viện đồng ý. Và kỳ tích đã xảy ra bệnh nhân tỉnh lại, hồi phục. Ca bệnh không chỉ cứu sống một con người mà còn giúp cả ê-kíp tin tưởng hơn vào sức mạnh của ghép tạng.

Từ cột mốc ấy, tôi và đồng nghiệp liên tục đối mặt với nhiều ca cấp cứu “tưởng như không còn hy vọng”, nhưng rồi chúng tôi cùng nhau vượt qua từng thử thách. Mỗi thành công lại giúp chúng tôi vững vàng và tự tin hơn.

- Bên cạnh những ca cấp cứu nghẹt thở, có những câu chuyện đặc biệt giữa người cho và nhận tạng khiến bác sĩ không thể nào quên?

Một trong những kỷ niệm khiến tôi luôn nhớ mãi là ca ghép gan giữa hai cha con - người hiến là một sinh viên y khoa năm thứ 4, cũng là đồng nghiệp tương lai của chúng tôi. Bố của em rơi vào hôn mê sâu do viêm gan virus B bùng phát. Ngay trong đêm trước ca mổ, cô gái đã đưa ra quyết định đầy dũng cảm sẽ hiến một phần gan để cứu cha.

Đó mới chỉ là lần thứ hai chúng tôi thực hiện kỹ thuật lấy gan bằng nội soi, kinh nghiệm còn rất ít ỏi nhưng tôi vẫn lựa chọn phương pháp này để em không phải mang một vết sẹo lớn trên cơ thể. Ca mổ diễn ra xuyên đêm và chúng tôi đã thành công. Cô nữ sinh ấy nay đã sắp hoàn thành chương trình bác sĩ nội trú, khỏe mạnh và tự tin.

Tại Vinmec, tôi lại được chứng kiến một hành trình hồi sinh khác: Bệnh nhân là nữ bác sĩ bị xơ gan nghiêm trọng. Và người hiến tạng đem lại sự sống cho đồng nghiệp của chúng tôi chính là chồng cô ấy!

Chứng kiến những khoảnh khắc này, tôi hiểu rằng đằng sau mỗi ca ghép không chỉ là kỹ thuật hay chuyên môn, mà là tình thân, sự hy sinh, lòng can đảm và sức mạnh tinh thần vượt lên mọi giới hạn của con người. Đó là động lực để tôi tiếp tục bước vào phòng mổ mỗi ngày với niềm tin vào giá trị nhân văn của nghề y mà mình đang theo đuổi.

- Khoảnh khắc chứng kiến bệnh nhân vượt qua “cửa tử” trở về khỏe mạnh, cảm xúc của bác sĩ như thế nào?

Đối với tôi, khoảnh khắc thấy bệnh nhân hồi phục luôn là điều kỳ diệu nhất. Đó là một trạng thái hạnh phúc mà không lời nào có thể diễn tả trọn vẹn. Tôi không bao giờ quên giây phút bệnh nhân 81 tuổi, việc đầu tiên tỉnh lại sau ca ghép là nắm chặt lấy tay tôi. Ông nói “muốn nắm bàn tay của người bác sĩ đã cứu sống mình”.

Câu nói và cử chỉ rất giản đơn ấy lại chạm đến tận cốt lõi giá trị của nghề y mà tôi mong muốn theo đuổi. Đó không chỉ là một lời cảm ơn mà là sự khẳng định về niềm tin của người bệnh vào bàn tay và trái tim của người thầy thuốc. Khoảnh khắc khiến tôi hiểu rằng mọi nỗ lực, hi sinh, những đêm trắng trong phòng mổ đều hoàn toàn xứng đáng.

- Sau 8 năm, bác sĩ có nhớ mình đã thực hiện bao nhiêu ca ghép gan? Điều gì đã thôi thúc ông đến với một trong những chuyên ngành phức tạp nhất của y học?

Tôi đã thực hiện gần 400 ca ghép gan. Con đường đến với lĩnh vực phức tạp bậc nhất trong y khoa thực ra bắt đầu từ một câu hỏi rất đơn giản mà tôi đặt ra cho chính mình: Tại sao thế giới làm được hàng chục năm mà Việt Nam chưa thực hiện được thường quy?

Vào đầu những năm 2000, tôi từng được mời hội chẩn cho bệnh nhân ung thư gan giai đoạn cuối. Đa số các bác sĩ đều cho rằng với trường hợp này chỉ có thể chăm sóc giảm nhẹ. Điều đó vừa là thách thức nhưng cũng mở ra cơ hội lớn thôi thúc tôi phải học hỏi để chinh phục được kỹ thuật này mở ra cơ hội sống cho nhiều người bệnh hơn nữa.

Sau 2 năm được cử sang Pháp đào tạo về kỹ thuật cắt gan, tôi bắt đầu triển khai những ca cắt gan đầu tiên vào năm 2007. Nhưng càng làm, tôi càng trăn trở: “Người Việt mắc viêm gan virus B rất nhiều, nhu cầu ghép gan là vô cùng lớn. Tại sao kỹ thuật này đã phát triển trên thế giới hàng chục năm mà mình lại chưa thể triển khai rộng rãi, mở rộng đối tượng được chỉ định”.

