Nữ tình báo từng đăng quang cuộc thi hoa hậu đầu tiên tại Việt Nam

Người được nhắc đến là bà Công Thị Nghĩa, hay còn được biết đến với cái tên Thu Trang.

Bà Công Thị Nghĩa sinh năm 1932 tại Hà Nội trong gia đình tiểu tư sản. Sau khi học xong bậc tiểu học, bà Nghĩa theo gia đình vào Sài Gòn sinh sống.

Ngay từ thuở nhỏ bà được đánh giá có tư chất thông minh, ham học và tính tự lập cao. Bà học rất giỏi, đặc biệt là tiếng Pháp, đồng thời đam mê viết văn, viết báo, đặc biệt là nghiên cứu về sử học.

Năm 20 tuổi, bà tham gia vào tổ chức Việt Minh, với nhiệm vụ là hoạt động điệp báo trong nội thành Sài Gòn - Gia Định.

Trong những năm 1950 -1952, nhằm dập tắt các cuộc biểu tình ở khắp các đô thị miền Nam, thực dân Pháp và bè lũ tay sai ráo riết lùng sục, bắt bớ, đàn áp phong trào yêu nước và những người kháng chiến cũ.

Điệp viên Công Thị Nghĩa trong vai trò là nhà báo, bằng sự nhanh nhạy và mưu trí của nghề nghiệp, lại được sở hữu gương mặt xinh đẹp, khả ái dễ dàng tiếp cận nhiều quan chức cao cấp của chính quyền Sài Gòn, thu thập được nhiều tin tức quan trọng.

Tuy nhiên đến tháng 7/1952, mật thám của Pháp phát hiện ra vai trò của bà trong tổ chức, bà bị bắt giam tại bót Catinat (nay là Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM). Nơi đây được xem là "địa ngục trần gian". Quân địch dùng mọi thủ đoạn tra tấn man rợ về thể xác, uy hiếp khủng bố về tinh thần nhưng không moi được bất cứ tin tức gì ở bà.

Một thời gian sau, bà được thả tự do. Với vốn chữ nghĩa sẵn có, bà tham gia khóa học ngắn và bắt đầu theo nghề ký giả, chuyên viết mảng văn hóa nghệ thuật. Bà ký bút danh Thu Trang, đây là bút danh chính cho tất cả trang viết, nghiên cứu lịch sử của bà.

Năm 1955, chính quyền Ngô Đình Diệm phát đi thông tin sẽ tổ chức một cuộc thi hoa hậu, thành phần ban giám khảo của cuộc thi này bao gồm nhiều nhân sĩ, trí thức, nhà báo. Trong một lần đến phỏng vấn thành phần ban giám khảo để đưa tin, có người khuyên bà: "Cô đẹp như vậy, nên đăng ký tham gia cuộc thi này". Nghe vậy, bà Thu Trang liền tham gia với mục đích mua vui.

Xuất sắc vượt qua hàng loạt nhan sắc, bà giành vương miện. Sau khi trở thành hoa hậu, Thu Trang tạo ra sức hút rất lớn với công chúng. Bà bước chân vào điện ảnh với các vai diễn trong phim "Chúng tôi muốn sống" (đạo diễn Vĩnh Noãn), vào vai Kiều Nguyệt Nga trong phim "Lục Vân Tiên" (đạo diễn Tống Ngọc Hạp).

Trong khí thế tiến công của cách mạng, các chiến sĩ tình báo của nội thành Sài Gòn hoạt động như con thoi, khai thác được nhiều tin tức quan trọng gửi về căn cứ. Hoa hậu Thu Trang với tư cách là minh tinh màn bạc nổi tiếng có nhiều cơ hội để tiếp cận với giới thượng lưu và quan chức của chính phủ Sài Gòn, khai thác được nhiều thông tin cơ mật.

Nhưng chẳng được bao lâu thì một tai họa đã ập đến, bà mang thai ngoài ý muốn. Do ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục, nên bà bị tẩy chay, uy tín bị sụp đổ hoàn toàn. Sự việc này đã đánh dấu chấm hết cho sự nghiệp làm báo và làm điệp viên của Thu Trang. Bà quyết định bỏ lại tất cả để sang Pháp.

Tại Pháp, bà tập trung vào nghiên cứu về Bác Hồ và Phan Châu Trinh. Năm 1978, bà bảo vệ thành công đề tài "Những hoạt động của Phan Châu Trinh" và trở thành tiến sĩ sử học tại Đại học Paris VII.

Ở tuổi xế chiều, bà được mời thỉnh giảng tại nhiều trường đại học Việt Nam. Vì nhiều lý do, bà ít khi tiết lộ mình là hoa hậu Thu Trang - Công Thị Nghĩa. Đồng nghiệp, sinh viên phần lớn chỉ biết bà như vị tiến sĩ ở Pháp.