Ý nghĩ đó theo tôi suốt nhiều năm, thôi thúc tôi và đồng nghiệp tiếp tục nghiên cứu, chuẩn bị từng bước. Đến năm 2016, bệnh viện chính thức cho phép triển khai ghép gan và chúng tôi được cử đi đào tạo chuyên sâu. Tháng 10/2017, chúng tôi thực hiện ca ghép gan đầu tiên của Bệnh viện 108. Mọi thứ lúc đó còn thiếu thốn và vô cùng khó khăn. Nhiều người hoài nghi: “Mỗi năm chỉ vài ca, đến bao giờ bệnh viện mới làm thường quy được kỹ thuật này?”.

Khi nền tảng chuyên môn đã tích lũy đủ, quy trình được chuẩn hóa, cơ sở vật chất dần hoàn thiện, một bước ngoặt đã xuất hiện. Chỉ trong giai đoạn cuối 2018 đến 2019, chúng tôi thực hiện liên tiếp 16 ca ghép gan. Đó là thời điểm mọi người nhận ra rằng sự bền bỉ, chuẩn bị kỹ lưỡng và niềm tin đã giúp chúng tôi “bùng nổ” thực sự.

- Không chỉ say mê đứng trong phòng mổ, ông còn thường xuyên tham gia đào tạo, chuyển giao kỹ thuật ghép gan cho các bệnh viện trên khắp cả nước. Động lực nào giúp ông giàu năng lượng đến thế?

Khi đã hoàn thành nhiệm vụ chính là phẫu thuật thành công cho ngày càng nhiều bệnh nhân, tôi mong muốn lan tỏa kỹ thuật ghép gan cho rất nhiều bệnh viện khác. Bởi ở Việt Nam còn rất nhiều bệnh nhân cần ghép và sức mình thì không thể làm hết được.

Khi các ê-kíp từ nhiều trung tâm trên khắp cả nước được huấn luyện và triển khai thành công kỹ thuật này, số lượng bệnh nhân được cứu sống sẽ tăng lên gấp bội. Tôi quan niệm rằng “cho đi là còn mãi”, bởi vậy kiến thức và kinh nghiệm cần được lan tỏa để tạo ra nhiều giá trị hơn cho cộng đồng.

Chúng tôi tham gia thỉnh giảng tại nhiều cơ sở: Đại học Y Hà Nội, Học viện Quân y, Đại học Y Dược Hải Phòng. Các bác sĩ từ các nơi đến Vinmec học tập và chúng tôi cũng thường xuyên có những buổi chia sẻ, mổ thị phạm ở các tỉnh.

Đặc biệt, với Vin University và các bác sĩ trẻ của Vinmec, việc đào tạo là sứ mệnh chúng tôi phải thực hiện để giúp các bạn có tay nghề vững vàng.

Đặc biệt, với đội ngũ bác sĩ trẻ, chúng tôi không chỉ truyền nghề mà còn mong muốn trao truyền cả sự đam mê. Bởi đó chính là động lực mạnh mẽ để chúng tôi vượt qua những thách thức, đem lại hiệu quả điều trị vượt trội cho người bệnh.

- Có điều gì ông muốn chia sẻ với những người bệnh gan giai đoạn cuối để giúp họ vững tin và bình tâm chờ đợi cơ hội được ghép gan?

Vinmec đã làm chủ được nhiều kỹ thuật phức tạp như ghép gan cấp cứu, ghép gan lấy từ người hiến chết não, từ người cho sống, ghép gan cho người lớn, trẻ em, ghép gan bất đồng nhóm máu…

Chúng tôi còn liên tục cập nhật các tiến bộ mới nhất về kỹ thuật, phác đồ điều trị, chuẩn hóa quy trình cũng như đầu tư trang bị thiết bị y tế đồng bộ, hiện đại tương đương các trung tâm ghép tạng hàng đầu của Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Singapore… Điều này đảm bảo kết quả ghép gan đạt hiệu quả cao nhất, mang lại chất lượng sống tốt nhất cho người bệnh.

Thứ hai, chúng tôi sẽ tiếp tục tập trung đào tạo đội ngũ bác sĩ kế cận để lan tỏa kỹ thuật ghép gan ra rất nhiều trung tâm tại Việt Nam, giúp người bệnh có cơ hội được cứu chữa nhiều hơn.

Nhu cầu thực tế của Việt Nam là 2.000 đến 3.000 ca ghép gan một năm, nhưng đến nay chúng ta mới chỉ thực hiện được khoảng 200 ca một năm. Rào cản lớn nhất chính là chi phí cho người bệnh.

Do đó, chúng tôi sẽ đồng hành cùng Nhà nước để đưa ra các giải pháp, cơ chế chi trả cho người bệnh. Hy vọng trong tương lai, người bệnh sẽ được hưởng lợi từ những chính sách của Đảng và Nhà nước, giúp họ có cơ hội tiếp cận được những kỹ thuật khó, chi phí cao như ghép gan.

Xin cảm ơn ông!